Ιστορική γνώση – Μνήμη Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Νέων Ελληνικών Γενικής Παιδείας της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Κείμενο Ι
Η φωνή των πατέρων
- «Ενοχλεί γενικά τον άνθρωπο η σκέψη ότι αυτό που είναι, αυτό που έχει, το οφείλει στους «πατέρες», στις γενιές που πέρασαν. Θέλει, αισθάνεται την ανάγκη να βεβαιώνει τη δική του ύπαρξη, τη δική του παρουσία, να αυτοβεβαιώνεται, να χαίρεται τη δική του συμβολή. Μικρόχαρη η στάση αυτή, καθώς περιορίζει τον άνθρωπο στις ψυχολογικές αντιδράσεις, στο στενό κλοιό του εγώ, ή του παρόντος μόνο. Δεν του επιτρέπει να χαρεί και να ζήσει με τρόπο βαθύ την παρουσία του ανθρώπου μέσα στους αιώνες, με λίγα λόγια δεν του επιτρέπει να ζήσει μέσα του τον άνθρωπο σαν ον που δημιουργεί ιστορία. Δημιουργός ιστορίας είναι ουσιαστικά ο άνθρωπος. Και ιστορία θα πει συνεχής και αδιάκοπη πορεία, όπου τα βήματα του παρόντος, συνεχίζουν το βηματισμό του παρελθόντος και οδεύουν προς το μέλλον. Τα βήματα του παρόντος είναι αυτά που είναι, διότι συνεχίζουν το βηματισμό του παρελθόντος, ή καλύτερα, έχουν το νόημα που έχουν, γιατί είναι γεμάτα και ιστορία.
- Μοναδικό και ανεπανάληπτο είναι το ιστορικό γεγονός, και μάλιστα όσο περισσότερο μοναδικό και ανεπανάληπτο τόσο περισσότερο ιστορικό γεγονός. Και, όμως, την ίδια ώρα που είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο εκφράζει ένα σημείο, ένα σταθμό στην ιστορική πορεία του ανθρώπου, είναι γεμάτο, είναι θρεμμένο από ιστορία.
- Η ιστορική μνήμη, λοιπόν, η μνήμη του παρελθόντος, είναι απαραίτητο και ζωτικό στοιχείο για την πορεία και του ατόμου και του έθνους. Και ιστορική μνήμη θα πει όσο το δυνατό καθαρή συνείδηση του νοήματος του έργου των «πατέρων», συνείδηση που να γίνεται οδηγητική φωνή στο βηματισμό του παρόντος.
- Δεν μπορούμε, νομίζω, εμείς οι Νεοέλληνες να είμαστε υπερήφανοι για την ιστορική μας μνήμη. Παρουσιάζει σημαντικά χάσματα και τρωτά απέναντι του έργου των πατέρων μας. Άμεσοι πατέρες μας είναι οι γενεές από την άλωση της Πόλης και εδώ, αυτές που, στηριγμένες απάνω στους θησαυρούς του παρελθόντος, συγκρότησαν και στήριξαν την νεοελληνική, τη δική μας ιστορία, της έδωσαν την ιδιοτυπία της, το δικό της νόημα και χαρακτήρα. Αυτές που με το πνευματικό τους γενικά έργο, με τις αξίες που δημιούργησαν, τίμησαν και έζησαν, μας έδωσαν το δικαίωμα να μιλούμε για Νεοελληνική Παιδεία. Όλο αυτό το έργο, και μάλιστα στο σπουδαιότερο τμήμα του, εκείνο που κατεργάστηκαν οι ως το 21 γενεές με το ζήλο και τον οίστρο για την προκοπή και την απελευθέρωση του Γένους, δεν μπορούμε δυστυχώς να πούμε ότι το γνωρίζομε, ούτε, φυσικά ότι το ζούμε, γιατί δεν το μελετούμε, τουλάχιστον όσο πρέπει.
- Είναι γνωστό, όμως, ότι την πνευματική παράδοση, την Παιδεία – όχι την εκπαίδευση – ενός έθνους τη δημιουργεί η ακατάπαυστη μελέτη, με την οποία ανανεώνονται τα παραδομένα πνευματικά κεφάλαια, ενσωματώνονται στον κορμό του παρόντος και με νέα ζωή και τρόπο κάθε φορά πραγματώνονται. Μόνο τότε μπορούμε να μιλούμε για πνευματική παράδοση, για πνευματική ζωή. Όταν υπάρχει η αίσθηση, ότι συνεχίζεις έργο που σου παράδωσαν οι πατέρες, όταν αισθάνεσαι δεμένος μ’ αυτό, και έρχεσαι με τη σειρά σου να το ζήσεις και συ, να το συζητήσεις και να το δουλέψεις με τις δικές σου δυνάμεις. Τέτοια πορεία οδηγεί στη δημιουργία πραγματικού πολιτισμού, πραγματικού πνευματικού βίου. Όλοι οι μεγάλοι πολιτισμοί, όπως διδάσκει η ιστορία, είναι θεμελιωμένοι απάνω σε πλούσια και ζωντανή παράδοση, την οποία κάθε γενεά, συνεχίζοντάς την, την ανανέωνε και την πλούτιζε.
- Για να πας πιο πέρα, πρέπει να γνωρίζεις τι έχει γίνει, και όσο καλύτερα και βαθύτερα το γνωρίζεις τόσο καλύτερα προχωρείς με ασφάλεια, με γνώση, με βάθος. Τούτο είναι, πιστεύω, το βαρύτερο χρέος των πνευματικών ανθρώπων κάθε γενεάς, να αποκαλύπτουν με τον καλύτερο τρόπο τους πνευματικούς θησαυρούς των πατέρων».
(Β. Ν. Τατάκης)
Κείμενο ΙΙ
Η αξία του μαθήματος της Ιστορίας
- Εκτός από τη γενικά μορφωτική αξία του, το μάθημα της Ιστορίας έχει και έναν ειδικά φρονηματιστικό σκοπό. Καλλιεργεί, εξευγενίζει, υψώνει την εθνική συνείδηση των νέων, παράλληλα προς το αίσθημα που ολοένα θα αποσαφηνίζεται μέσα τους ότι είναι πολίτες του κόσμου, αλληλέγγυοι με τους συνανθρώπους των και συνυπεύθυνοι για το μέλλον και την τύχη της ανθρωπότητας ολόκληρης. Στο Ιστορικό μάθημα θα διδαχτεί ο νέος τη ζωή του έθνους του από τότε που πρωτοεμφανίζεται στον ιστορικό στίβο έως σήμερα, τους μόχθους και τις θυσίες που έκανε για να βεβαιώσει τον εαυτό του, για ν’ αναδείξει την ιδιοτυπία του, για να καλυτερέψει τους όρους και τις μορφές της ύπαρξής του. Εκεί θα γνωρίσει τους εθνικούς άθλους και τις εθνικές δυστυχίες, τους εκλεκτούς ανθρώπους και τα μεγάλα συμβάντα του φυλετικού του παρελθόντος και συνειδητά πια θα νιώσει να εντάσσεται μέσα στην εθνική του οικογένεια (οι νεκροί είναι τα στηρίγματα και οι συνεκτικοί της δεσμοί περισσότερο από τους ζωντανούς) – θα αισθανθεί ότι το ίδιο παρελθόν όπως και η ίδια μοίρα των ενώνει με τους ομοεθνείς του.
- Και εδώ ακριβώς θα προσέξει όποιος διδάσκει την Ιστορία στους νέους. Η έξαρση του πατριωτικού φρονήματος και της εθνικής συνοχής δεν συμπίπτει ούτε λογικά ούτε ψυχολογικά με τον σωβινισμό, τον φανατισμό και το μίσος προς τους άλλους λαούς της γης. Οι έννοιες του έθνους και της πανανθρώπινης αλληλεγγύης μπορούν άριστα να συναιρεθούν μέσα στους παιδευτικούς σκοπούς των ορθά νοούμενων ανθρωπιστικών σπουδών. Η ανθρωπότητα δεν είναι αφηρημένο πλάσμα, αλλά ένα συγκεκριμένο σύνολο από εθνικές οικογένειες. Η καθεμιά εργάζεται για το σύνολο αποδοτικά όχι απαρνούμενητην ιδιοτυπία της ή υψώνοντας τον εαυτό της αγέρωχα και καταφρονετικά πάνω από τις άλλες, αλλά ίσα ίσα καλλιεργώντας τις δικές της δυνάμεις και τις δικές της αρχές, βαθαίνοντας το πνεύμα και εξευγενίζοντας το ήθος της.
- Όπως σε τελευταία ανάλυση πρέπει να βυθιστούμε στον ίδιο τον εαυτό μας για να συναντήσουμε, να αισθανθούμε και να εκτιμήσουμε τον «άλλο», έτσι και μέσ’ από το έθνος μας, διαμέσου της εθνικής μας συνείδησης συναντούμε, αισθανόμαστε και εκτιμούμε τα άλλα έθνη, την ιδιοτυπία και την ειδική εισφορά τους στη σφαίρα του πολιτισμού. Μόνο το πάθος και η παρεξήγηση δημιουργούν εδώ αξιοκατάκριτες υπερβολές και θλιβερές συγχύσεις. Που, αν μπορούν σε άλλες εποχές και περιστάσεις να κριθούν με επιείκεια, σήμερα είναι αδικαιολόγητες, αφού όλοι οι λαοί από την εμπειρία του πρόσφατου παρελθόντος, αλλά και του άμεσου παρόντος, έζησαν και ζουν το γεγονός ότι η εύκολη και γρήγορη κυκλοφορία των υλικών και των πνευματικών αγαθών σε όλα τα σημεία του πλανήτη μας, έχουν συμπλησιάσει τις πιο μακρινές χώρες και έχουν φέρει σ’ επαφή τους πιο απομακρυσμένους πολιτισμούς – σε τέτοιο βαθμό ώστε παρ’ όλα τα τραγικά χάσματα και τις αιματηρές διενέξεις του καιρού μας ο σύγχρονος άνθρωπος αισθάνεται την τύχη του στενά δεμένη με τη μοίρα όλου του ανθρώπινου γένους.
(Ευάγγελος Π. Παπανούτσος, «Παιδεία, το μεγάλο μας πρόβλημα»)
Κείμενο ΙΙΙ
«Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας»
- Όμορφη και παράξενη πατρίδα
- Ωσάν αυτή που μού ‘λαχε δεν είδα
- Ρίχνει να πιάσει ψάρια πιάνει φτερωτά
- Στήνει στη γη καράβι κήπο στα νερά
- Κλαίει φιλεί το χώμα ξενιτεύεται
- Μένει στους πέντε δρόμους αντρειεύεται
- Κάνει να πάρει πέτρα τήνε παρατά
- Κάνει να τη σκαλίσει βγάνει θάματα
- Μπαίνει σ’ ένα βαρκάκι πιάνει ωκεανούς
- Ξεσηκωμούς γυρεύει θέλει τύραννους
- Πέντε μεγάλους βγάνει πάνω τους βαρεί
- Να λείψουν απ’ τη μέση τους δοξολογεί
- Χρόνους μάς ταξιδεύει δε βουλιάξαμε
- χίλιους καπεταναίους τούς αλλάξαμε
- Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε
- μπήκαμε μέσ’ στα όλα και περάσαμε
- Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα
- παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα!
- Εμείς ψωμί δεν έχουμε
- και τέτοια δεν κατέχουμε
- Χρόνους πολλούς μάς πολεμάν
- κι ανάσα δεν επήραμαν
- «Σ’ όλους τους τόπους κι αν γυρνώ
- μόνον ετούτον αγαπώ!»
(Οδυσσέας Ελύτης)
Παρατηρήσεις
Θέμα Α
Α1. Δώστε περιληπτικά το περιεχόμενο των παραγράφων 1-4 του Κειμένου 1. (90 λέξεις)
Μονάδες 15
Θέμα Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε τις παρακάτω προτάσεις γράφοντας της λέξη Σωστό ή Λάθος (Κείμενο 1):
α. Το μάθημα της ιστορίας λειτουργεί θετικά στην περιχαράκωση του Εγώ μας στα εθνικά ιδεώδη μακριά από το όραμα του «πολίτη του κόσμου».
β. Το μάθημα της ιστορίας συμβάλλει στην συνειδητοποίηση της κοινής μοίρας με τους ομοεθνείς μας.
γ. Το έθνος και η πανανθρώπινη αλληλεγγύη δεν μπορούν να συνυπάρξουν σε ένα πλαίσιο παιδευτικού σκοπού.
δ. Η εθνική συνείδηση δυσχεραίνει την επικοινωνία με τα άλλα έθνη.
ε. Η κυκλοφορία των υλικών και πνευματικών αγαθών συντείνει στην συνειδητοποίηση της κοινής μοίρας όλου του ανθρώπινου γένους.
Μονάδες 10
Β2α. Στις §6 του Κειμένου 1 συνυπάρχουν το α΄ ενικό και β’ ενικό πρόσωπο. Ποιο σκοπό υπηρετεί αυτή η συνύπαρξη και ποιο το αισθητικό αποτέλεσμα;
Μονάδες 8
β. Στην §3 του Κειμένου 2 ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την αναλογία για να προβάλει τη βασική του θέση. Να βρείτε τα δύο μέρη της αναλογίας και να σχολιάσετε την αποτελεσματικότητά της στην ανάδειξη της βασικής του θέσης.
Μονάδες 7
Β3. Να βρείτε στις τρεις § του Κειμένου 2 επί μέρους θέσεις και επιχειρήματα που στηρίζουν τη θέση της §2 «Η έξαρση…γης».
Μονάδες 15
Θέμα Γ
Η επιλογική στροφή (12) συνιστά μία θέση – συμπέρασμα. Να βρείτε δύο στοιχεία που επικυρώνουν αυτήν. Να σχολιάσετε την αποτελεσματικότητα ενός κειμενικού δείκτη στην κατανόηση και θεμελίωση της επιλογικής στροφής.
Μονάδες 15
Θέμα Δ
Με αφορμή τις διεθνείς ανακατατάξεις και την προοπτική δημιουργίας ενός ασύνορου κόσμου πληθαίνουν οι φωνές – προτροπές για εθνική αυτογνωσία – ομοψυχία και προτείνουν ως άμυνα την βαθιά γνώση της Ιστορίας. Έχοντας υπόψη και τις θέσεις του Κειμένου 1 και του Κειμένου 2 να αναπτύξετε σε άρθρο των 400 λέξεων: α. Την αξία της ιστορικής γνώσης – μνήμης για το άτομο, την κοινωνία, το έθνος και την ειρήνη και β. Τους παράγοντες που καθιστούν την ιστορική γνώση αιτία μισαλλοδοξίας και βίαιων συγκρούσεων μεταξύ των λαών.
Μονάδες 30
Για να δείτε τις ενδεικτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:
Ιστορική γνώση – Μνήμη Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) – Απαντήσεις
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Ηλία Γιαννακόπουλου, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.
Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.