Ιδιωτικότητα Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Ο οίκος και ο δήμος

1. Μέσα στην πορεία της εξέλιξής του, κάποτε ο άνθρωπος αισθάνθηκε την ανάγκη να κρατάει κάποια κομμάτια της ζωής του μόνο για τον εαυτό του, μακριά από τα βλέμματα των τρίτων. Το δικαίωμα στο απόρρητο του ιδιωτικού βίου δεν έχει αρχαίες ρίζες όπως άλλωστε δεν έχει και η ίδια η διάκριση μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου βίου. Στις μέρες μας πάντως – και από αρκετά χρόνια – η διάκριση έχει πάρει σαφέστατα περιγράμματα και το δικαίωμα κατοχυρώνεται και από το Σύνταγμα και από τους νόμους με πληθώρα διατάξεων.
2. Σωστά θεωρείται ότι η περιφρούρηση μιας σφαίρας απορρήτου στον ιδιωτικό βίο είναι αναγκαία για την ανάπτυξη και την εκδήλωση της ανθρώπινης προσωπικότητας: ο στοχασμός και ο ρεμβασμός, η αυτογνωσία και ο σχεδιασμός της ζωής, η έξαρση και η ψυχαγωγία, ο έρωτας και η δημιουργία συχνά απαιτούν μια μοναξιά – οι άλλοι δεν έχουν θέση ως τρίτοι, καμιά φορά ούτε ως δεύτεροι.
3. Ο κατάλογος εκείνων που απειλούν τον ιδιωτικό χώρο του ανθρώπου, που πρέπει να μένει απόρρητος είναι μακρύς: από την περίεργη γειτόνισσα που αναζητεί τροφή για το κουτσομπολιό της μέχρι το κράτος που πρόθυμα ενισχύει την εξουσία του με την αδιάκριτη ενημέρωσή του για τη ζωή του ανθρώπου. Και ανάμεσά τους: ο δανειστής, ο συνέταιρος, ο ανασφαλής σύζυγος, ο υποψήφιος γαμπρός, ο πολιτικός φίλος και πολιτικός εχθρός. Στις μέρες μας, προπάντων: τα μέσα μαζικής επικοινωνίας που τρέφονται από τα απόρρητα του ιδιωτικού βίου, ίσως γιατί απ’ αυτά τρέφεται και το κοινό τους (αλλά μόνον «ίσως» γιατί το κοινό συχνά δέχεται να τραφεί με ό,τι του δώσεις).
4. Ανάμεσα στην περιφρούρηση του απόρρητου χώρου της προσωπικότητας και στην καταπάτησή του η επιλογή είναι αυτονόητη και κανένας συμβιβασμός δεν επιτρέπεται – ούτε καν στο όνομα της ελευθερίας της ενημέρωσης που καμιά φορά αναφέρεται για να δικαιολογήσει την καταπάτηση.

(Γεώργιος Κουμάντος)

Ιδιωτικά βίτσια, δημόσιες αρετές

1. Στην κλασική αρχαιότητα ο Αθηναίος πολίτης εγκαταλείπει τις φροντίδες του οίκου στις γυναίκες και τους δούλους, απαρνείται την ασφάλεια αλλά και την αφάνεια του ιδιωτικού του βασιλείου και κατεβαίνει στη δημόσια αγορά, για να πει λόγια σοφά και να πράξει έργα εκλεκτά, διεκδικώντας έτσι κι αυτός την υστεροφημία, το μερίδιο της επίγειας αθανασίας που αναλογεί σε κάθε ευγενή θνητό.
2. Αντίθετα, το 17^ο αιώνα ο φιλόσοφος Ζαν Ζακ Ρουσσώ αναδεικνύεται στον πιο θερμό υπερασπιστή της ιδιωτικότητας, όταν εξεγείρεται ενάντια στην «κοινωνία των σαλονιών» και καταγγέλλει τη θεατρικότητα της ζωής στην πόλη, γιατί, λέει, απειλεί την αυθεντικότητα του υποκειμενικού βιώματος και καταστρέφει τη φυσική αρετή.
3. Στη σύγχρονη, πάλι, εποχή ο νεαρός κάτοικος της Ολλανδίας, της Γαλλίας, των ΗΠΑ… και πρόσφατα της χώρας μας, ονειρεύεται ότι θα αναδυθεί από την ανωνυμία του πλήθους με τη συμμετοχή του στο Big Brother, στο Survivor ή σε άλλα συναφή τηλεπαιχνίδια – σαπουνόπερες, έτοιμος να περιφέρει στις τηλεοπτικές οθόνες την αυθόρμητη ασημαντότητά του και να εκθέσει στη μαζική ηδονοβλεψία τις πλέον ιδιωτικές του στιγμές.
4. Οι «θεαματικές» αυτές ανατροπές των αξιών, αντιστοιχούν σε ριζικές αλλά και επικίνδυνες μεταβολές του χάρτη της ανθρώπινης δράσης. Στο μέτρο τουλάχιστον που η αρχαία Αθήνα τροφοδοτεί το φαντασιακό του δυτικού πολιτισμού, το Δημόσιο λειτουργεί πέρα από τα κριτήρια του αναγκαίου ή του ωφέλιμου και παραμένει ένας χώρος όπου οι άνθρωποι συναντώνται ως πρόσωπα ελεύθερα, ισότιμα και ταυτόχρονα διαφορετικά, για να εκφράσουν τη μοναδικότητά τους και να αποφασίσουν – άλλοτε μέσα από διαλεκτικές συγκρούσεις και άλλοτε μέσα από συναινετικές διαδικασίες – το βέλτιστον για τα κοινά πεπρωμένα, ένας χώρος όπου εκδιπλώνεται και επικυρώνεται ο πολιτικός βίος.

(Πηνελόπη  Κουφοπούλου)

ΚΑΤΩ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ

ΚΑΤΩ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ

ΚΑΤΩ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ

ΚΑΤΩ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ

ΚΑΤΩ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ

ξανά και ξανά, γεμίζοντας μισή σελίδα.

1. Δεν μπόρεσε να κατανικήσει ένα αίσθημα πανικού. Ήταν παράλογο, αφού το να γράψει αυτές τις συγκεκριμένες λέξεις δεν ήταν πιο επικίνδυνο από την αρχική πράξη να ξεκινήσει το ημερολόγιο∙ αλλά για μια στιγμή μπήκε στον πειρασμό να σκίσει τις γραμμένες σελίδες και να τα παρατήσει όλα.
2. Ωστόσο δεν το ‘κανε, γιατί ήξερε πως ήταν άσκοπο. Είτε είχε γράψει ΚΑΤΩ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ είτε όχι, δεν είχε σημασία. Είτε συνέχιζε είτε σταματούσε να γράφει το ημερολόγιο, δεν είχε σημασία. Η Αστυνομία της Σκέψης, θα τον έπιανε έτσι κι αλλιώς. Είχε διαπράξει – θα το είχε διαπράξει, ακόμα κι αν δεν είχε πιάσει την πένα στο χέρι – το βασικό έγκλημα που περιείχε όλα τ’ άλλα μέσα του. Έγκλημα της Σκέψης το έλεγαν. Το έγκλημα της σκέψης δεν ήταν κάτι που μπορούσε να κρύψει κανείς για πάντα. Μπορούσες να καταφέρεις να ξεγελάσεις για λίγο, ακόμα και για χρόνια, αλλά αργά ή γρήγορα θα σ’ έπιαναν.
3. Πάντα τη νύχτα – οι συλλήψεις γίνονταν πάντα τη νύχτα. Το ξαφνικό τίναγμα μες στον ύπνο σου, το τραχύ χέρι που τράνταζε τον ώμο σου, τα φώτα που έπεφταν εκτυφλωτικά στα μάτια σου, τα σκληρά πρόσωπα που περικύκλωναν το κρεβάτι σου. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν γινόταν δίκη, ούτε αναφερόταν η σύλληψη. Οι άνθρωποι απλώς εξαφανίζονταν, πάντα μες στη νύχτα. Τ’ όνομά σου σβηνόταν από τους καταλόγους, κάθε στοιχείο για καθετί που είχες κάνει εξαλειφόταν, η κάποτε ύπαρξή σου δεν αναγνωριζόταν και ξεχνιόταν. Είχες καταστραφεί, εκμηδενιστεί: εξατμιστεί ήταν η λέξη που χρησιμοποιούσαν γι’ αυτό.

(Τζώρτζ Όργουελ, «1984»)

Θέμα Α

Α1. Δώστε περιληπτικά το περιεχόμενο του Κειμένου I. (90 λέξεις)

Μονάδες 20

Θέμα Β

Β1α. Βάλτε τη λέξη Σωστό ή Λάθος στο τέλος των προτάσεων με αναφορές στο Κείμενο II:

α. Στην αρχαία Αθήνα ο πολίτης προστάτευε την ιδιωτικότητά του.

β. Ο Ρουσσώ υπερασπίστηκε την ιδιωτικότητα του ανθρώπου.

γ. Σε κάποιες χώρες η συμμετοχή σε παιχνίδια τύπου big brother στοχεύει στη διαφύλαξη της ανωνυμίας του παίκτη.

δ. Το δημόσιο εξασφαλίζει τη μοναδικότητα στη συνάντηση των ανθρώπων.

ε. Στο βωμό της ελευθερίας της ενημέρωσης πολλές φορές θυσιάζεται ως επιλογή το απόρρητο της προσωπικότητας (Κείμενο I).

Μονάδες 10

Εναλλακτική ερώτηση

β. Ποιες ευκαιρίες και ποιο πλαίσιο διαμόρφωνε το δημόσιο στην αρχαία Αθήνα για τους πολίτες; Δώστε συνοπτικά τα βασικά του στοιχεία (§4, Κείμενο II).

Μονάδες 10

Β2α. Ποιος είναι ο βασικός στόχος του συγγραφέα στην §3 του Κειμένου 1 και με ποια τεχνική – τρόπο πειθούς τον πραγματώνει; Δώστε το ρόλο ενός κειμενικού  δείκτη.

Μονάδες 10

Εναλλακτική ερώτηση

β. Ποιο είδος λόγου (Μικροπερίοδος/Μακροπερίοδος) κυριαρχεί στο Κείμενο II; Να σχολιάσετε τη λειτουργία του και το υφολογικό αποτέλεσμα.

Μονάδες 10

Εναλλακτική ερώτηση

γ. Να βρείτε στο Κείμενο II πέντε λόγιες λέξεις και να αναλύσετε τη λειτουργία τους καθώς και το υφολογικό αποτέλεσμα. (εναλλακτική ερώτηση)

Μονάδες 10

Β3. Δώστε τις βασικές διαπιστώσεις (Κείμενο 2) για τη θέση της ιδιωτικότητας στο παρελθόν και στο παρόν. Να βρείτε στο Κείμενο I με ποιες θέσεις του Κειμένου II συγκλίνει και με ποιες διαφοροποιείται.

Μονάδες 10

Θέμα Γ

Γ1. Ποιο είναι το «βασικό έγκλημα» σύμφωνα με το κείμενο; Δώστε τα βασικά του στοιχεία και τις επιπτώσεις που επιφέρει η διάπραξή του. Περιγράψτε τη μορφή του καθεστώτος που υποδηλώνεται. Αναλύστε έναν κειμενικό δείκτη που συμβάλλει στην φανέρωση των μηχανισμών του καθεστώτος.

Μονάδες 15

Θέμα Δ

Στις μέρες μας πληθαίνουν τα φαινόμενα παραβίασης της ιδιωτικής ζωής (Ιδιωτικότητα). Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία – επισημάνσεις του Κειμένου 1 να αναπτύξετε σε 400 λέξεις στο ιστολόγιο του σχολείου σας με τη μορφή άρθρου: α. Τα θετικά που προκύπτουν από τον σεβασμό και την περιφρούρηση της ιδιωτικής ζωής και β. Τα αίτια – παράγοντες παραβίασης της ιδιωτικότητας.

Μονάδες 30

Επιλογή Πολυτροπικού κειμένου

Δώστε το βασικό μήνυμα του σκίτσου (Κείμενο 4). Με ποια επισήμανση του Κειμένου II συγκλίνει;

Μονάδες 15

Για να δείτε τις ενδεικτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Ιδιωτικότητα Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) – Απαντήσεις 

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Ηλία Γιαννακόπουλου, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.