Γλώσσικη Ποικιλομορφία και Μητρική Γλώσσα Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Προστασία της Γλωσσικής Ποικιλομορφίας

Η Διεθνής Ημέρα Μητρικής Γλώσσας ανακηρύχθηκε από τη Γενική Διάσκεψη του Οργανισμού Εκπαίδευσης, Επιστήμης και Πολιτισμού των Ηνωμένων Εθνών ( UNESCO ) τον Νοέμβριο του 1999 για την προώθηση της γλωσσικής πολυμορφίας και τη διάσωση των ολιγότερο ομιλουμένων γλωσσών.

Σήμερα υπάρχει αυξανόμενη συνείδηση ​​ότι οι γλώσσες διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην ανάπτυξη, στη διασφάλιση της πολιτιστικής πολυμορφίας και του διαπολιτισμικού διαλόγου, αλλά και στην ενίσχυση της συνεργασίας και στην επίτευξη ποιοτικής εκπαίδευσης για όλους, στην οικοδόμηση κοινωνιών γνώσης χωρίς αποκλεισμούς, στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην κινητοποίηση πολιτικών για την εφαρμογή των πλεονεκτημάτων της στην επιστήμη και στην τεχνολογία.

Οι γλώσσες, με τις πολύπλοκες συνέπειες τους στην ταυτότητα, την επικοινωνία, την κοινωνική ένταξη, την εκπαίδευση και την ανάπτυξη, είναι στρατηγικής σημασίας για τους ανθρώπους και ολόκληρο τον πλανήτη. Ωστόσο, λόγω των διαδικασιών παγκοσμιοποίησης, απειλούνται ολοένα και περισσότερο ή εξαφανίζονται εντελώς. Όταν οι γλώσσες ξεθωριάζουν, το ίδιο κάνει και η πλούσια «ταπετσαρία» της πολιτιστικής ποικιλομορφίας του κόσμου. Ευκαιρίες, παραδόσεις, μνήμη, μοναδικοί τρόποι σκέψης και έκφρασης — πολύτιμοι πόροι για τη διασφάλιση ενός καλύτερου μέλλοντος — χάνονται επίσης.

Κάθε δύο εβδομάδες μια γλώσσα εξαφανίζεται παίρνοντας μαζί της μια ολόκληρη πολιτιστική και πνευματική κληρονομιά. Τουλάχιστον το 43% των εκτιμώμενων 6000 γλωσσών που ομιλούνται στον κόσμο κινδυνεύουν  με εξαφάνιση. Μόνο σε μερικές εκατοντάδες γλώσσες έχει πραγματικά δοθεί μια θέση στα εκπαιδευτικά συστήματα και στον δημόσιο τομέα και λιγότερες από εκατό χρησιμοποιούνται στον ψηφιακό κόσμο.

Οι πολύγλωσσες και πολυπολιτισμικές κοινωνίες υπάρχουν μέσω των γλωσσών τους, οι οποίες μεταδίδουν και διατηρούν την παραδοσιακή γνώση και τους πολιτισμούς με βιώσιμο τρόπο.

Η Διεθνής Ημέρα Μητρικής Γλώσσας γιορτάζεται κάθε χρόνο για να προωθήσει τη γλωσσική και πολιτιστική πολυμορφία και  την πολυγλωσσία.

Ανάκτηση: 12/2/2023

https://www.un.org/en/observances/mother-language-day

Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας: Η διαφύλαξη της σκέψης

Σε όλη του τη ζωή ο άνθρωπος παλεύει για να κατακτήσει τη γνώση, άλλος σε μεγαλύτερο, άλλος σε μικρότερο βαθμό. Επειδή όμως αυτή με τη σειρά της καθίσταται αναρίθμητη και συνεχώς ανανεούμενη, σε πολλούς τομείς του τεχνολογικού κυρίως επιστητού, η απόλυτη τιθάσευσή της καθίσταται κάτι το οποίο στερείται αληθοφάνειας. Πολλά από τα πράγματα που μας περιβάλλουν παραμένουν άγνωστα για μεγάλο τμήμα του παγκοσμίου πληθυσμού, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα που ο καθένας έχει, το ποσοστό εξειδίκευσης που του επιβάλλει η επαγγελματική του ιδιότητα και το βαθμό της φιλοπεριέργειάς του. Η άγνοια πολλές φορές μας φέρνει σε αμηχανία, στην περίπτωση που δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε μια κοινωνική εκδήλωση πάσης φύσεως από έναν τόπο διαφορετικό από τον δικό μας, η οποία είτε λαμβάνει χώρα μπροστά στα μάτια μας είτε γινόμαστε μάρτυρές της μέσω κάποιας ενημερωτικής/ επιμορφωτικής εκπομπής, κάποιου διαδικτυακού χώρου ή των σελίδων κάποιας έντυπης εγκυκλοπαίδειας.

Πάντως είναι γεγονός ότι αυτή η αμηχανία, αργά ή γρήγορα, αρχίζει να μεταλλάσσεται σε έντονο ενδιαφέρον. Επιθυμούμε να στραφούμε εκεί και να αποκωδικοποιήσουμε μέσα μας αυτό το οποίο εκτυλίσσεται εκείνην τη στιγμή. Οι εξηγήσεις είναι απαραίτητες. Όμως εδώ υπάρχει ένα μεγάλο εμπόδιο, το οποίο ακούει στο όνομα γλωσσικός παράγων. Η γλώσσα, για την οποία έχουν δοθεί πάμπολλοι ορισμοί μέχρι σήμερα, παραμένει το βασικό εργαλείο επικοινωνίας και μετάδοσης πληροφορίας μετά την εικόνα. Σε αντίθεση με τη δεύτερη, η πρώτη μπορεί να διασώσει την πληροφορία και να τη μεταφέρει όπου υπάρχει ανάγκη και ενδιαφέρον γρηγορότερα και πιο αξιόπιστα, διατηρώντας την για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Η γραφή και η ομιλία έχουν προσδώσει στο ανθρώπινο είδος το χαρακτηριστικό, το οποίο το ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα έμψυχα όντα και του επιτρέπουν να συνεχίσει να επιβιώνει και να υφίσταται στο πέρασμα του χρόνου, ευπροσάρμοστο ή δυσπροσάρμοστο στα εκάστοτε κοινωνικά δεδομένα. Με τη συνδρομή της γλώσσας διάφορα θαύματα έχουν συμβεί, με κυριότερο την εξέλιξη του κόσμου, λόγω της διάδοσης της γνώσης και της κατανόησής της, με στόχο τον ενδελεχή έλεγχό της και τη βελτίωσή της.

Η πολυγλωσσία μπορεί να κρίνεται σε πολλές περιπτώσεις απαραίτητη, όμως δεν παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η γλώσσα με την οποία έχει ανατραφεί και μεγαλώσει ένας άνθρωπος, άσχετα από το πνευματικό του επίπεδο, παραμένει στο στόμα του, στο νου του και στην ψυχή του.

Κάποιες αφρικανικές φυλές, χρήστες της Σουαχίλι, στο πλαίσιο της αποικιοκρατίας, μόλις αντίκρισαν βιβλιοθήκη, την ονόμασαν bookoo- bookoo. Διάφορες φυλές του Αμαζονίου ομιλούν ακόμη κάποιες διαλέκτους, οι οποίες στερούνται βασικού ‘’εκπολιτισμένου’’ λεξιλογίου, όπως ψυγείο, τηλέφωνο και ηλεκτρισμός. Κάποιος εχέφρων καταλαβαίνει ότι η έλλειψη διαφόρων αγαθών δεν πυροδοτεί στο μυαλό του ανθρώπου την ανάγκη για τη γλωσσική τους απόδοση στη γλώσσα τους.

Η διαφύλαξη των πολιτισμικών αγαθών μέσω της γλώσσας είναι επίσης μια σημαντικότατη παράμετρος της διατήρησης της μητρικής γλώσσας, καθώς αυτή, στην περίπτωση που δεν έχει γίνει κάποια καταγραφή της και κατά συνέπεια των όσων αυτή αντιπροσωπεύει, οδηγείται στη λησμονιά και θανατώνει ένα μέρος του κόσμου.

Πέραν τούτου η μητρική μας γλώσσα μάς χαρίζει μια άτυπη ταυτότητα, έναν πνευματικό χώρο και δεσμούς που κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αποκόψει. Δεν είναι τυχαίο το ότι, σε διαλεκτικό πλαίσιο, διατηρούνται πολλοί σύλλογοι προς διάσωση και προς διάδοση των Ποντιακών, των Τσακώνικων, των Βλάχικων και άλλων διαλέκτων.  Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνεται για τη σφαγή της Ντάκα το 1952, η οποία αποτέλεσε και αφορμή για την καθιέρωση του εορτασμού της παγκόσμιας ημέρας μητρικής γλώσσας, όπου τότε φοιτητές του Ανατολικού Πακιστάν (Μπαγκλαντές) εναντιώθηκαν στην απαγόρευση της Μπενγκάλι και της αντικατάστασής της από την Ουρντού. Από το 2000 και έπειτα, στις 21 Φεβρουαρίου, όλος ο κόσμος φέρνουν στο νου εκείνο το αιματοκύλισμα στο όνομα της γλώσσας.

Το μόνο που μας μένει να πράξουμε είναι να την προστατέψουμε, με στόχο τη διατήρηση των θεμελίων της ψυχής μας, διότι εάν αυτά παραμείνουν σαθρά, δεν υπάρχει ελπίδα για την ανθρωπότητα.

Γρηγόρης Χατζηλαμπρινός

Ανάκτηση: 19/02/2023

https://www.freeminds.gr/mother_language/

Α. Ποσειδωνιάται

Την γλώσσα την ελληνική οι Ποσειδωνιάται

εξέχασαν τόσους αιώνας ανακατευμένοι

με Τυρρηνούς, και με Λατίνους, κι άλλους ξένους.

Το μόνο που τους έμενε προγονικό

ήταν μια ελληνική γιορτή, με τελετές ωραίες,

με λύρες και με αυλούς, με αγώνας και στεφάνους.

Κι είχαν συνήθειο προς το τέλος της γιορτής

τα παλαιά τους έθιμα να διηγούνται,

και τα ελληνικά ονόματα να ξαναλένε,

που μόλις πια τα καταλάμβαναν ολίγοι.

Και πάντα μελαγχολικά τελείων’ η γιορτή τους.

Γιατί θυμούνταν που κι αυτοί ήσαν Έλληνες —

Ιταλιώται έναν καιρό κι αυτοί·

και τώρα πώς εξέπεσαν, πώς έγιναν,

να ζουν και να ομιλούν βαρβαρικά

βγαλμένοι — ω συμφορά! — απ’ τον Ελληνισμό.

[1906]

Κ.Π. Καβάφης, Κρυμμένα ποιήματα 1877;-1923, επιμ. Γ.Π. Σαββίδης, Ίκαρος, Αθήνα 1993, σ. 89

Β. Έλληνες ποιητές

Ελάχιστοι μας διαβάζουν

ελάχιστοι ξέρουν τη γλώσσα μας,

μένουμε αδικαίωτοι κι αχειροκρότητοι

σ’ αυτή τη μακρινή γωνιά,

όμως αντισταθμίζει που γράφουμε Ελληνικά.

Ποίηση του Κώστα Μόντη, 1962

Γ.  Η ελληνική γλώσσα

Ὅταν κάποτε φύγω ἀπὸ τοῦτο τὸ φῶς

θὰ ἑλιχθῶ πρὸς τὰ πάνω ὅπως ἕνα

ρυακάκι ποὺ μουρμουρίζει.

Κι ἂν τυχὸν κάπου ἀνάμεσα

στοὺς γαλάζιους διαδρόμους

συναντήσω ἀγγέλους, θὰ τοὺς

μιλήσω ἑλληνικά, ἐπειδὴ

δὲν ξέρουνε γλῶσσες. Μιλᾶνε

μεταξὺ τους μὲ μουσική.

Νικηφόρος Βρεττάκος

ΘΕΜΑ Α.

Α.  Ο συντάκτης του κειμένου 2 ισχυρίζεται ότι η διαφύλαξη της μητρικής γλώσσας καθίσταται σημαντική για πολλούς και διάφορους λόγους. Ποιοι είναι αυτοί; Να τους επισημάνετε σε ένα περιληπτικό κείμενο 60-70 λέξεων.

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Β.

Β1. Να σημειώσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις των κειμένων 1 και 2 τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με τα σχετικά χωριά.

Κείμενο 1

• Οι γλώσσες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαφύλαξη της πολιτιστικής πολυμορφίας.
• Το ότι μια γλώσσα εξαφανίζεται δεν σημαίνει ότι χάνεται και η πολιτιστική κληρονομιά του λαού που την μιλούσε.

Κείμενο 2

• Η γλώσσα θεωρείται το βασικότερο εργαλείο επικοινωνίας και μετάδοσης πληροφοριών.
• Η εξέλιξη και η πρόοδος συντελέστηκαν με τη συμβολή της γλώσσας.
• Ο διαχωρισμός των γλωσσών σε πλούσιες και φτωχές είναι απολύτως ορθός.

Μονάδες 10

Β2. Να προσδιορίσετε την πρόθεση του συγγραφέα στην 6^η παράγραφο του Κειμένου 2 και να παρουσιάσετε πώς η επιλογή του συγκεκριμένου τρόπου ανάπτυξης συνεισφέρει στην επίτευξη του στόχο του.

Μονάδες 10

Β3.α) Πού αποσκοπεί ο συγγραφέας με την παράθεση στατιστικών στοιχείων στην 4^η παράγραφο του Κειμένου 1;

Μονάδες 7

β.Να προσδιορίσετε τον τρόπο με τον οποίο η νοηματική σχέση ανάμεσα στην 3^η και 4^η παράγραφο του Κειμένου 2 βοηθάει τον συντάκτη του κειμένου στην επίτευξη του στόχου του.

Μονάδες 8

ΘΕΜΑ Γ.

Γ1. α) Ποιο είναι το κύριο θέμα που τίθεται στο ποίημα «Ποσειδωνιάται» κατά τη γνώμη σας; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας σε ένα κείμενο 200-250 λέξεων στηριζόμενοι σε τρεις κειμενικούς δείκτες.

β) Ποιο θέμα θίγεται στο ποίημα του Κώστα Μόντη «Έλληνες ποιητές» κατά τη γνώμη σας; Να επιβεβαιώσετε την απάντησή σας με αναφορά σε κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)

γ) Να διατυπώσετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο για το ποίημα «Η Ελληνική γλώσσα» του Νικηφόρου Βρεττάκου. (200-250 λέξεις)

α)-β)-γ) Να συγκρίνετε τα τρία λογοτεχνικά κείμενα ως προς το θέμα τους, τα συναισθήματα των ποιητικών υποκειμένων και το ύφος τους.

(για τη διαμόρφωση του κριτηρίου επιλέγεται από τον εκπαιδευτικό ένα ερώτημα μεταξύ του α –β -γ. Τα υπόλοιπα στοιχεία μπορούν να αξιοποιηθούν κατά τη διδασκαλία με βάση το δίκτυο κειμένων που δημιουργήθηκε με θέμα τις σκέψεις ποιητών για τη γλώσσα)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ.

Δ. Με αφορμή την 21^η Φεβρουαρίου που έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας στο σχολείο σας διοργανώνεται εκδήλωση με θέμα «Η προστασία της γλωσσικής ποικιλομορφίας». Λαμβάνετε μέρος εκφωνώντας ομιλία 350-400 λέξεων στην οποία αναφέρεστε στους λόγους για τους οποίους η διαφύλαξη της μητρικής γλώσσας είναι σημαντική και γιατί σήμερα κάποιες γλώσσες κινδυνεύουν με αφανισμό. Μπορείτε να αξιοποιήσετε τις πληροφορίες των κειμένων αναφοράς.

Μονάδες 30 

Για να δείτε Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κριτηρίου πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο:

Γλώσσικη Ποικιλομορφία και Μητρική Γλώσσα Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) – Απαντήσεις

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων Άννα Σιάτρα και Μπικάκης Μιχάλης, οι οποίοι στη συνέχεια το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.