Γλώσσικη Ποικιλομορφία και Μητρική Γλώσσα Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις

ΘΕΜΑ Α.

Α1. Ο συντάκτης στο κείμενό του ισχυρίζεται ότι η διαφύλαξη της μητρικής γλώσσας κρίνεται απαραίτητη για ποικίλους λόγους. Καταρχάς, αποτελεί μέσο επικοινωνίας επιτρέποντας την ευελιξία στη σκέψη των λαών αλλά και την έκφραση της διαφορετικότητάς τους μέσω αυτής. Εκτός όμως από αυτό, η μητρική γλώσσα διαφυλάττει τα πολιτιστικά αγαθά προσφέροντας συγχρόνως στον κάθε λαό μια άτυπη ταυτότητα. Για αυτό και κρίνεται αναγκαία η προστασία της, αφού θεωρείται η «ψυχή» κάθε λαού.

ΘΕΜΑ Β.

Β1.

Σωστό (οι γλώσσες διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην ανάπτυξη, στη διασφάλιση της πολιτιστικής πολυμορφίας)

Λάθος (Κάθε δύο εβδομάδες μια γλώσσα εξαφανίζεται παίρνοντας μαζί της μια ολόκληρη πολιτιστική και πνευματική κληρονομιά.)

Λάθος (Η γλώσσα, για την οποία έχουν δοθεί πάμπολλοι ορισμοί μέχρι σήμερα, παραμένει το βασικό εργαλείο επικοινωνίας και μετάδοσης πληροφορίας μετά την εικόνα.)

Σωστό (Με τη συνδρομή της γλώσσας διάφορα θαύματα έχουν συμβεί, με κυριότερο την εξέλιξη του κόσμου)

Λάθος (με τα οποία πολλοί, λανθασμένα, αναφέρονται σε φτωχές και πλούσιες γλώσσες)

Β2. Στόχος του συγγραφέα είναι η παρουσίαση της μοναδικότητας της μητρικής γλώσσας. Προκειμένου να ενισχύσει την ορθότητα της άποψής του επιλέγει την ανάπτυξη της παραγράφου με παραδείγματα. Η συγκεκριμένη μέθοδος αφενός καθιστά το μήνυμα πιο εύληπτο και κατανοητό από τον αναγνώστη. Αφετέρου, τα παραδείγματα προσδίδουν παραστατικότητα στον λόγο και το μήνυμα μεταφέρεται αμεσότερα στον δέκτη (εν είναι τυχαίο το ότι, σε διαλεκτικό πλαίσιο, διατηρούνται πολλοί σύλλογοι προς διάσωση και προς διάδοση των Ποντιακών, των Τσακώνικων, των Βλάχικων και άλλων διαλέκτων.  Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνεται για τη σφαγή της Ντάκα το 1952, η οποία αποτέλεσε και αφορμή για την καθιέρωση του εορτασμού της παγκόσμιας ημέρας μητρικής γλώσσας, όπου τότε φοιτητές του Ανατολικού Πακιστάν (Μπαγκλαντές) εναντιώθηκαν στην απαγόρευση της Μπενγκάλι και της αντικατάστασής της από την Ουρντού. Από το 2000 και έπειτα, στις 21 Φεβρουαρίου, όλος ο κόσμος φέρνουν στο νου εκείνο το αιματοκύλισμα στο όνομα της γλώσσας). Με τη βοήθειά τους ο αναγνώστης αποκτά επαρκή στοιχεία για την κατανόηση και αποδοχή της θεματικής περιόδου.

Β3.α) Η παρουσία των στατιστικών στοιχείων στην 4^η παράγραφο του Κειμένου 1 (το 43% των εκτιμώμενων 6000 γλωσσών) ενισχύει την πειστικότητα των απόψεων του συντάκτη. Η επιχειρηματολογία του καθίσταται πιο στέρεη και ανθεκτική στην αμφισβήτηση μέσα από την παράθεση των συγκεκριμένων δεδομένων. Η παρουσία τους καθιστά προβληματική κάθε προσπάθεια αμφισβήτησης της ορθότητας των λεγομένων του συντάκτη. Οι θέσεις του δεν αποτελούν αποκύημα της δημιουργικής φαντασίας του αλλά τεκμηριώνονται με αναμφισβήτητα αντικειμενικά στοιχεία.

Β3.β) Στόχος του συντάκτη στις υπό εξέταση παραγράφους αποτελεί η παρουσίαση της αξίας της διατήρησης του συνόλου των ομιλούμενων γλωσσών, καθώς καμία δεν μπορεί να υπερκεράσει την γνώση και την ευχέρειας χρήσης της μητρικής γλώσσας ενός λαού, όπως δηλώνεται εμφατικά στην 3^η παράγραφο του Κειμένου 2 (Η πολυγλωσσία μπορεί να κρίνεται σε πολλές περιπτώσεις απαραίτητη, όμως δεν παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η γλώσσα με την οποία έχει ανατραφεί και μεγαλώσει ένας άνθρωπος, άσχετα από το πνευματικό του επίπεδο, παραμένει στο στόμα του, στο νου του και στην ψυχή του). Στην επόμενη παράγραφο, ο συντάκτης έρχεται να επεξηγήσει την αρχική του θέση αναφέροντας στοιχεία που τεκμηριώνουν την θέση του αξιοποιώντας συγκεκριμένα παραδείγματα (Κάποιες αφρικανικές φυλές, χρήστες της Σουαχίλι, στο πλαίσιο της αποικιοκρατίας, μόλις αντίκρισαν βιβλιοθήκη, την ονόμασαν bookoo- bookoo. Διάφορες φυλές του Αμαζονίου ομιλούν ακόμη κάποιες διαλέκτους, οι οποίες στερούνται βασικού ‘’εκπολιτισμένου’’ λεξιλογίου, όπως ψυγείο, τηλέφωνο και ηλεκτρισμός.) Με τη βοήθειά τους τεκμηριώνεται επαρκώς η θέση του για την μοναδικότητα της μητρικής γλώσσας η οποία παρουσιάστηκε στην προηγούμενη παράγραφο.

ΘΕΜΑ Γ.

α). Το βασικό θέμα που θίγεται στο ποίημα του Κ.Π. Καβάφη «Ποσειδωνιάται» σχετίζεται με τον καημό του ποιητικού υποκειμένου για την τύχη του εξωελλαδικού ελληνισμού και συγχρόνως την τύχη της ελληνικής γλώσσας (Την γλώσσα την ελληνική οι Ποσειδωνιάται εξέχασαν). Από τους πρώτους κιόλας στίχους το ποιητικό υποκείμενο επισημαίνει ότι οι κάτοικοι της Ποσειδωνίας λησμόνησαν τη γλώσσα τους λόγω της διαβίωσής τους με ξένους λαούς σε ένα αλλόγλωσσο περιβάλλον (με Τυρρηνούς, και με Λατίνους, κι άλλους ξένους). Το πόσο σημαντικό είναι για το ίδιο το ποιητικό υποκείμενο η διαφύλαξή της διαφαίνεται από την πρόταξη του ουσιαστικού «γλώσσα» στον πρώτο στίχο και την επανάληψη, προκειμένου να δοθεί έμφαση, του άρθρου «την» (Την γλώσσα την ελληνική). Με την περιγραφή της γιορτής που κατάφεραν να διατηρήσουν οι Ποσειδωνιάτες και τη χρήση του επιθέτου «το μόνο» που προηγείται το ποιητικό υποκείμενο τονίζει τη σημασία να διατηρηθεί ένα στοιχείο που ένωνε τους Ποσειδωνιάτες με το παρελθόν. Η σημασία αυτή αναδεικνύεται σε αυτό το σημείο και με την επιλογή του Παρατατικού (έμενε- είχαν συνήθειο- τελείωνε- θυμούνταν) σε αντίθεση με τον Αόριστο στην αρχή του ποιήματος (εξέχασαν).  Το ποιητικό υποκείμενο δείχνει την πικρία και τη θλίψη του όχι μόνο λόγω του γλωσσικού αφελληνισμού αλλά και λόγω του γενικότερου εκβαρβαρισμού. Τα συναισθήματα αυτά γίνονται σαφή και με την αναφώνηση -ω συμφορά!- στον τελευταίο στίχο του ποιήματος. Στο ποίημα πράγματι θίγεται ένα καίριο ζήτημα, αυτό της διαφύλαξης της μητρικής γλώσσας  και της αποφυγής της πολιτιστικής αλλοτρίωσης. Είναι, επομένως, σημαντικό να γίνεται προσπάθεια να διατηρούνται τα παραπάνω στοιχεία με κάθε τρόπο.

β). Το κύριο θέμα που τίθεται στο ποίημα του Κώστα Μόντη είναι η περηφάνια του ποιητικού υποκειμένου για την ελληνική γλώσσα και τον Ελληνισμό (όμως αντισταθμίζει που γράφουμε Ελληνικά). Το ποιητικό υποκείμενο ξεκινά το ποίημα του με μια θλιβερή διαπίστωση πως είναι ελάχιστοι όσοι διαβάζουν τα ποιήματα των Ελλήνων ποιητών, αφού λίγοι γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα. Η επανάληψη του επιθέτου «ελάχιστοι» τονίζει το γεγονός πως η ελληνική γλώσσα, που δεν την γνωρίζουν πολλοί, αποτελεί εμπόδιο στο να έρθει σε επαφή και να διαβάσει κανείς την ποίηση των Ελλήνων ποιητών. Ωστόσο, η θλίψη και η πικρία αυτή γρήγορα ανατρέπονται. Η ανατροπή αυτή φανερώνεται με τη χρήση του αντιθετικού συνδέσμου «όμως». Το ποιητικό υποκείμενο, παρά το γεγονός ότι η γραφή σε ελληνική γλώσσα αποτελεί πρόσκομμα στο να έρθει το κοινό σε επαφή με τα ελληνικά ποιήματα, αισθάνεται περήφανο που γράφει στη γλώσσα αυτή. Για το ποιητικό υποκείμενο είναι ιδιαίτερα σημαντικό να έχει το προνόμιο να είναι Έλληνας και να γράφει στα Ελληνικά. Με τον τρόπο αυτό εξυμνείται η αξία της ελληνικής γλώσσας και η ποίηση μέσω αυτής.

γ).  Στο ποίημα «Η Ελληνική γλώσσα» του Νικηφόρου Βρεττάκου αναδεικνύεται η αξία της ελληνικής γλώσσας. Το ποιητικό υποκείμενο με λιτό ύφος που ταυτόχρονα προσφέρει στο ποίημα ζωντάνια και αμεσότητα μεταφέρει το μήνυμά του για το μεγαλείο που διέπει την ελληνική γλώσσα, καθώς αποτελεί μια γλώσσα μουσική που τη μιλούν μόνο οι άγγελοι (Μιλᾶνε μεταξὺ τους μὲ μουσική.) και δεν γνωρίζει σύνορα (Ὅταν κάποτε φύγω ἀπὸ τοῦτο τὸ φῶς- θὰ ἑλιχθῶ πρὸς τὰ πάνω ὅπως ἕνα- ρυακάκι ποὺ μουρμουρίζει). Ο λόγος σε αυτό το σημείο αποκτά έντονη μουσικότητα μέσω της παρομοίωσης και της προσωποποίησης (ρυακάκι που μουρμουρίζει) που χαρίζει παραστατικότητα στο ποίημα. Ο θαυμασμός και η περηφάνια του ποιητικού υποκειμένου για τη γλώσσα του κορυφώνεται στον τελευταίο στίχο με τη χρήση της μεταφοράς (Μιλᾶνε μεταξὺ τους μὲ μουσική.) που επιβεβαιώνει τη μοναδικότητα της ελληνικής γλώσσας.

α)-β)-γ)

• Και στα τρία ποιήματα διαφαίνεται η σημασία που δίνουν οι ποιητές στην ελληνική γλώσσα. Στο πρώτο ποίημα, του Κ.Π. Καβάφη αυτό που απασχολεί κυρίως τον ποιητή είναι η μοίρα της ελληνικής γλώσσας. Στα ποιήματα του Μόντη και του Βρεττάκου τονίζεται εμφατικά η μοναδικότητα της ελληνικής γλώσσας.
• Στο πρώτο ποίημα διακρίνεται έντονα το συναίσθημα του πόνου και της πικρίας του ποιητή (ω συμφορά!) για τον γλωσσικό αφελληνισμό των Ποσειδωνιατών. Στο δεύτερο ποίημα του Μόντη, αν και αρχικά διακρίνεται η θλίψη του ποιητή για το γεγονός ότι δεν μπορεί αυτός και οι υπόλοιποι ποιητές να καταξιωθούν λόγω της ελληνικής γλώσσας που την μιλούν ελάχιστοι, στη συνέχεια το συναίσθημα αυτό αντισταθμίζεται με το γεγονός ότι η ελληνική γλώσσα είναι μια γλώσσα μοναδική. Στο τελευταίο ποίημα ο ποιητής μεταφέρει με λόγο απλό το αίσθημα της περηφάνειας για το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας, μιας γλώσσας που δεν γνωρίζει τοπικούς περιορισμούς.

Ως προς το ύφος το πρώτο ποίημα χαρακτηρίζεται πεζολογικό, απλό με μια στοχαστική διάθεση. Μοιάζει με αφήγηση. Το δεύτερο ποίημα χαρακτηρίζεται επίσης για το απλό και λιτό ύφος του και την άμεση απόδοση των μηνυμάτων του. το τελευταίο ποίημα έχει κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά του Νικηφόρου Βρεττάκου που είναι η λιτότητα και η απλότητα του ύφους με μια μουσικότητα.

ΘΕΜΑ Δ.

Βήματα:

1. Σημειώνω από το θέμα που μου έχει δοθεί τα δεδομένα και τα ζητούμενα, δηλαδή τα ερωτήματα που έχουν τεθεί.

Δεδομένο:

• αφορμή την 21^η Φεβρουαρίου που έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας
• εκδήλωση με θέμα «Η προστασία της γλωσσικής ποικιλομορφίας».

Ζητούμενα/ ερωτήματα:  

λόγους για τους οποίους η διαφύλαξη της μητρικής γλώσσας είναι σημαντική

γιατί σήμερα κάποιες γλώσσες κινδυνεύουν με αφανισμό.

2. Εντοπίζω τη βασική- κεντρική έννοια του θέματος (Κ.Ε.) γύρω από την οποία θα συγκεντρώσω το αποδεικτικό υλικό μου (πληροφορίες που θα αντλήσω από τα κείμενα αναφοράς, δικά μου επιχειρήματα).

Κ.Ε.:  διαφύλαξη της μητρικής γλώσσας

3. Διαβάζω τα κείμενα αναφοράς και κρατώ σημειώσεις για όσα στοιχεία μπορώ να αξιοποιήσω παραγωγικά, κατόπιν κριτικής θεώρησης, στο δικό μου κείμενο.

Για το 1^ο ερώτημα: λόγοι για τους οποίους η διαφύλαξη της μητρικής γλώσσας είναι σημαντική

Κείμενο 1:

• οι γλώσσες διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο:

στην ανάπτυξη,

στη διασφάλιση της πολιτιστικής πολυμορφίας και του διαπολιτισμικού διαλόγου,

στην ενίσχυση της συνεργασίας

στην επίτευξη ποιοτικής εκπαίδευσης για όλους,

στην οικοδόμηση κοινωνιών γνώσης χωρίς αποκλεισμούς,

στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς,

στην κινητοποίηση πολιτικών για την εφαρμογή των πλεονεκτημάτων της στην επιστήμη και στην τεχνολογία.

• πολυπολιτισμικές κοινωνίες υπάρχουν μέσω των γλωσσών τους, οι οποίες μεταδίδουν και διατηρούν την παραδοσιακή γνώση και τους πολιτισμούς με βιώσιμο τρόπο.

Κείμενο 2:

• ως επικοινωνιακό εργαλείο διευκολύνει την έκφραση της νόησης,
• δίνει την ευκαιρία σε όλους τους ανθρώπους να διακηρύσσουν τη διαφορετικότητά τους,
• διαφυλάττει τα πολιτισμικά αγαθά,
• χαρίζει μια άτυπη ταυτότητα,
• διατηρεί τα «θεμέλια» της ψυχής ενός λαού.

Για το 2^ο ερώτημα: γιατί σήμερα κάποιες γλώσσες κινδυνεύουν με αφανισμό

Κείμενο 1:

• λόγω των διαδικασιών παγκοσμιοποίησης, απειλούνται ολοένα και περισσότερο ή εξαφανίζονται εντελώς κάποιες γλώσσες,
• μόνο σε μερικές εκατοντάδες γλώσσες έχει πραγματικά δοθεί μια θέση στα εκπαιδευτικά συστήματα και στον δημόσιο τομέα και λιγότερες από εκατό χρησιμοποιούνται στον ψηφιακό κόσμο.

Κείμενο 2:

• στην περίπτωση που δεν έχει γίνει κάποια καταγραφή της και κατά συνέπεια των όσων αυτή αντιπροσωπεύει, οδηγείται στη λησμονιά και θανατώνει ένα μέρος του κόσμου.

4. Τα επιχειρήματα μου για το θέμα:

Η διαφύλαξη της μητρικής γλώσσας είναι σημαντική γιατί:

• Είναι μια μορφή αγώνα έναντι της γλωσσικής συρρίκνωσης.
• Η γλωσσική ποικιλότητα βοηθά στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην ανάπτυξη των κοινωνιών.

Γιατί σήμερα κάποιες γλώσσες κινδυνεύουν με αφανισμό:

• Πολιτική κατάσταση (εμφύλιοι πόλεμοι κ.λπ.) και θρησκευτικές έριδες μπορεί να οδηγήσουν σε αφανισμό μιας κοινότητας και άρα της γλώσσας τους.
• Παγκοσμιοποίηση- επιβολή πολιτιστικής ομοιομορφίας.

5. Αφού συγκεντρώσω το αποδεικτικό υλικό μου, δημιουργήσω, δηλαδή, τη λίστα επιχειρημάτων, ταξινομώ τα επιχειρήματά μου σε παραγράφους
6. Έχω στο μυαλό μου ότι πρέπει να εξασφαλίσω την απαιτούμενη συνοχή μεταξύ των παραγράφων και των νοηματικών ενοτήτων της έκθεσής μου και να αποδώσω τα χαρακτηριστικά της ομιλίας.

Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Γλώσσικη Ποικιλομορφία και Μητρική Γλώσσα Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων Άννα Σιάτρα και Μπικάκης Μιχάλης, οι οποίοι στη συνέχεια το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.