Γλώσσα και Τεχνολογία Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις

ΘΕΜΑ Α.

Α1. Η τεχνολογία chatgpt έχει να παρουσιάσει ποικίλα πλεονεκτήματα σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Σε κοινωνικό επίπεδο συμβάλλει στη γλωσσομάθεια, ενώ αποτελεί και σημαντικό μέσο άντλησης πληροφοριών. Παράλληλα, στον χώρο των επιχειρήσεων βοηθά στη βελτίωση των σχέσεων με τους πελάτες και στην αυτοματοποίηση εργασιών. Τέλος, στον τομέα της υγείας η τεχνολογία αυτή μπορεί να συνδράμει στην προσφορά υπηρεσιών ποιότητας προς τους ασθενείς.

ΘΕΜΑ Β.

Β1.

Σωστό: «…αποτέλεσε το βασικό εργαλείο για τη δημιουργία του πνευματικού πολιτισμού»

Λάθος: «ενώ πλέον απειλείται σοβαρά η πρωτοκαθεδρία της γραφής»

Λάθος: «η γραφή θα συνεχίσει μεν να υπάρχει, αλλά θα υποβιβαστεί σε κάποιου είδους «γλώσσα μηχανής».

Σωστό: «αλλά κάτι που λείπει και έχει σημαντική αξία σήμερα είναι η πραγματική πηγή».

Λάθος: «…αλλά σίγουρα αυτό δεν μπορεί να αντικαταστήσει τους εκπαιδευτικούς μιας και για να ψάξεις πρέπει να ξέρεις τι ψάχνεις.»

Β2.α) Ο συγγραφέας επιλέγει να παρουσιάσει τις απόψεις του με τη χρήση μακροπερίοδου λόγου (Στα σχεδόν 4000 χρόνια… συλλογικού συνειδητού της ανθρωπότητας.) Η επιλογή του τον βοηθά να αποδώσει με συντομία το σύνολο της συλλογιστικής του πορείας ενώ καταδεικνύει και το υψηλό επίπεδο γλώσσας του πομπού. Η επιχειρηματολογία του είναι πειστική, καθώς παρουσιάζεται η πολυδιάστατη και πολυσύνδετη συσχέτιση των παρουσιαζόμενων εννοιών πώς, δηλαδή, εξελίχθηκε ο γραπτός λόγος και αποτέλεσε βασικό εργαλείο για τη δημιουργία του πνευματικού πολιτισμού, την εξέλιξη του υλικού και τη διαμόρφωση συλλογικής συνείδησης για την ανθρωπότητα. Υφολογικά, ο λόγος αποκτά κύρος καθώς ο μακροπερίοδος λόγος αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό σύνθετου και επίσημου ύφους. Παράλληλα, ο λόγος αποκτά ένταση και ρυθμό γεγονός που επιδρά θετικά στην δυναμική του.

Β2.β) Ο συγγραφέας στην προσπάθειά του να καταδείξει το κρίσιμο σημείο στο οποίο βρίσκεται στην εποχή μας η γραφή επιλέγει την αναφορά των θέσεων διακεκριμένων γλωσσολόγων και κοινωνιολόγων. Στο πλαίσιο αυτό επικαλείται το όνομα του Γάλλου φιλοσόφου Νταν Σπερμπέρ προκειμένου να προσδώσει ένα πρόσθετο, εξωτερικό κριτήριο αντικειμενικότητας στις απόψεις του. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνει να επιδώσει επαυξημένη ισχύ στις θέσεις του με την παρουσίαση των λεγομένων του συγκεκριμένου διανοητή, ο οποίος λειτουργεί ως αυθεντία στο υπό εξέταση ζήτημα.

Β3α).Στην τρίτη παράγραφο του κειμένου 2 το ύφος είναι επίσημο. Με την επιλογή του συγκεκριμένου ύφους ο λόγος αποκτά αντικειμενικότητα  καθώς ο συγγραφέας το επιλέγει, προκειμένου να πείσει για την ορθότητα των απόψεων του. Η χρήση επιστημονικού λεξιλογίου (παγκόσμιο εκπαιδευτικό σύστημα με μοναδική δικλείδα ασφαλείας) σε συνδυασμό με την ύπαρξη μακροπερίοδου λόγου (Σε πανεπιστήμια και σχολεία … από τους σπουδαστές.) αποτελούν αποδεικτικά στοιχεία της συγκεκριμένης υφολογικής επιλογής του συγγραφέα.

Β3.β) Οι τίτλοι των δύο κειμένων διαφοροποιούνται αισθητά ως προς την επικοινωνιακή τους διάσταση. Ο τίτλος του κειμένου 1 (Η τελευταία γραπτή λέξη) είναι πιο σύντομος από τον τίτλο του κειμένου 2 (ChatGTP: Η πρώτη σοβαρή τεχνολογία που αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη γλώσσα και απαντά) με αποτέλεσμα στην δεύτερη περίπτωση να αντλούμε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το περιεχόμενο του άρθρου. Παράλληλα, στην πρώτη περίπτωση ο λόγος χρησιμοποιείται υπαινικτικά με στόχο να προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και να κεντρίσει την περιέργειά του με στόχο την ανάγνωση του κειμένου. Αντίθετα, ο δεύτερος τίτλος διακρίνεται για την ρεαλιστική παρουσίαση του θέματος του κειμένου. Η παρουσία ρηματικής δομής στη δεύτερη περίπτωση σε αντιδιαστολή με την καθαρά ονοματική του πρώτου κειμένου προσδίδει οικειότητα στο λόγο, δίνοντας τη ψευδαίσθηση της προφορικής διάστασης της επικοινωνίας. Από την άλλη, η επιλογή χρήσης ονοματικού συνόλου στον πρώτο τίτλο συντελεί στην διατύπωση του μηνύματος με σύντομο και περιεκτικό τρόπο. Ο λόγος γίνεται αφοριστικός και απόλυτος προσδίδοντας καθολικότητα στην θέση που εκφράζεται. Αμφότεροι οι τίτλοι χαρακτηρίζονται επιτυχημένοι καθώς επιτυγχάνουν το στόχο τους επικοινωνιακά, αν και ακολουθούν διαφορετικές διαδρομές για την επίτευξή του.

ΘΕΜΑ Γ.

Γ. Στο ποίημα «Τα γράμματα» της Κατερίνας Αγγελάκη Ρουκ το ποιητικό υποκείμενο προβαίνει σε ορισμένες συναισθηματικές «περιπλανήσεις» επικαλούμενο τη βοήθεια των γραμμάτων της αλφαβήτου, προκειμένου να του δώσουν απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα που το βασανίζουν. Πιο συγκεκριμένα, το γράμμα Άλφα που χρησιμοποιείται  ως σύμβολο για την αρχή της ζωής το ποιητικό υποκείμενο το εντοπίζει σε άγριο τοπίο. Με τη χρήση του επιθέτου «άγριο» όπως και της εικόνας ενός  άσπρου πουλιού που βρίσκεται σκαλωμένο σε αγκάθι αναδεικνύονται οι  δυσκολίες που βιώνει το ποιητικό υποκείμενο ακόμα από το ξεκίνημα της ζωής του. Στο γράμμα Βήτα το ποιητικό υποκείμενο αναζητά το φάρμακο που ίσως θα μπορούσε να το απαλλάξει από τη θλίψη που νιώθει λόγω της ματαίωσης (τέφρα της νύκτας). Η μελαγχολική διάθεσή του φαίνεται και από την ενατένιση του παρελθόντος την οποία αναζητά στο γράμμα Γάμα και στα γλυκά της μητέρας του. Στο πρόσωπο της μητέρας αποτυπώνεται η χαρά (Γιόρταζε εκείνη τη γέννηση μου πιο πολύ από μένα) που έρχεται σε αντίθεση με τη λύπη που διακρίνει το ίδιο, καθώς χαρακτηρίζει παράφωνη την ύπαρξή του. Στο γράμμα Έψιλον το μόνο που βρίσκει σταθερό είναι η Ενοχή που παρουσιάζεται στο ποίημα με κεφαλαίο γράμμα, καθώς αποτυπώνει την ενοχή που κατακλύζει το ποιητικό υποκείμενο, την ενοχή για τη φθορά του χρόνου. Προσφωνεί τα γράμματα αυτά με τη χρήση α΄ ρηματικού προσώπου και εξομολογητικού τόνου (Αγαπημένα μου γράμματα θ’ άρχιζα, χαϊδεμένα μου φωνήεντα) αναζητώντας εξηγήσεις για όλα όσα το ίδιο δεν μπορεί να κατανοήσει.

(Ο μαθητής- τρια εκφράζει τις προσωπικές του σκέψεις- συναισθήματα που του γεννά η ανάγνωση του ποιήματος. Ενδεικτικά: συναισθήματα κατανόησης και συμπόνιας για όσα βιώνει το ποιητικό υποκείμενο, μελαγχολία κ.ά.)

ΘΕΜΑ Δ.

Δ. Κειμενικό είδος: άρθρο

Τίτλος: Εκεί που η γλώσσα συναντά την τεχνολογία

Επισήμανση του όρου γλωσσική τεχνολογία: Η Γλωσσική Τεχνολογία είναι ο συνδυασμός των επιστημών της Γλωσσολογίας και της Πληροφορικής με στόχο την ενσωμάτωση γλωσσικών δυνατοτήτων σε υπολογιστικές εφαρμογές οι οποίες χρησιμοποιούνται σε συστήματα πληροφορικής και επικοινωνιακής τεχνολογίας.

Ενδεικτικός πρόλογος

Ζούμε σε μια εποχή αλματώδους εξέλιξης της τεχνολογίας με την τελευταία να ασκεί επιρροή σε πλείστους τομείς της καθημερινής μας ζωής, ένας εκ των οποίων είναι και η ανθρώπινη επικοινωνία. Με αφορμή πρόσφατα δημοσιεύματα που αναφέρονται στην τεχνολογία της γλώσσας δημοσιεύω το παρόν άρθρο με στόχο να παρουσιάσω τους προβληματισμούς μου για το κατά πόσο μπορεί η τεχνολογία της γλώσσας να αποτελέσει «εργαλείο» ή απειλή για τη γλώσσα.

Πρώτο ζητούμενο: τι μπορεί να προσφέρει στη γλώσσα η χρήση της γλωσσικής τεχνολογίας

Αξιοποίηση πληροφοριών των κειμένων αναφοράς:

• Η τεχνολογία chatgpt παρέχει απαντήσεις σε ερωτήματα αρκετά συνεκτικές, συνθέτοντας πληροφορίες και εκφράζοντας ήπιες και διαλλακτικές απόψεις.
• Η τεχνολογία της γλώσσας βοηθά στην εκμάθηση ξένων γλωσσών.

Άλλα επιχειρήματα:

• Η τεχνολογία της γλώσσας (κυρίως μέσω της δυνατότητας μετάφρασης από διάφορες υπολογιστικές εφαρμογές) μπορεί να διασώσει τις μικρές εθνικές γλώσσες και να εμποδίσει την κυριαρχία μιας μόνο ξένης γλώσσας.
• Η επιστήμη της πληροφορικής σε συνεργασία με την επιστήμη της γλωσσολογίας μπορεί να δημιουργήσει προγράμματα στήριξης της εκπαιδευτικής πράξης και υποστήριξης της γλωσσικής διδασκαλίας.
• Η εκμάθηση ξένων γλωσσών καθίσταται ευκολότερη και καταπολεμάται το μονοπώλιο μιας μόνο ξένης γλώσσας.

Δεύτερο ζητούμενο: πως μπορεί η γλώσσα να κινδυνεύει από τη γλωσσική τεχνολογία

Αξιοποίηση πληροφοριών των κειμένων αναφοράς:

• Κυριαρχία της εικόνας έναντι του γραπτού λόγου: Η εικόνα κερδίζει συνεχώς έδαφος στο κρίσιμο πεδίο της αφήγησης, ενώ απειλείται σοβαρά η πρωτοκαθεδρία της γραφής ακόμα και στον θεμελιώδη τομέα της γραπτής επικοινωνίας.
• Μετατροπή της γραφής σε μια «γλώσσας μηχανής»: Η επανάσταση της πληροφορίας και η τεχνολογία των επικοινωνιών ίσως καταστήσουν τη γραφή ένα απολίθωμα του παρελθόντος. Το γράψιμο μπορεί να αντικατασταθεί ολοκληρωτικά από ψηφιακά εργαλεία αμφίδρομης μετατροπής της φωνής. Η  γραφή θα συνεχίσει μεν να υπάρχει, αλλά θα υποβιβαστεί σε κάποιου είδους «γλώσσα μηχανής».

Άλλα επιχειρήματα:

• Τα συστήματα γλωσσικής επικοινωνίας απαιτούν έναν τεράστιο όγκο δεδομένων προφορικών και γραπτών. Η ελληνική γλώσσα, ωστόσο, είναι μια γλώσσα με μικρό αριθμό ομιλητών και άρα με μικρό όγκο ψηφιακών δεδομένων. Επομένως, είναι μια από τις γλώσσες που κινδυνεύουν από «ψηφιακή εξαφάνιση».

Ενδεικτικός επίλογος

Ανακεφαλαιώνοντας διαπιστώνουμε πως η γλωσσική τεχνολογία παρέχει ποικίλες γλωσσικές δυνατότητες και μπορεί να αναδείξει τη γλώσσα. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε και τους κινδύνους που εγκυμονεί τόσο για τον γραπτό όσο και για τον προφορικό λόγο. Η χρήση της προς όφελος του ανθρώπου εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τον ίδιο.

Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Γλώσσα και Τεχνολογία Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων Άννα Σιάτρα και Μπικάκης Μιχάλης, οι οποίοι στη συνέχεια το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.