Ευθύνη – Υπευθυνότητα Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Πρώτα θα κάτσεις στο κουπί κι έπειτα στο τιμόνι

“Το χωριό μου και τα γύρω χωριά, το βόρειο συγκρότημα του νησιού γενικά, δεν είχε τότε γυμνάσιο. Πολλά παιδιά αφού τελείωναν το δημοτικό τα έβγαζαν από το σχολείο, τα απασχολούσαν σε αγροτικές ή σε οικιακές -τα κορίτσια- δουλειές. Οι δικοί μου γονείς ήθελαν να συνεχίσω, ήμουν και πολύ καλός μαθητής. Με έγραψαν στο γυμνάσιο στην πόλη της Κέρκυρας. Μού έπιασαν μια κάμαρη σε ένα σπίτι κάτι γνωστών τους. Τα σχολεία τότε δούλευαν εξαήμερο. Σάββατο απόγευμα επέστρεφα διά θαλάσσης, με το καϊκάκι, στο χωριό, κράταγα έναν μπόγο με τα ρούχα μου, να μού τα πλύνει η μάνα μου. Δευτέρα ξημερώματα πάλι πίσω. Οι χωραΐτες μάς κορόιδευαν εμάς τους χωριάτες, ίσως και να μάς ζήλευαν κατά βάθος που ήμασταν τόσο ανεξάρτητοι από τα δώδεκά μας. Στα αθλητικά όμως τούς βάζαμε τα γυαλιά. Τα καλοκαίρια δούλευα μικροπωλητής. Έξω από τον Άγιο Σπυρίδωνα έδινα μαντολάτα και συκομαϊδες στους τουρίστες…”.

Ο κύριος που μού διηγείται τα πρώτα νιάτα του με περνάει εννέα χρόνια. Ό,τι περιγράφει δεν συνέβαινε στο απώτατο παρελθόν. Έτσι ήταν η κατάσταση στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Κερκυραίος φίλος μου δεν ελεεινολογεί την παιδική του ηλικία και την εφηβεία του. Δεν παριστάνει τον Όλιβερ Τουίστ ή τον μικρό Βασιλάκη Καΐλα από τα κινηματογραφικά μελοδράματα της εποχής. Το πνεύμα του είναι σχεδόν νοσταλγικό.

“Έδινε η εποχή σου περισσότερες ευκαιρίες;” τον ρωτάω. Μπαίνει σε σκέψη. “Εάν κρίνω από τα εγγόνια μου, οι δάσκαλοι μάς μάθαιναν τότε πολύ καλύτερα γράμματα. Ο ορίζοντας μας, από την άλλη, ήταν ασύγκριτα στενότερος  – ιδέα δεν είχαμε τι συνέβαινε στο εξωτερικό, καλά-καλά ούτε καν στην Αθήνα. Εάν εξαιρέσεις τα όσα μας έλεγαν οι Εγγλέζες και οι Σκανδιναβές που καμακώναμε στις ντισκοτέκ…” χαμογελάει. “Άκου: η μεγάλη διαφορά ήταν ότι εμείς, μεγαλωμένοι από γονείς που είχαν περάσει πόλεμο, Κατοχή, δεν νοιώθαμε η κοινωνία ή το κράτος να μάς χρωστάει το παραμικρό. Τραβιόμασταν για την πάρτη μας. Η ευθύνη της ζωής μας έπεφτε αποκλειστικά σχεδόν στους ώμους μας. Έβλεπες μια ευκαιρία; Την άρπαζες δίχως δεύτερη σκέψη. Ποτέ δεν θα αισθανόσουν τότε πως επειδή είχες τελειώσει το γυμνάσιο ή επειδή φοιτούσες σε κάποια σχολή θα σού έπεφτε η μύτη εάν έκανες μεροκάματο στο γιαπί.

Διαβάζω ένα ολοσέλιδο ρεπορτάζ για την εργασιακή δυσφορία της νέας γενιάς. “Το κλίμα στη δουλειά μου ήταν τελείως τοξικό” δηλώνει μια κυρία τριανταπέντε ετών, η οποία παραιτήθηκε από εταιρεία διαχείρισης ιστοσελίδων. “Μεγάλες αίθουσες με γραφεία κολλημένα, ένας κακός εργοδότης, μια ζωή που δεν ήταν δική μου…” “Αυτός που προσφέρει συνεχώς σε μια εργασία, αν ζητήσει μια άδεια, δεν πρέπει να μπει στη διαδικασία να αιτιολογήσει για ποιους λόγους τη θέλει” προσθέτει μία άλλη. “Δεν πρέπει να δικαιολογεί τα αυτονόητα ούτε να λείπει από τη δουλειά για έκτακτες συνθήκες μόνο…”

Εάν μού ανέφεραν τα παραπάνω ως λόγους παραίτησης, θα απαντούσα το αυτονόητο. Καμία δουλειά, ποτέ και πουθενά, δεν εγγυάται στους υπαλλήλους της μικρά, καλαίσθητα δωμάτια – ο καθένας το δικό του. Ούτε καλοσυνάτους διευθυντές με τη γλυκιά κουβέντα στο στόμα. Το να απουσιάζεις εξάλλου από το πόστο σου χωρίς να δίνεις λογαριασμό στους ανωτέρους σου, επειδή απλώς ένοιωσες την ανάγκη να ξεφύγεις από τη ρουτίνα για μια-δύο μέρες, δεν έχει προβληθεί ως αίτημα από κανένα εργατικό κίνημα, καν από το πλέον ριζοσπαστικό.

Φαίνεται πάντως ότι πολλοί από  τους σημερινούς τριαντάρηδες στην Ελλάδα (και διεθνώς για κάπως διαφορετικούς λόγους) έχουν μία ελάχιστα ρεαλιστική αντίληψη για το τί σημαίνει δουλειά. Επαγγελματική πρόοδος. Το απόφθεγμα που είχε υιοθετήσει ο Ωνάσης “ερέτην πρώτον χρήναι γενέσθαι πριν πηδαλίοις επιχειρείν” – “πρώτα θα κάτσεις στο κουπί κι ύστερα στο τιμόνι”- τους είναι τελείως ξένο.

Σιχαίνομαι την ηθικολογία. Δεν είναι επιβεβλημένο σε κανέναν να τον ευχαριστεί η δουλειά του. Έχουμε ίσα-ίσα όλοι μας την υποχρέωση -απέναντι στην ίδια τη ζωή μας- εφόσον δεν περνάμε καλά, να τα βροντάμε κάτω και να αναζητούμε ό,τι μας ταιριάζει περισσότερο. Αναλαμβάνοντας όμως το ρίσκο. Ρίχνοντας τη ζαριά που πιθανόν να φέρει εξάρες, πιθανόν και ντόρτια. Έχοντας πλήρη συνείδηση ότι παραιτούμενοι θα αντιμετωπίσουμε το φάσμα της ανεργίας. Και τη συναίσθηση πως είναι αναξιοπρεπές στα τριάντα μας να στηριζόμαστε στην ενίσχυση των μεσηλίκων ή υπερηλίκων γονιών μας.

Σού ξινίζουν τα μούτρα του αφεντικού σου; Ρίξε του δυό μούτζες. Ή -άμα έχεις τα κότσια- οργάνωσε τους συναδέλφους σου για να διεκδικήσετε μαζί καλύτερες συνθήκες εργασίας. Το να γκρινιάζεις “δεν υποχωρώ, αποχωρώ…” μάλλον αποτελεί συμπεριφορά κακομαθημένου νηπίου. Στο κάτω-κάτω δεν θα χάσει με την αποχώρηση σου και η Βενετιά βελόνι.

Να τραβιέσαι για πάρτη σου. Να αναλαμβάνεις ευχαρίστως την ευθύνη του εαυτού σου. Αυτό είναι το νόημα της ελευθερίας.

Του Χρήστου Χωμενίδη

https://www.capital.gr/xristos-xomenidis/3706398/prota-tha-katseis-sto-koupi-ki-epeita-sto-timoni

Απόγνωση και ευθύνη

[…] Δεν ισχυρίζομαι ότι δεν υπάρχουν στην εποχή μας τα στοιχεία της φθοράς που ενεργούν αποσυνθετικά.[…] Το κήρυγμα όμως, της απελπισίας μόνο να υπονομεύσει μπορεί, όχι να οικοδομήσει. Σκορπάει την ηττοπάθεια, αναχαιτίζει τις καλές προθέσεις, μεγαλώνει τη σύγχυση. Κι εκείνος που βγαίνει κερδισμένος, στο τέλος, δεν είναι ο άνθρωπος, αλλά ο δαίμονας του κακού. Όποιος πιστεύει στο καλό, το βοηθάει να νικήσει. Και όποιος παντού βλέπει τη δυστυχία και τη διαστροφή, τον εκφυλισμό και το ψεύδος, γίνεται – χωρίς να το θέλει – σύμμαχός τους. Έπειτα, ακόμη κι αν περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν ο κόσμος μας να εξολοθρευθεί και λιγότερες να σωθεί, τι έχουμε να κερδίσουμε στοιχηματίζοντας στο πρώτο;

Ας μη γελιόμαστε. Όποιος τιμά και αγαπά τον άνθρωπο ποτέ δεν απελπίζεται. Ξέρει από πείρα ότι μέσα σ’ αυτό το τρομερό ζώο υπάρχει ένα σκληρός πυρήνας που αντιστέκεται θριαμβευτικά στη φθορά της ιστορίας. Υπό τον όρο όλοι, μικροί και μεγάλοι, να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Γιατί, κατά βάθος, μόνο γι’ αυτό πρόκειται: θα νίψουμε τα χέρια μας σαν τον Πιλάτο, ή με το σταυρό στον ώμο θα τραβήξουμε μπροστά σα να πηγαίνουμε σε πανηγύρι;

Μία από τις βολικές αδυναμίες του ανθρώπου είναι να αποδίδει σε εξωτερικά αίτια και αυτές ακόμα τις μεταβολές που έρχονται από μέσα του. Όταν αλλάζει ξαφνικά και απότομα τη στάση του απέναντι στη ζωή και στον κόσμο, αντί να κοιτάζει πρώτα μέσα του να βρει τι έχει μετακινηθεί, αναζητεί έξω, στο βουβό βασίλειο των υλικών στοιχείων ή στην απρόσωπη μάζα του συλλογικού βίου, τις δυνάμεις που μπορούν να θεωρηθούν υπαίτιες, άρα και υπεύθυνες για την ανατροπή. Βέβαια, είναι πολύ μικρός για να θεωρηθεί κύριος της μοίρας του. Εντούτοις, πάρα πολλά – περισσότερα απ’ όσα ο ίδιος φαντάζεται- εξαρτώνται από αυτόν. Συχνά, τα πράγματα αποκτούν μικρό ή μεγάλο βάρος ανάλογα με την προσοχή που τους χαρίζει, και όχι σπάνια, τα γεγονότα έχουν το μέγεθός που τους δίνει η εκτίμησή του. Την ευθύνη, λοιπόν, όπως και να ‘χει, δεν μπορεί να την διώξει από τους ώμους του. Είναι, τουλάχιστον, συνυπεύθυνος για ό,τι γίνεται, αφού επεμβαίνει στο πεπρωμένο του όχι μόνο με τις πράξεις, αλλά και με τις παραλείψεις του. Ακόμα και ό,τι αποφασίζεται ερήμην του (από τη φύση ή από την Ιστορία) πραγματοποιείται με τη συγκατάθεσή του ή με την έλλειψη της αντίστασης του, με την παρουσία ή με την απουσία του.

Αυτό σημαίνει ότι απ’ όλα μπορούμε να γλιτώσουμε, όχι, όμως, και από το βάρος της ευθύνης.

Ε.Π. Παπανούτσου, Πρακτική φιλοσοφία, σελ. 223-224

Είναι η ζωή σου

Η ζωή σου είναι η δική σου ζωή

μην την αφήσεις να τσακιστεί σε μια φτηνή υποταγή.

Να παραφυλάς.

Υπάρχουν τρόποι να ξεφύγεις.

Και κάπου υπάρχει και ένα φως.

Μπορεί να μην είναι πολύ δυνατό αλλά διώχνει σκοτάδι.

Να παραφυλάς.

Οι θεοί θα σου προσφέρουν ευκαιρίες.

Να τις μάθεις.

Να τις αρπάξεις.

Να παραφυλάς.

Να θυμάσαι πως δεν μπορείς ποτέ να νικήσεις

το θάνατο

μα καμιά φορά μπορείς να νικήσεις το θάνατο της ζωής.

Και όσο πιο συχνά το κάνεις τόσο περισσότερο φως θα υπάρχει.

Η ζωή σου είναι η δική σου ζωή.

Κατάλαβέ το όσο την έχεις.

Είσαι υπέροχος.

Οι θεοί προσμένουν μεγάλη ευχαρίστηση από σένα.

Τσαρλς Μπουκόφσκι

https://www.dinfo.gr/%CF%84%CF%83%CE%B1%CF%81%CE%BB%CF%82-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BA%CF%8C%CF%86%CF%83%CE%BA%CE%B9-%CE%B7-%CE%B6%CF%89%CE%AE-%CF%83%CE%BF%CF%85-%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%B4%CE%B9%CE%BA/

ΘΕΜΑ Α.

Α. Σε ένα περιληπτικό κείμενο 60-70 λέξεων να παρουσιάσετε τις απόψεις του δοκιμιογράφου του Κειμένου 2 σχετικά με την έννοια της ευθύνης.

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Β.

Β1. Να χαρακτηρίσετε ως σωστή (Σ) ή λανθασμένη (Λ) καθεμία από τις παρακάτω περιόδους με βάση το Κείμενο 1 και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας, καταγράφοντας το κατάλληλο χωρίο του κειμένου.

α) Στο αφηγηματικό μέρος του κειμένου ο ομιλητής ισχυρίζεται ότι η παλαιότερη γενιά κατηγορούσε την πολιτική κατάσταση για τα δεινά που αντιμετώπιζε.

β) Ο συντάκτης του κειμένου υποστηρίζει πως είναι υποχρέωση των ανθρώπων να διεκδικούν το καλύτερο για τη ζωή τους λαμβάνοντας, όμως, κάθε ρίσκο.

γ) Σύμφωνα με το κείμενο η νέα γενιά έχει πλήρη αντίληψη για το τι σημαίνει εργασία και για αυτό διεκδικεί τα δικαιώματά της.

δ)  Σύμφωνα με τον συντάκτη του κειμένου είναι θεμιτό οι νέοι να στηρίζονται στους γονείς τους και σε άλλα συγγενικά πρόσωπα προκειμένου να υλοποιήσουν τους στόχους και τα όνειρά τους.

ε) Ο συντάκτης του κειμένου θεωρεί πως η πραγματική ελευθερία του ανθρώπου καθορίζεται από την ευθύνη που αναλαμβάνει να ρυθμίζει ο ίδιος τη ζωή του.

Μονάδες 15

Β2.α) Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας επιλέγει να χρησιμοποιήσει αφήγηση. Ποιο σκοπό εξυπηρετεί η συγκεκριμένη επιλογή;

Μονάδες 6

B2. β) Στο Κείμενο 2 να αιτιολογήσετε την επικοινωνιακή σκοπιμότητα των παρακάτω σημείων στίξης:

α) εισαγωγικά (“Έδινε η εποχή σου περισσότερες ευκαιρίες;”)

β) διπλή παύλα (γίνεται – χωρίς να το θέλει – σύμμαχός τους)

γ) παρενθέσεις αποφασίζεται ερήμην του (από τη φύση ή από την Ιστορία)

δ) άνω κάτω τελεία (μόνο γι’ αυτό πρόκειται: θα νίψουμε τα χέρια μας σαν τον Πιλάτο ή με το σταυρό στον ώμο θα τραβήξουμε μπροστά σα να πηγαίνουμε σε πανηγύρι;)

Μονάδες 4

B3. α) «Άκου: η μεγάλη διαφορά ήταν ότι εμείς, μεγαλωμένοι από γονείς που είχαν περάσει πόλεμο, Κατοχή, δεν νοιώθαμε η κοινωνία ή το κράτος να μάς χρωστάει το παραμικρό. Τραβιόμασταν για την πάρτη μας.». να εντοπίσετε το ρηματικό πρόσωπο που χρησιμοποιείται στην συγκεκριμένη φράση και να δηλώσετε πού αποσκοπεί ο συγγραφέας με την συγκεκριμένη γλωσσική επιλογή.

Μονάδες 5

B3. β) Να ξαναγραφεί το ακόλουθο κειμενικό απόσπασμα, αφού εξαρτηθεί από την φράση: Ο ηλικιωμένος συνομιλητής μου δήλωσε… Τι διαφορές παρατηρείτε σε υφολογικό επίπεδο;

“Εάν κρίνω από τα εγγόνια μου, οι δάσκαλοι μάς μάθαιναν τότε πολύ καλύτερα γράμματα. Ο ορίζοντας μας, από την άλλη, ήταν ασύγκριτα στενότερος  – ιδέα δεν είχαμε τι συνέβαινε στο εξωτερικό, καλά-καλά ούτε καν στην Αθήνα. ”

Μονάδες 5

ΘΕΜΑ Γ.

Γ. Να παρουσιάσετε τον τρόπο με τον οποίο το ποιητικό υποκείμενο διεκδικεί τη ζωή αναφερόμενοι σε τουλάχιστον τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. Ποια είναι η δική σας άποψη για το θέμα; Να αναπτύξετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας σε 150-200 λέξεις.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ.

Δ. Συμμετέχετε σε ένα συνέδριο με θέμα «Η σημασία της ευθύνης στη ρύθμιση της καθημερινότητάς μας». Λαμβάνοντας υπόψη τα κείμενα αναφοράς προετοιμάζετε ομιλία 350-400 λέξεων στην οποία αναφέρεστε στην αξία της ατομικής ευθύνης σε διάφορους τομείς της καθημερινότητας και στη συνέχεια στους τρόπους με τους οποίους οι θεσμοί μπορούν να συμβάλουν στην καλλιέργειά της.

Μονάδες 30 

Για να δείτε Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κριτηρίου πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο:

Ευθύνη – Υπευθυνότητα Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) – Απαντήσεις

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων Άννα Σιάτρα και Μπικάκης Μιχάλης, οι οποίοι στη συνέχεια το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.