Anne Carson, Έρως ο γλυκόπικρος

Η Αν Κάρσον είναι κλασική φιλόλογος και λογοτέχνης. Το κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο της Έρως ο γλυκόπικρος, δοκίμιο για το ερωτικό παράδοξο στην κλασική παράδοση.

Πρώτη η Σαπφώ αποκάλεσε τον έρωτα «γλυκόπικρο». Κι όποιος έχει ερωτευτεί δεν θα διαφωνήσει μαζί της. Τι σημαίνει όμως η λέξη;

Η Σαπφώ έβλεπε τον έρωτα σαν μια εμπειρία ηδονής και πόνου συνάμα. Έχουμε εδώ μια αντίφαση, κι ίσως ένα παράδοξο. Για να συλλάβει αυτόν τον έρωτα, ο νους πρέπει να διχαστεί. Για ποιον λόγο; Εκ πρώτης όψεως, τα δύο στοιχεία που συνιστούν την αντίφαση φαντάζουν προφανή. Τη γλυκύτητα της ερωτικής επιθυμίας τη θεωρούμε, όπως κι η Σαπφώ, δεδομένη· η ηδονικότητά της μας χαμογελά τρυφερά. Η πικράδα της, όμως, δεν είναι τόσο ξεκάθαρη. Οι λόγοι που κάτι γλυκό πρέπει να είναι ταυτόχρονα και πικρό θα μπορούσαν να είναι πολλοί και διάφοροι. Οι δύο αυτές γεύσεις μπορούν να συνδέονται μεταξύ τους ποικιλοτρόπως, και οι τρόποι που οι ποιητές πραγματεύτηκαν τον έρωτα αναδεικνύουν αυτή την ποικιλότητα. Οι στίχοι της Σαπφώς είναι μια καλή αφετηρία για να ανιχνεύσουμε τις διάφορες δυνατότητες. Το σχετικό απόσπασμα έχει ως εξής:

Ἔρος δηὖτέ μ’ ὁ λυσιμέλης δόνει,

γλυκύπικρον ἀμάχανον ὄρπετον.

(Νά τος πάλι ο έρωτας που λιώνει το κορμί,

να τος, ξανά με τραντάζει,

γλυκόπικρο ερπετό, ακατανίκητο).

Σ’ αυτό το σημείο εκφράζεται το ταυτόχρονο της ηδονής και του πόνου. Ο έρωτας έρχεται από κάπου έξω και κινείται ή έρπει προς το θύμα του: ὄρπετον (ερπετό). Σε τούτη την επίθεση είναι αδύνατον να αντισταθείς νικηφόρα: ἀμάχανον (ακατανίκητο).

Ας επιστρέψουμε στο ερώτημα με το οποίο ξεκινήσαμε, δηλαδή τη σημασία του επιθέτου γλυκύπικρος. Είτε νοηθεί ως δίλημμα των αισθήσεων, ως δίλημμα της δράσης ή δίλημμα αξιακό, ο έρωτας καταγράφεται ως ένα γεγονός αντιφατικό: μες στην ερωτική επιθυμία η αγάπη συμφύρεται με το μίσος. Γιατί;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να απαντήσουμε σε τούτο το ερώτημα: Έναν πολύ ξεκάθαρο μας τον δίνουν τα ελληνικά. Η λέξη έρως δηλώνει «στέρηση», «έλλειψη», «επιθυμία για κάτι που απουσιάζει». Ο ερωτευμένος θέλει αυτό που δεν έχει. Είναι εξ ορισμού αδύνατον για το ερωτικό υποκείμενο να έχει αυτό που θέλει, μιας και, αφ’ ης στιγμής το αποκτήσει, το αντικείμενο του έρωτα παύει να απουσιάζει. Δεν πρόκειται για απλό παιχνίδι με τις λέξεις. Στον έρωτα υπάρχει ένα δίλημμα που στοχαστές από τη Σαπφώ μέχρι τις μέρες μας το θεώρησαν κρίσιμο. Ο Πλάτωνας το θίγει ξανά και ξανά. Τέσσερις διάλογοί του διερευνούν τι σημαίνει το γεγονός ότι η επιθυμία στρέφεται πάντοτε μονάχα προς κάτι που λείπει, κάτι που δεν είναι διαθέσιμο, κάτι που απουσιάζει, κάτι που δεν είναι ούτε στην κατοχή σου ούτε μέρος του είναι σου: ο ἔρως συνεπάγεται την ἔνδειαν. Όπως λέει η Διοτίμα στο Συμπόσιο του Πλάτωνα, ο Έρως είναι το νόθο παιδί του Πλούτου και της Φτώχειας και πάντοτε εγκατοικεί σε μια ζωή ματαιωμένης στέρησης.

Carson, A. (2019). Έρως ο γλυκόπικρος, δοκίμιο για το ερωτικό παράδοξο στην κλασική παράδοση.
Αθήνα: Εκδόσεις Δώμα.

(ελαφρώς διασκευασμένο)

Αυτή η δημοσίευση έχει δημιουργηθεί στα πλαίσια του προγράμματος Europe Unite for Comprehensive Sexuality Education Rights, το οποίο υλοποιείται από τα δίκτυα νέων CHOICE for Youth and Sexuality και YouAct, με τη στήριξη του Share-Net International. Στην Κύπρο, το πρόγραμμα υλοποιείται σε συνεργασία με τον Κυπριακό Σύνδεσμο Οικογενειακού Προγραμματισμού. Η αφίσα έχει υποστεί επεξεργασία. Ανακτήθηκε 2 Φεβρουαρίου, 2022, από https://www.familyplanning.org.cy/srhr/sexuality-education/

Η θάλασσα

Η θάλασσα είναι σαν τον έρωτα:

μπαίνεις και δεν ξέρεις αν θα βγεις.

Πόσοι δεν έφαγαν τα νιάτα τους –

μοιραίες βουτιές, θανατερές καταδύσεις,

γράμπες, πηγάδια, βράχια αθέατα,

ρουφήχτρες, καρχαρίες, μέδουσες.

Αλίμονο αν κόψουμε τα μπάνια

Μόνο και μόνο γιατί πνίγηκαν πεντέξι.

Αλίμονο αν προδώσουμε τη θάλασσα

Γιατί έχει τρόπους να μας καταπίνει.

Η θάλασσα είναι σαν τον έρωτα:

χίλιοι τη χαίρονται – ένας την πληρώνει.

Ντίνος Χριστιανόπουλος

ΘΕΜΑ A

Α. Πώς συνδέεται ο τίτλος με το περιεχόμενο του Κειμένου Ι; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων, παρουσιάζοντας περιληπτικά τις ιδέες του κειμένου που δικαιολογούν τον συγκεκριμένο τίτλο.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1.

1. Στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου Ι γίνονται κάποιες αναφορές στον Πλάτωνα. Λαμβάνοντας υπόψη και την ιδιότητα της δοκιμιογράφου να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.
2. «Τι σημαίνει όμως η λέξη;»: Τι πετυχαίνει η συγγραφέας με τη χρήση του ερωτήματος ως προς την οργάνωση του Κειμένου Ι και ως προς την αντίδραση του αναγνώστη;

Μονάδες 15 (10 + 5)

Β2.

Με βάση τα στοιχεία (γλωσσικά και οπτικά) του Κειμένου ΙΙ, να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80- 100 λέξεων τα συμπεράσματα που εξάγετε σχετικά με τη σημασία της ένταξης της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα αναλυτικά προγράμματα.

Μονάδες 15

B3.

1. αποκάλεσε, συνάμα, συλλάβει, συνιστούν, έρπει: Να αντικαταστήσετε τις παραπάνω λέξεις με άλλες νοηματικά ισοδύναμες που να καθιστούν το ύφος πιο απλό.
2. «Σ’ αυτό το σημείο εκφράζεται το ταυτόχρονο της ηδονής και του πόνου»: Να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές ώστε να δοθεί έμφαση στο υποκείμενο.

Μονάδες 10 (5 + 5)

ΘΕΜΑ Γ

Να διατυπώσετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο για το ποίημα αξιοποιώντας τρεις τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες. (150 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Στο σχολείο σας πραγματοποιήθηκε εκδήλωση με θέμα «Ο έρωτας στην εφηβεία». Με αφορμή τα όσα συζητήθηκαν, γράφετε ένα άρθρο στο ιστολόγιο του σχολείου στο οποίο: α)επισημαίνετε τη σημασία του έρωτα στη ζωή του εφήβου, β) εκφράζετε τις απόψεις σας για το αν οι έφηβοι μπορούν να συζητήσουν ανοιχτά αυτό το θέμα με τους γονείς και τους δασκάλους τους. Να αξιοποιήσετε πληροφορίες από τα κείμενα αναφοράς. (350-400 λέξεις)

Μονάδες 30

Για να δείτε τις ενδεικτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Έρωτας-Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις 

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις της συναδέλφου Ισιδώρας Φίλη, η οποία το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.