Επ-αφή Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Προς μια παγκόσμια κρίση της αφής

Η Μίνα Μαρούγκα είναι Ψυχοθεραπεύτρια Μsc, συνεργάτης Ιατρείου Ψυχοεκπαίδευσης και Οικογενειακών Παρεμβάσεων, Α’ Παν/μιακή Ψυχιατρική Κλινική, Αιγινήτειο Νοσοκομείο.  Η εικόνα που συνοδεύει το κείμενο είναι λεπτομέρεια από το έργο του Μικελάντζελο στην Καπέλα Σιστίνα του Βατικανού και αποτυπώνει το άγγιγμα του Θεού στη «Δημιουργία του Αδάμ».

Κάποιες από τις αλλαγές που συμβαίνουν σήμερα στις ζωές μας είναι υπολογίσιμες. Αφορούν ένα νέο κεφάλαιο σε τομείς όπως της βιοηθικής, των προσωπικών ελευθεριών, της τεχνολογίας και της οικονομίας. Κάποιες θα συνέβαιναν ούτως η άλλως και η πανδημία λειτούργησε ως επιταχυντής. […] Με τις συνέπειες της κρίσης στο ψυχικό αποτύπωμα των λαών και των ανθρώπων να είναι ήδη ανυπολόγιστες, κανείς δεν ξέρει τι σημαίνει το γεγονός ότι δισεκατομμύρια  άνθρωποι έχουν σταματήσει να αγγίζονται.

Πώς θα «γράψει» το βίωμα της αποστέρησης της ανθρώπινης επαφής στο ατομικό και συλλογικό ασυνείδητο; Πώς θα συνεχίσουμε να συνυπάρχουμε χωρίς να αγγιζόμαστε; Ποια θα είναι η «παράπλευρη απώλεια» στη σωματική και την ψυχική υγεία των ανθρώπων;

Θεωρούμε ότι η αφή είναι απλώς μια από τις αισθητηριακές μας λειτουργίες, η πραγματικότητα όμως είναι ότι το σύστημα που σχετίζεται με την αίσθηση της αφής είναι πολύ πιο περίπλοκο. Κάποιες νευρικές απολήξεις αναγνωρίζουν το τσίμπημα, άλλες τον πόνο, άλλες την πίεση, ή τη δόνηση, ή την υφή. Όμως μια και μόνο νευρική απόληξη υπάρχει εγκατεστημένη στο σύστημά μας ικανή να αναγνωρίσει μια φροντιστική και γενναιόδωρη αγκαλιά ή ένα φιλικό άγγιγμα. […] Μεγάλο μέρος του εγκεφάλου μας είναι αφιερωμένο στο να βγάζει νόημα από την αίσθηση της αφής, με το δέρμα μας να έχει δισεκατομμύρια κύτταρα που διαχειρίζονται το ερέθισμα που στέλνει το άγγιγμα στον εγκέφαλο. Ένα θετικό αισθητηριακό ερέθισμα, όπως για παράδειγμα ένα συντροφικό άγγιγμα, μια ζεστή φιλική αγκαλιά ή μια ένθερμη χειραψία είναι ικανό να κατευνάσει το άγχος και να απαλύνει το σωματικό πόνο. Η ζέση ακόμα και της πιο «δεδομένης» και στιγμιαίας σωματικής επαφής είναι σε θέση να ενεργοποιήσει μια μεγάλη δέσμη νευρώνων στο σώμα, που με τη σειρά της εκκινεί μια αλληλουχία διεργασιών, με μια από τις πιο σημαντικές την απελευθέρωση της οκυτοκίνης. Η εν λόγω νευροχημική ουσία μειώνει μεταξύ άλλων το στρες, βελτιώνει την απόκριση του ανοσοποιητικού μας συστήματος και ενισχύει τον καλό ύπνο.

[…]Η αλλαγή στους τρόπους με τους οποίους έχουμε μάθει να συνδεόμαστε σωματικά αναμένεται να διαρκέσει περισσότερο από την ίδια την πανδημία. Σε ατομικό επίπεδο, η πίεση θα παραμένει μεγάλη και το τραύμα που άνοιξε η κουλτούρα της ασώματης επαφής θα συνεχίσει να αιμορραγεί.

Ίσως να παραμείνουμε φοβισμένοι για κάποιο διάστημα και αυτό είναι λογικό. Ίσως αυξηθούν οι φοβίες μόλυνσης, οι νοσοφοβίες, οι υποχονδρίες, οι αγοραφοβίες και οι ψυχαναγκασμοί μας. Δεν περιμένουμε να επιστρέψουν όλοι στη γραμμή εκκίνησης με τον ίδιο ρυθμό, κάποιοι ίσως δεν επιστρέψουν ποτέ και αυτό είναι επίσης αναμενόμενο. Όλοι μας, όμως ανεξαιρέτως θα κληθούμε να δείξουμε ανοχή και κατανόηση σε όσους βλέπουμε να είναι λίγο παραπάνω απόμακροι κοινωνικά, λίγο παραπάνω θυμωμένοι, λίγο πιο φειδωλοί με τα αγγίγματά τους.

Αν και δεν υπάρχει κανένα ακριβές υποκατάστατο για την ανθρώπινη επαφή, ευτυχώς για μας, έχουμε ακόμα μάτια. Μάτια που μπορούν να κοιτούν εκφραστικά, συμπονετικά, με ευγένεια, με αγάπη και με ενδιαφέρον ακόμα. Ευτυχώς για μας, όσο παραμένουμε συναισθαντικά πλάσματα έχουμε τη δυνατότητα να μην επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να πολιτογραφηθούμε πολίτες στη «χώρα» της τυφλότητας του Σαραμάγκου ¹.

Ευτυχώς για μας, έχουμε ακόμα λόγο. Και μπορούμε να μετατρέψουμε την αξία μιας καλής κουβέντας, μιας ευγενικής στιχομυθίας, μιας δήλωσης «παρουσίας», σε δυναμίτη καλοσύνης, ικανού να διασχίσει το δερματικό φραγμό και να στοχεύσει απευθείας στον πυρήνα του φόβου, του κάθε φόβου. Απέναντι σε δυναμικές που σήμερα έρχονται επιτακτικά στην επιφάνεια, απαντάμε με συναισθαντικές πράξεις ουσιαστικής αντίστασης. Με πράξεις διαχείρισης της κοινής μας ευαλωτότητας, της κοινής μας στέρησης στην επ-αφή.

Πηγή: Protagon.gr

Το παραπάνω κείμενο και η εικόνα που το συνοδεύει ανακτήθηκαν 5 Ιουνίου, 2022, από https://www.protagon.gr/apopseis/pros-mia-pagkosmia-krisi-tis-afis-44342046953.

1:  «Περί τυφλότητος» : βιβλίο του Ζοζέ Σαραμάγκου, όπου παρουσιάζονται όλα όσα θα μπορούσαν να συμβούν σε μια δυστοπική κοινωνία της οποίας τα μέλη χάνουν την όρασή τους.

Πολεμώντας τη μοναξιά της τρίτης ηλικίας

«Για αναρίθμητους ανθρώπους του πλανήτη, η μοναξιά έχει εξελιχθεί σε θλιβερή πραγματικότητα της σύγχρονης ζωής». Τάδε έφη, ακριβώς ένα χρόνο πριν, η 42χρονη Τρέισι Κράουτς, η πρώτη υπουργός Μοναξιάς του Ηνωμένου Βασιλείου, όταν ανέλαβε το καινούργιο πόστο της, με στόχο να καταπολεμήσει την αποξένωση που προκαλούν οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής στην τρίτη ηλικία. Πράγματι, καθώς η επικοινωνία μπαίνει ολοκληρωτικά στο πλαίσιο της ψηφιακής εποχής και ενώ τα χάσματα των γενεών αυξάνονται σημαντικά, οι ηλικιωμένοι του πλανήτη αντιμετωπίζουν ανησυχητικά περισσότερη μοναξιά. […]

Ωστόσο, ανά τον κόσμο, δεκάδες συγκινητικές πρωτοβουλίες απαντούν στην αποξένωση της τρίτης ηλικίας δημιουργώντας νέες συνθήκες για κοινωνική ένταξη και αλληλεπίδραση. Μία από αυτές βρίσκεται στην κεντρική εκθεσιακή αίθουσα του Museo Civico, στη γραφική Βιτσέντζα της Ιταλίας, όπου δύο φορές την εβδομάδα συναντά κανείς μια εντυπωσιακή ξύλινη σκηνή. Επάνω της φιλοξενείται ένα πρωτόγνωρο θέαμα: τα απογεύματα δεκάδες άτομα χορεύουν με τον δικό τους ρυθμό. Οι περισσότεροι είναι ηλικιωμένοι ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο του Πάρκινσον· ωστόσο, πλαισιώνονται από εφήβους, τουρίστες, μετανάστες και ανθρώπους όλων των κοινωνικών στρωμάτων. Καλούνται όλοι μαζί να αντλήσουν έμπνευση από τους μοντέρνους πίνακες με τα έντονα γεωμετρικά σχέδια που κοσμούν την αίθουσα και να μεταφέρουν με την κίνησή τους τη ροή της ενέργειας και της ζωτικότητας που κρύβουν μέσα τους.

Οι ερασιτέχνες χορευτές είναι κομμάτι της πρωτοβουλίας σύγχρονου χορού που ονομάζεται «Dance Well» και βασίζεται στον χορό ως θεραπεία και τεχνική κοινωνικής ενσωμάτωσης για άτομα που πάσχουν από τη γνωστή νόσο. Κάθε Δευτέρα και Παρασκευή, περίπου 70 άτομα περιφέρονται στις αίθουσες του μικρού μουσείου, ενώ ένας δάσκαλος και χορογράφος τούς καλεί να κινηθούν κατά μήκος των διαδρόμων και να ανταποκριθούν στα καλλιτεχνικά ερεθίσματα με την κίνησή τους. Μερικοί χαράσσουν τα δικά τους χορευτικά μονοπάτια, ενώ κάποιοι δημιουργούν τροχιές που αλληλεπιδρούν με άλλους χορευτές, με αποτέλεσμα τη θεραπευτική φυσική επαφή με άλλους ανθρώπους που σπάνια βιώνουν οι πάσχοντες ηλικιωμένοι.

[…]Η 66χρονη Εύα, η οποία ζει με τη νόσο του Πάρκινσον εδώ και 15 χρόνια, είναι πεπεισμένη πως η καλλιτεχνική χοροθεραπεία τής έχει αλλάξει τη ζωή και πλέον ανυπομονεί για τις Δευτέρες και τις Παρασκευές. «Δεν είναι υπερβολή να πω πως ο χορός άλλαξε τα πάντα στη ζωή μου και πλέον νιώθω τη δύναμη να ζω όπως ακριβώς ζούσα και πριν από την ασθένεια», αναφέρει συγκινημένη. «Αλλά, πάνω απ’ όλα, κατάφερα να ξεπεράσω το στίγμα που συνδέεται με τη νόσο του Πάρκινσον χάρη στην αλληλεπίδρασή μου με τους άλλους χορευτές. Δεν αισθάνομαι πλέον μοναξιά, και η αυτοεκτίμησή μου έχει αυξηθεί τρομερά», καταλήγει.

Νίκος Ευσταθίου, Πηγή: kathimerini.gr, Ανακτήθηκε 5 Ιουνίου, 2022, από https://www.kathimerini.gr/world/1008976/polemontas-ti-monaxia-tis-tritis-ilikias/

Μοναξιά δεν υπάρχει

Μοναξιά δεν υπάρχει εκεί που ένας άνθρωπος
σκάφτει ή σφυρίζει ή πλένει τα χέρια του.
Μοναξιά δεν υπάρχει εκεί που ένα δέντρο
σαλεύει τα φύλλα του. Εκεί που ένα ανώνυμο
έντομο βρίσκει λουλούδι και κάθεται,
που ένα ρυάκι καθρεφτίζει ένα άστρο,
εκεί που βαστώντας το μαστό της μητέρας του
μ’ ανοιγμένα τα δυο μακάρια χειλάκια του
κοιμάται ένα βρέφος, μοναξιά δεν υπάρχει.

Νικηφόρος Βρεττάκος

ΘΕΜΑ A

Α. «Η αλλαγή στους τρόπους …της κοινής μας στέρησης στην επ-αφή.»: Να παρουσιάσετε συνοπτικά, σε 70 περίπου λέξεις, το περιεχόμενο του παραπάνω αποσπάσματος (Κείμενο 1).

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1 . Με βάση τα κείμενα 1 και 2 να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λανθασμένες, χωρίς να παραθέσετε το αντίστοιχο χωρίο.

α .  Οι αλλαγές που συμβαίνουν στη ζωή μας οφείλονται μόνο στην πανδημία. (Κείμενο 1)

β . Το άγγιγμα έχει αγχολυτική δράση. (Κείμενο 1)

γ . Οι επιπτώσεις από την «κουλτούρα της ασώματης επαφής» θα ξεπεραστούν γρήγορα. (Κείμενο 1)

δ . Για τη μοναξιά των ηλικιωμένων ευθύνεται, μεταξύ άλλων, το ψηφιακό χάσμα. (Κείμενο 2)

ε . Η πρωτοβουλία σύγχρονου χορού «Dance Well» αξιοποιεί τη διακαλλιτεχνικότητα, για να ενισχύσει την επαφή των ηλικιωμένων πασχόντων με άλλους ανθρώπους. (Κείμενο 2)

Μονάδες 10 

Β2.  «…της κοινής μας στέρησης στην επ-αφή» : η συντάκτρια επιλέγει να τοποθετήσει παύλα στη λέξη «επαφή» (Κείμενο 1).  Να σχολιάσετε την επιλογή του σημείου στίξης, συνδέοντάς την με το περιεχόμενο του κειμένου (μονάδες 5) καθώς και με την εικόνα που το συνοδεύει (μονάδες 5).

Μονάδες 10

Β3 i). Στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 («Θεωρούμε ότι η αφή …τον καλό ύπνο») να εντοπίσετε τρεις λέξεις ή φράσεις ειδικού λεξιλογίου (μονάδες 3) . Ποια πρόθεση (μονάδες 5) της συντάκτριας εξυπηρετεί η χρήση τους και πώς επηρεάζει το ύφος (μονάδες 1) και το επικοινωνιακό αποτέλεσμα (μονάδες 1);

Μονάδες 10

ii) Να εντοπίσετε στο Κείμενο 2 ένα χωρίο όπου υπάρχει περιγραφή (μονάδες 2). Τεκμηριώστε την επιλογή σας με δύο διαφορετικές γλωσσικές επιλογές (μονάδες 2), σχολιάζοντας τη λειτουργία καθεμιάς από αυτές στο κείμενο (μονάδες 6).

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ

«Μοναξιά δεν υπάρχει εκεί που…»: Πώς αναδεικνύει η φράση το κεντρικό, κατά τη γνώμη σας, θέμα του ποιήματος; Να αναπτύξετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο βασιζόμενοι/ες σε τρεις κειμενικούς δείκτες. Για εσάς, πού δεν υπάρχει μοναξιά; (150 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Στο σχολείο σας φιλοξενείτε τη συντάκτρια του Κειμένου 1 και συζητάτε στην ολομέλεια για την κουλτούρα της «ασώματης επαφής», με αφορμή τα όσα η ίδια επισημαίνει. Στο πλαίσιο αυτό, λαμβάνετε το λόγο και εκφωνείτε μια ομιλία στην οποία: α) αναφέρεστε στην αξία της επαφής β)   παρουσιάζετε τα κυριότερα, κατά τη γνώμη σας, προβλήματα στις ανθρώπινες σχέσεις σήμερα. Να αξιοποιήσετε ιδέες από τα κείμενα αναφοράς. (350-400 λέξεις)

Μονάδες 30

Για να δείτε τις ενδεικτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Επ-αφή Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις 

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις της συναδέλφου Ισιδώρας Φίλη, η οποία το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.