
Εκπαίδευση-Σκοπός (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Νέων Ελληνικών Γενικής Παιδείας της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Θέμα Α
Σύμφωνα με το Νόαμ Τσόμσκι το εκπαιδευτικό σύστημα από την Αναγέννηση και μετά βασιζόταν στην αντίληψη της προσωπικής αναζήτησης και γι’ αυτό πρότασσε τον ενεργό ρόλο του ατόμου στη μαθησιακή διαδικασία θέτοντας ως προτεραιότητα την αυτονόμησή του ως προσωπικότητας, την πρωτοτυπία και τη χαρά της δημιουργίας. Στον αντίποδα, η φιλελεύθερη διεθνιστική αντίληψη θεωρεί ότι σκοπός του εκπαιδευτικού συστήματος οφείλει να είναι η χειραγώγηση, ο έλεγχος και η επαγγελματική κατάρτιση των νέων αποκλείοντας την ελευθερία και την αμφισβήτηση από τη μάθηση και παγιδεύοντας τον άνθρωπο σε μια μελλοντική ζωή καθήκοντος και πειθαρχίας.
Αρ. λέξεων: 91
Θέμα Β
Β1. 1-Λ («Από αυτή την οπτική … μόνοι τους»), 2-Λ («Πράγματι … σε μια ζωή υποταγής»), 3-Λ («Όσο … τι ψάχνεις»), 4-Λ («Σε κάθε περίπτωση … πολιτική κατήχηση»), 5-Σ («Με αυτόν τον τρόπο … διαμορφώνεται η ζωή»)
Β2. Ο ομιλητής στο απόσπασμα επιδιώκει να εξηγήσει τις δύο διαφορετικές αντιλήψεις που υπάρχουν για το εκπαιδευτικό σύστημα, αντιλήψεις που καθορίζουν το σκοπό του «σχολείου»: την παραδοσιακή που έχει την απαρχή της κατά την περίοδο της Αναγέννησης και τη φιλελεύθερη διεθνιστική. Στην αρχή περιγράφει την έννοια: «Μιλώντας για το σκοπό του εκπαιδευτικού συστήματος που ίσχυσε από την Αναγέννηση και μετά είναι δυνατόν να διακρίνουμε έντονες αντιθέσεις με το εκπαιδευτικό σύστημα που πρεσβεύει η φιλελεύθερη διεθνιστική αντίληψη, αντιθέσεις που στηρίζονται στο διαφορετικό σύστημα αρχών και αξιών που υιοθετούν οι δύο παιδαγωγικές αντιλήψεις». Στη συνέχεια επεξηγεί το πώς: «Η παραδοσιακή αντίληψη, που πηγάζει από την Αναγέννηση, θέτει ως ύψιστους στόχους ζωής το να ερευνάς και να δημιουργείς – να ερευνάς τον πλούτο του παρελθόντος και να εσωτερικεύεις τα σημαντικά για σένα σημεία, να συνεχίζεις διευρύνοντας αυτή την αναζήτηση κατανόησης των πραγμάτων με το δικό σου προσωπικό τρόπο» και το γιατί: «Από αυτή την οπτική, σκοπός της εκπαίδευσης είναι να βοηθά τους ανθρώπους να προσδιορίσουν πώς θα μαθαίνουν μόνοι τους. Είσαι εσύ, ο μαθητευόμενος, που επιτελεί στη διάρκεια της μαθητείας του και είναι δική σου υπόθεση το τί θα μάθεις, το πού θα πας, πώς θα το χρησιμοποιήσεις, πώς θα προχωρήσεις για να παραγάγεις κάτι νέο και συναρπαστικό για σένα, και πιθανόν για τους άλλους». Στα γλωσσικά χαρακτηριστικά της εξήγησης ανήκουν τα κοινά αφηρημένα ουσιαστικά «παραδοσιακή αντίληψη», «σύστημα αρχών και αξιών», και τα ρήματα δράσης και σκέψης σε χρόνο ενεστώτα: «Μιλώντας…διακρίνουμε…επιτελεί…». Ο λόγος της εξήγησης επικαλείται λογικά δεδομένα (επίκληση στη λογική με μέσα τα τεκμήρια), η αλήθεια των οποίων μπορεί να ελεγχθεί εμπειρικά με παραδείγματα: «Έτσι, για παράδειγμα, μετά τον ακτιβισμό των χρόνων του ’60, πολλοί, στο χώρο της διανόησης, θεώρησαν κρίσιμο θέμα ότι οι νέοι άνθρωποι παραήταν ελεύθεροι και ανεξάρτητοι, ότι η χώρα παραήταν δημοκρατική, και όλα τούτα. Μάλιστα υπάρχει και μια σημαντική μελέτη πάνω στην, ας πούμε, κρίση της δημοκρατίας – δημοκρατία υπέρ το δέον – που ισχυρίζεται ότι “υπάρχουν κάποια κέντρα χειραγώγησης των νέων που δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους” – δικά τους λόγια, δηλαδή σχολεία, πανεπιστήμια, εκκλησίες – που πρέπει να τα “αλλάξουμε” για να χειραγωγούν και να ελέγχουν πιο αποτελεσματικά». Με το ασύνδετο σχήμα παρουσιάζονται τα τεκμήρια που αποδίδονται με ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα– να ερευνάς τον πλούτο του παρελθόντος και να εσωτερικεύεις τα σημαντικά για σένα σημεία, να συνεχίζεις διευρύνοντας αυτή την αναζήτηση κατανόησης των πραγμάτων με το δικό σου προσωπικό τρόπο», τονίζοντας τη σημασία της προσωπικής δημιουργίας. Επιστρατεύει κυρίως το γ’ ρηματικό πρόσωπο: «πηγάζει», «διαφέρει», «έχουν την εντύπωση», «υπάρχει», προσδίδοντας εγκυρότητα, αξιοπιστία, αντικειμενικότητα στο ύφος, την οριστική έγκλιση ως ένδειξη βεβαιότητας των ισχυρισμών του, την παθητική σύνταξη: «έχουν παρθεί», «εφαρμόζεται». Στη διαδικασία της εξήγησης βοηθά και η σύγκριση των όρων αναγεννησιακή-φιλελεύθερη διεθνιστική αντίληψη. Τέλος, αξιοποιεί κυρίως την κυριολεκτική χρήση της γλώσσας.
Β3. Η συνεξέταση των κειμένων αποκαλύπτει συγκλίσεις όσον αφορά το ρόλο της εκπαίδευσης τόσο ως προς το άτομο όσο και ως προς την κοινωνία. Στο πρώτο κείμενο μέσα από την αντιπαραβολή των διαφορετικών αντιλήψεων για την εκπαίδευση, της παραδοσιακής και της νεοφιλελεύθερης, διαπιστώνεται ότι το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να «σέβεται» την ελευθερία και την αυτενέργεια του μαθητή προκειμένου να γευτεί ο πολίτης τη χαρά της δημιουργίας και της προσφοράς στο σύνολο. Το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να προτάσσει την ελευθερία της επιλογής. Και στο δεύτερο κείμενο γίνεται φανερό το πρόταγμα της κριτικής παιδαγωγικής που εστιάζει στην αυτενέργεια του μαθητή, την αμφισβήτηση και το διάλογο, αλλά και στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης στο βαθμό που η εμπειρία συμβαδίζει με τη θεωρία.
Θέμα Γ
Κύριο θέμα του αποσπάσματος αποτελεί η αντιμετώπιση του σχολείου από την κοινωνία ως χώρου «απόθεσης» των παιδιών προς ελάφρυνση των γονέων και όχι ως φορέα που επιτελεί το έργο της αγωγής και της μόρφωσης. Αυτή η αντίληψη εξηγείται από το χωροχρονικό πλαίσιο του ηθογραφικού διηγήματος που είναι η Σκιάθος του 19ου αιώνα που μαστίζεται από τη σκληρή εργασία, την ανέχεια και τη μετανάστευση. Για να προβάλει την κατάσταση ο αφηγητής εγκαταλείπει την τριτοπρόσωπη-ουδέτερη ως επί το πλείστον διήγηση – αν εξαιρέσουμε τη φράση «ας υποθέσουμε» με την οποία φανερώνει την παρουσία του στο κείμενο – χρησιμοποιώντας τον ελεύθερο πλάγιο λόγο («Και πού συφτάνεται … και την απαντοχή της»). Ο ΕΠΛ με τα αλλεπάλληλα ερωτήματα αναδύει τα βαθύτερα κίνητρα των γονέων οι οποίοι βασανισμένοι από τις καθημερινές αγροτικές εργασίες αντιλαμβάνονται το σχολείο και τον δάσκαλο όχι ως φορείς με διακριτούς από αυτούς ρόλους αλλά αντίθετα ως μέσο απάλυνσης του δικού τους άχθους. Το ασύνδετο σχήμα άλλωστε φωτίζει την κυνική βιοθεωρία τους («Ας τρώνε τα θρανία, … και τ’ αμπέλια των»).
Ωστόσο, αυτές οι ιδέες διαφέρουν από τις σημερινές δημοκρατικές αντιλήψεις περί εκπαίδευσης όπου ο διάλογος και η αμφισβήτηση ολοένα κερδίζουν χώρο προς όφελος του μαθητή, ενώ το ξύλο και ο αυταρχισμός θεωρούνται απαράδεκτες μέθοδοι στο σύγχρονο δυτικό κόσμο.
Αρ. λέξεων 206
Θέμα Δ
Πρόλογος: Σύμφωνα με το επικοινωνιακό πλαίσιο
Ενδεικτικές προτάσεις για το κύριο θέμα
– Η μάθηση δεν κατακτάται με διαταγές, προϋποθέτει μόχθο, προσπάθεια. Ο δάσκαλος χρειάζεται να λειτουργήσει ως ένας άνθρωπος ο οποίος εξακολουθεί να μαθαίνει μαζί με τους μαθητές του. Αν δάσκαλοι και παιδιά μάθαιναν ο ένας από τον άλλον, η κατάσταση στα σχολεία θα ήταν ιδανική. Καλός μαθητής είναι αυτός που είναι καλός στο να μαθαίνει.
– Σύγχρονος δάσκαλος είναι εκείνος που έχει εμβαθύνει στη σκέψη του και έχει εμπεδώσει τη σημασία του να εφευρίσκει τρόπους να καλλιεργεί τη γνωστική αυτονόμηση του μαθητή, τη σταδιακή μείωση του ρόλου του και τελικά την αυτοκατάργησή του, την ώρα που ο μαθητής «έμαθε να μαθαίνει». Αυτή η μετάβαση του νέου από τη στηριγμένη στον Δάσκαλο ετεροκαθοριζόμενη αντίληψη του κόσμου, σε μια όλο και περισσότερο δική του αντίληψη και αξιολόγηση, είναι μια δύσκολη, επώδυνη, αλλά υπέροχη υπόθεση. Δάσκαλος είναι αυτός που δεν παρασύρεται από τον ναρκισσισμό που προκαλεί η γνωστική υπεροχή του έναντι των διδασκομένων, αυτός δηλαδή που έχει επίγνωση των δημοκρατικών ορίων της υπεροχής του.
– Είναι εκείνος που αποδυναμώνει τον εξουσιαστικό χαρακτήρα της διδακτικής σχέσης και τον καθιστά επικοινωνιακό που αντέχει την αμφισβήτηση από τον μαθητή, την επιθετικότητα του, ακόμη τη γεύση της αγνωμοσύνης, με όριο βέβαια τη βία και τη χυδαιότητα.
– Αυτός που ζει μέσα και όχι πάνω από την κοινωνία, που είναι τμήμα της κοινωνικής σύγκρουσης. Παίκτης είναι και ο δάσκαλος, δεν είναι διαιτητής. Γι’ αυτό δεν πρέπει να προσποιείται τον διαιτητή. Η προσπάθεια για ποιοτική προαγωγή της κοινωνίας προϋποθέτει ιδεατά πρότυπα. Τα οράματα – αυτό ισχύει και για το όραμα «Δάσκαλος»- όσο και αν είναι άφταστα ή, μάλλον, διότι είναι άφταστα, είναι και αέναα δημιουργικά».
– Ο σημερινός δάσκαλος καλείται να ανταπεξέλθει στο ρόλο του, εφοδιασμένος με νέες γνώσεις, επιμορφωμένος και καταρτισμένος πάνω στις καινούριες ιδέες και προτάσεις στο χώρο της παιδαγωγικής, της διδακτικής και της ψυχολογίας.
– Χρειάζεται να συλλαμβάνει το νόημα των κοινωνικών εξελίξεων, να αποκωδικοποιεί ποικίλες πληροφορίες, να συνδυάζει και να αναπτύσσει αδιάκοπα γνώσεις, να είναι δημιουργός και όχι μόνο διαχειριστής της τεχνολογίας, να έχει υψηλά κριτήρια επιλογής, να μπορεί να διαισθάνεται και να προβλέπει το μέλλον, αλλά και να έχει μνήμη, να αναλύει κριτικά το παρελθόν για να μη γίνεται δέσμιος αναχρονιστικών αντιλήψεων. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να μπορεί να «προσανατολίζεται» στο χώρο και στο χρόνο, να ερμηνεύει τον κόσμο, να κατανοεί το μέλλον.
– Να διαθέτει γενική παιδεία, που να περιλαμβάνει θεμελιώδεις γνώσεις για το φιλοσοφικό σκέπτεσθαι, για την κοινωνία, το περιβάλλον, τη λογοτεχνία, την τέχνη γενικότερα, την οικονομία, το Δίκαιο, τις διεθνείς σχέσεις.
– Να διαθέτει κοινωνικές ικανότητες, ιδιαίτερα εκείνες της σύναψης σχέσεων, της επικοινωνίας, της εποικοδομητικής διαπραγμάτευσης.
– Από το «δάσκαλο» περιμένουμε να είναι ώριμος, γεμάτος από την πείρα της ζωής, να σταθεί κοντά στον νέο και να τον βοηθήσει να ωριμάσει, να ενηλικιωθεί πνευματικά, να γίνει ένας αυθύπαρκτος άνθρωπος.
– Ο δάσκαλος πρέπει ακριβώς να καταλαβαίνει, να μιλά τη γλώσσα των νέων, για να συνεννοείται και να μπορεί να τους πλησιάζει προκειμένου να τους συμπαραστέκεται στις δυσκολίες που θα βρουν στην οδό της ζωής.
– Ο δάσκαλος οφείλει να διαθέτει ηθικές ιδιότητες, αίσθημα δικαίου, αλληλεγγύης και κοινωνικής προσφοράς. Σ’ αυτόν (καθώς λέγει ό Πλάτων στο περίφημο προοίμιο του «Πρωταγόρα» με το στόμα του Σωκράτη) πάμε και δίνουμε όχι το σώμα, αλλά την ψυχή μας· δεν είναι, λοιπόν, δυνατόν να αδιαφορήσουμε για τον ψυχικό του κόσμο, για το ποιόν της προσωπικότητάς του.
Επίλογος
Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:
Κριτήριο Αξιολόγησης Εκπαίδευση-Σκοπός (Ενιαία Εξέταση)
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Κωνσταντίνου Μαγκλή, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.
Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.