Εκφυλισμός του Γέλιου Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις

ΘΕΜΑ Α.

Α1.  Ο συντάκτης στο κειμενικό απόσπασμα παρουσιάζει τις θέσεις του για το ποιος φέρει την ευθύνη για την κακή αίσθηση του χιούμορ, όταν αυτό αναπαράγεται από τηλεοπτικές εκπομπές. Θεωρεί ότι υπεύθυνος είναι όχι τόσο αυτός που το αναπαράγει, αλλά αυτός που του παραχωρεί τον χώρο, δηλαδή τα τηλεοπτικά κανάλια. Τα τελευταία υποχρεούνται να λειτουργούν με ηθικούς κανόνες που σέβονται και προστατεύουν τον άνθρωπο.

ΘΕΜΑ Β.

Β1.

1. Σ
2. Λ
3. Σ
4. Σ
5. Λ

Β2. α Στη 2^η  παράγραφο του Κειμένου 1 παρατηρείται συχνή εναλλαγή προσώπων από τον συντάκτη. Αρχικά, παρατηρούμε τη χρήση β΄ ενικού ρηματικού προσώπου: «Δεν μπορείς να πείσεις κάποιον να σταματήσει να γελάει με ό,τι τον υποβαθμίζει … όπως δεν μπορείς να πείσεις όποιον εμπνέεται μόνο από τα στερεότυπα να εμπνευστεί από κάτι πιο βαθύ, εποικοδομητικό και πρωτότυπο». Η χρήση του β΄ ενικού προσώπου δημιουργεί κλίμα επικοινωνίας μεταξύ του συντάκτη του κειμένου και του αναγνώστη. Προσδίδεται ζωντάνια και παραστατικότητα στον λόγο. Ο συντάκτης απευθύνεται στον αναγνώστη προβληματίζοντάς τον για το ζήτημα που εκθέτει, κατά πόσο, δηλαδή, μπορούν να τεθούν όρια σε αυτούς που επιλέγουν να γελάσουν εις βάρος αδύναμων ομάδων ή σε αυτούς που κάνουν χιούμορ αξιοποιώντας χρόνια στερεότυπα. Στη συνέχεια, αξιοποιείται το α΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο: «Ό,τι κι αν μας αρέσει να πιστεύουμε για τη δύναμη του καλού παραδείγματος ή της θετικής επιρροής, η αλήθεια είναι ότι, από ένα σημείο κι έπειτα, υπεύθυνοι για τη διανοητική μας πρόοδο είμαστε μόνο εμείς.» Στόχος και πάλι του συντάκτη είναι η αμεσότητα στην επικοινωνία με τον δέκτη. Ο ίδιος ο συντάκτης καθίσταται μέτοχος του θέματος που θίγει. Θεωρεί και τον εαυτό του υπεύθυνο στις επιλογές των αστείων. Έτσι, το θέμα αποκτά καθολικότητα. Ο αρθρογράφος ολοκληρώνει την παράγραφο με τη χρήση γ΄ ρηματικού προσώπου: «Υπό αυτή την έννοια, δεν έχουν ιδιαίτερο νόημα οι κατηγορίες που εκτοξεύονται εναντίον γνωστού κωμικού. Ο άνθρωπος κάνει αυτό που ξέρει: εύπεπτο καλαμπούρι στη βάση παγιωμένων ιδεολογικών και αισθητικών αντιλήψεων,…. Είναι μια τίμια συναλλαγή που δεν αποσκοπεί σε κάτι, παρά μόνο στη συνέχισή της. Θεωρητικά, αν σε κάποιον δεν αρέσει, μπορεί να γυρίσει το βλέμμα του αλλού.». Κλείνοντας επιδιώκει να παρουσιάσει το θέμα αντικειμενικά και αποστασιοποιημένα. Η εναλλαγή των ρηματικών προσώπων προσδίδει ποικιλία στον λόγο και κινητοποιεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Β2.β Στην 5η και 6η παράγραφο του Κειμένου 2 αναφέρονται απόψεις τρίτων ατόμων. Τα χωρία είναι τα ακόλουθα: «Εκείνο που πηγάζει από ένα αυτάρεσκο αίσθημα ανωτερότητας (Πλάτωνας) μπρος στη γελοιοποίηση του άλλου (Αριστοτέλης)», «από μια αθώα χαιρεκακία (Νίτσε)», «Με το αστείο μπορούμε να είμαστε χοντροκομμένοι ατιμωρητί, δηλαδή μπορούμε να εκφράσουμε την αντίθεσή μας σε κάποιον χωρίς τις δυσκολίες που έχει μια ευθεία αντιπαράθεση (Φρόιντ)». Ο συντάκτης του κειμένου αξιοποιεί την αναφορά στις αυθεντίες για να προσδώσει εγκυρότητα στα λεγόμενά του. Με την παράθεσή τους το κείμενο αποκτά πειστικότητα γύρω από το θέμα που θίγεται, σχετικά με τον ρόλο του γέλιου και τον χαρακτήρα του.

Β3.α Ο ρηματικός χρόνος που επιλέγεται στη δοθείσα πρόταση είναι ο Ενεστώτας. Με τις φράσεις «το γέλιο είναι γιατρικό του νου και της ψυχής. Είναι όπλο, εργαλείο» η αρθρογράφος επιδιώκει να προσδώσει ζωντάνια και παραστατικότητα στον λόγο της. Η χρήση ενεστώτα προσδίδει διαχρονικότητα στο περιεχόμενο της φράσης τονίζοντας την αξία του γέλιου για την ανθρώπινη ύπαρξη. Ταυτόχρονα, επισημαίνει την παροντική επίδρασή του στην ψυχολογική κατάσταση του ατόμου. Η άποψη που παραθέτει αποτελεί μια άποψη γενικού κύρους, καθώς η επιλογή του ρήματος «είναι» δηλώνει βεβαιότητα.

Β3.β

Το ασύνδετο σχήμα είναι: «Το αστείο είναι ένα είδος διανοητικής ανακάλυψης, το αναπάντεχο πέρασμα στην άλλη όχθη, η αιφνίδια έξοδος από το διανοητικό μονοπάτι». Με την επιλογή του η αρθρογράφος  προσδίδει έμφαση, ζωντάνια και παραστατικότητα στον λόγο. Ο λόγος γίνεται γοργός, ασθματικός και επιδιώκεται η φόρτιση του αναγνώστη, ώστε να συνειδητοποιήσει τις διαστάσεις που εκλαμβάνει το αστείο.

Εναλλακτικά:

1.  «φαρδ αίνει» τις ανισότητες: η γλώσσα εντός των εισαγωγικών χρησιμοποιείται μεταφορικά, προσδίδοντας ζωντάνια και αμεσότητα στο λόγο.
2. Το γέλιο, λένε οι γιατροί (πεποίθηση που κρατάει από τον Ιπποκράτη): εντός της παρένθεσης τοποθετούνται επεξηγηματικές πληροφορίες που διασαφηνίζουν την αρχική τοποθέτηση του συντάκτη. Και να παραλειφθούν, δεν επηρεάζεται το περιεχόμενο της αρχικής πρότασης.
3. καταφεύγουμε στους ειδικούς!: το θαυμαστικό χρησιμοποιείται για να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι πλέον χρειάζεται να απευθυνόμαστε σε ειδικούς για να μπορέσουμε να ξαναβρούμε το γέλιο μας. Ταυτόχρονα αποτελεί και μια ένδειξη ειρωνείας από την αρθρογράφο.
4. οξύνει το πνεύμα, διευρύνει τις αισθήσεις, αμβλύνει τα πάθη και τις εντάσεις της καθημερινότητας, «μειώνει» το κακό: χρησιμοποιείται το κόμμα με τη μορφή του ασύνδετου σχήματος. Με τη χρήση του ασύνδετου σχήματος το ύφος καθίσταται απλό και οικείο, ενώ ταυτόχρονα ενισχύεται η πληροφοριακή δύναμη του μηνύματος.

ΘΕΜΑ Γ.

Γ. Το θέμα που παρουσιάζεται στο κειμενικό απόσπασμα από το έργο «Προφήτης» του Χαλίλ Γκιμπράν είναι ο τρόπος αντιμετώπισης της χαράς και της λύπης από τους ανθρώπους. Ο προφήτης μιλώντας στο κοινό του για αυτά τα συναισθήματα προσπαθεί να αγγίξει την καρδιά του, να το συγκινήσει, ώστε να συνειδητοποιήσει ότι αυτά είναι αλληλένδετα στοιχεία στη ζωή του ανθρώπου. Αρχικά, με τη χρήση παρομοίωσης της χαράς και της λύπης με πηγάδι μέσα από το οποίο αναδύεται το γέλιο του ανθρώπου και ταυτόχρονα μέσα στο οποίο τοποθετούνται και τα δάκρυά του επιδιώκει να τονίσει πως η χαρά και η λύπη συμπορεύονται στη ζωή και πως αυτό που κάποια στιγμή μας δίνει χαρά μπορεί τελικά να οδηγήσει και στη λύπη. Και τα δύο, ωστόσο, προκαλούν έντονες συγκινήσεις. Με τη χρήση της συγκεκριμένης παρομοίωσης προσδίδεται παραστατικότητα στο κείμενο, καθώς αυτό εμπλουτίζεται από την εκφραστική της δύναμη, ενώ ταυτόχρονα το ύφος καθίσταται οικείο στον αναγνώστη. Το κλίμα οικειότητας και αμεσότητας με τον αναγνώστη επιτυγχάνεται και με την επιλογή του β΄ πληθυντικού ρηματικού προσώπου σε διάφορα σημεία του κειμένου: «Όταν είστε χαρούμενοι, κοιτάξτε … Όταν είστε στεναχωρημένοι, κοιτάξτε … Μόνο όταν είστε άδειοι αιωρείστε ακίνητοι και ισορροπημένοι» συνδυαστικά με τη χρήση προστακτικής έγκλισης. Ο αφηγητής θέλει να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη και να τον προβληματίσει για τον τρόπο αντιμετώπισης της χαράς και της λύπης. Πρόκειται για δυνατά συναισθήματα που είναι ανάγκη ο άνθρωπος να τα βιώνει. Διαφορετικά, θα νιώθει πάντα άδειος, κενός. Τέλος, με μια σειρά ερωτήσεων «Και πως αλλιώς θα γινόταν; Μήπως το κύπελλο με το κρασί σας δεν είναι το κύπελλο εκείνο που ψήθηκε στο φούρνο; Μήπως το λαγούτο που δίνει χαρά στις ψυχές σας, δεν είναι το ξύλο που το βαθούλωσαν οι κάμες των μαχαιριών;» ο αφηγητής καταδεικνύει την αλληλένδετη σχέση μεταξύ των δυο αυτών συναισθημάτων.

Με τις θέσεις αυτές ο αφηγητής θέλει να μεταφέρει το μήνυμα πως είναι απολύτως θεμιτό να βιώνουμε στη ζωή μας και το συναίσθημα της χαράς και το συναίσθημα της λύπης. Ο άνθρωπος επιζητά κυρίως τη χαρά, στοιχεία που θα τον κάνουν να γελάσει, να νιώθει όμορφα. Δεν πρέπει, ωστόσο, να ξεχνά πως η ζωή δεν είναι μόνο χαρές και γέλιο. Η χαρά συμπορεύεται και με τη λύπη, την οποία δεν πρέπει να αρνείται. Γιατί κάθε γεγονός που μπορεί να επιφέρει τη λύπη ωριμάζει τον άνθρωπο, του διδάσκει να αντιμετωπίζει κάθε αντιξοότητα. Βιώνοντας στη ζωή και τα δύο συναισθήματα, ο άνθρωπος είναι πλήρης.

ΘΕΜΑ Δ.

Άρθρο:

Τίτλος: Γιατί δεν γελάμε πιά;

Ενδεικτικός πρόλογος

Διαχρονικά το γέλιο επιδρά ευεργετικά στη ζωή του ανθρώπου. Θεωρείται το «φάρμακο» που εξασφαλίζει την ψυχική του ισορροπία και τη σωματική υγεία, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και έναν τρόπο έκφρασης της κοινωνικότητάς του. Παρά το γεγονός ότι η παρουσία του στις ζωές των ανθρώπων, ιδιαίτερα των ενηλίκων, κρίνεται τόσο αναγκαία, διαπιστώνεται από έρευνες ότι ο ενήλικας δεν γελά πιά τόσο συχνά σε αντίθεση με τα μικρά παιδιά. Ποιά προβλήματα αντιμετωπίζουν οι ενήλικες που τους έχουν οδηγήσει στην απώλεια του γέλιου;

Ζητούμενο 1^ο (οι ενήλικες γελάνε 15 φορές έναντι 400 των μικρών παιδιών: πού οφείλεται αυτή η ποσοτική μεταβολή;)

Οι ενήλικες σήμερα γελούν όλο και λιγότερο και αυτό οφείλεται:

1. Στον σύγχρονο τρόπο ζωής:

• Άγχος της καθημερινότητας για την κάλυψη αναγκών και απαιτήσεων που δημιουργούνται. Οι έντονοι ρυθμοί μέσα στους οποίους ζει, προκειμένου να ανταποκριθεί στα παραπάνω, δεν του αφήνουν περιθώριο και χρόνο να γελάσει.
• Το πνεύμα του ατομικισμού, ιδιαίτερα στο περιβάλλον των μεγάλων πόλεων. Οι άνθρωποι, αντί να έρχονται πιο κοντά, αποξενώνονται και αυτό δημιουργεί σχέσεις ανταγωνιστικές, οι οποίες υποκαθιστούν τη διάθεση ουσιαστικής επικοινωνίας με τον συνάνθρωπο μέρος της οποίας θεωρείται και το γέλιο.
• Κυριαρχία της «βιομηχανίας του θεάματος». Στο πλαίσιο της το γέλιο εμπορευματοποιείται, ενώ ταυτόχρονα το χιούμορ ευτελίζεται εξαιτίας της μαζοποιημένης μορφής ψυχαγωγίας.

2. Στα χαρακτηριστικά του σύγχρονου ανθρώπου:

• Έχει γίνει περισσότερο εσωστρεφής. Καθώς το γέλιο είναι μέρος μιας κοινωνικής διαδικασίας και ο σύγχρονος άνθρωπος λόγω και των συνθηκών της ζωής του επιλέγει συχνά την απομόνωση, απομακρύνεται όλο και περισσότερο από αυτό το «δώρο».
• Η ελλιπής παιδεία καθιστά συχνά τον άνθρωπο ευάλωτο στο εύπεπτο και κακό χιούμορ.

Ζητούμενο 2^ο (Πώς πιστεύετε ότι μπορεί να βελτιωθεί η παραπάνω κατάσταση)

1. Ουσιαστικές ανθρώπινες επαφές, αφού το γέλιο αποτελεί στοιχείο κοινωνικής διαδικασίας.
2. Αυτοσαρκασμός, διάθεση του ανθρώπου να αναγνωρίζει τα ελαττώματά του και να γελά με αυτά.
3. Αισιόδοξη αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής. Το χαμόγελο και το γέλιο μπορούν να βοηθήσουν στη διαμόρφωση θετικής στάσης και στην καταπολέμηση αρνητικών συναισθημάτων.
4. Πνευματική καλλιέργεια, ανάγνωση κωμικών κειμένων.
5. Επαφή με μορφές τέχνης οι οποίες προβάλλουν τρόπο το αστείο.

Ενδεικτικός επίλογος:

Διαπιστώνει, λοιπόν, κανείς από τα παραπάνω ότι ο τρόπος ζωής του σύγχρονου ανθρώπου και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει τον έχουν αλλοτριώσει, τον έχουν αποξενώσει από τον ίδιο του τον εαυτό με αποτέλεσμα να χάσει το γέλιο του. Προβάλλει, ωστόσο, επιτακτική η ανάγκη να προσπαθήσει ο άνθρωπος να ξαναβρεί τον εαυτό του και να εντάξει ξανά το γέλιο στη ζωή του, γιατί είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική και σωματική του υγεία.

Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Εκφυλισμός του Γέλιου Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων Άννα Σιάτρα και Μπικάκης Μιχάλης, οι οποίοι στη συνέχεια το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.