Διατροφή Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Σοκολάτα απ’ το Ντουμπάι

Το άρθρο που ακολουθεί ανήκει στην Κατέ Καζάντη, alfavita.gr, 13-02-2025 και έχει ελαφρώς διασκευαστεί για τις ανάγκες του κριτηρίου.

Η μελαγχολία της ύπαρξης ξεχνιέται πάνω από ένα αρνάκι με πατάτες. Το δράμα των εσωτερικών αντιφάσεων περιορίζεται μπροστά σ’ ένα καλοψημένο πουλερικό. Η αγωνία του αύριο απαλύνεται στη θέα ενός ταψιού με γεμιστά. Και οι πολιτικές που συνθλίβουν περαιτέρω τις ήδη φτωχοποιημένες λαϊκές τάξεις λησμονούνται με ένα ποτήρι κόκκινο, ή και λευκό, κρασί. Είναι όμως έτσι;

Η διατροφή είναι ένας ολόκληρος κόσμος. Σύμπαν εντός του κοινωνικού ιστού, που κουβαλά όλες τις διαστρωματώσεις, τις οποίες όμως επικαλύπτει με την υπόσχεση μιας υλικής ηδονής με φτηνά υλικά. Και με πολλή φαντασία, αφού το χάσμα παραμένει υπαρκτό και αγεφύρωτο.

Η κουζίνα της φτώχειας, γεμάτη υδατάνθρακες, άμυλο και ζάχαρη, μακαρόνια και πατάτες, τυποποιημένα, καρκινογόνα μπισκοτοειδή, αντιπαρατίθεται στην κουζίνα του πλούτου, με τα βιολογικά προϊόντα και τα ραφιναρισμένα υλικά. Αλλιώς τρώει η εργατιά, αλλιώς η εργοδοσία. Η ασφυκτική αναγκαιότητα της πρώτης και η αμεριμνησία της δεύτερης δημιουργούν δυο ταχύτητες στο προσδόκιμο ζωής: οι από κάτω παχαίνουν και πεθαίνουν, οι από πάνω, άριστα διαιτώμενοι, ζουν. Και βασιλεύουν.

Στις δυτικές καπιταλιστικές κοινωνίες, δεν είναι μόνον ότι τα πάντα υπάρχουν και διακινούνται ως εμπορεύματα. Τα ίδια τα εμπορεύματα, ακόμα και τα πιο ευτελή, ιδεολογικοποιούνται, αποκτώντας διπλή χρήση. Πλασάρονται εκ νέου ως ενοποιητικοί παράγοντες των ταξικών αντιθέσεων και λειτουργούν ως προπαγανδιστικοί μηχανισμοί –στάχτη στους οφθαλμούς εκείνων που υποφέρουν.

Τα εμπορεύματα, επιπλέον, παγκοσμιοποιούνται. Χωρίς δασμούς στη φετιχοποίησή τους, με ελεύθερο ανταγωνισμό, κάνουν τον κοσμάκη να πιστεύει πως όταν γεύεται πολυδιαφημισμένα ανά τον κόσμο προϊόντα, γίνεται αυτομάτως τμήμα των πολυταξιδεμένων ελίτ, με τις οποίες, εννοείται, ουδεμία σχέση διαθέτει ούτε ποτέ θα αποκτήσει.

Οι άνθρωποι που καταναλώνουν, ταυτόχρονα με τα μακαρόνια των «καλαθιών», τη διαβόητη σοκολάτα απ’ το Ντουμπάι, με φύλλο κανταϊφιού και πραλίνα φιστικιού, καταβάλλουν τον οβολό τους στη μαγεία και στο φετιχισμό και όχι στην αξία καθαυτή του προϊόντος. Και φαντασιώνουν πως διακοπεύουν στο εμιράτο μαζί με τους βαθύπλουτους…

«Σιωπηλός Υποσιτισμός» και Παχυσαρκία: Αναγνώριση του Παραδόξου

Απόσπασμα άρθρου, δημοσιευμένο στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, στις 13-10-2017.

Διατροφική πρόκληση αποτελεί στις μέρες μας ο αποκαλούμενος «σιωπηλός υποσιτισμός» (Hidden Hunger). Το φαινόμενο του «σιωπηλού υποσιτισμού» αναφέρεται στα παιδιά εκείνα, που δεν παρουσιάζουν την τυπική εικόνα του ισχνού, σοβαρά λιπόσαρκου παιδιού, αλλά στη συντριπτική τους πλειονότητα πάσχουν από έλλειψη βιταμινών και ιχνοστοιχείων.

Όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται, η υποθρεψία μπορεί να συνυπάρξει με την παχυσαρκία. Σύμφωνα με την τελευταία επίσημη αναφορά του ΠΟΥ, 41 εκατ. παιδιά, αν και δεν λαμβάνουν τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία είναι υπέρβαρα! Ακόμη και στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου παραδοσιακά ο υποσιτισμός θεωρείται το κυριότερο διατροφικό πρόβλημα, το ποσοστό των υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων αυξάνεται με ανησυχητικούς ρυθμούς. Είναι η περίπτωση του παιδιού που δεν έχει πρόσβαση σε φρέσκα φρούτα, λαχανικά, νωπό κρέας, ψάρι, γάλα, αλλά μπορεί να υπερκαταναλώνει μονοφαγικά τροφές, όπως ρύζι ή πατάτα, επειδή αυτές είναι περισσότερο διαθέσιμες.

Την ίδια ώρα, στις ανεπτυγμένες χώρες η παχυσαρκία απειλεί την υγεία εκατομμυρίων πολιτών. Η υπερκατανάλωση βιομηχανοποιημένων τροφίμων, καθώς και η εντατικοποίηση του πρωτογενούς τομέα γεωργικών προϊόντων, διαφοροποίησαν σημαντικά τις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων. H παχυσαρκία πλέον χαρακτηρίζεται ασθένεια και συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση χρονίων νοσημάτων με πιο χαρακτηριστικές την καρδιαγγειακή νόσο και τον διαβήτη. Διανύουμε την περίοδο κατά την οποία το ένα έκτο του κόσμου μαστίζεται από την πείνα, την ίδια στιγμή που η παχυσαρκία υπονομεύει την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων.

Το Γάλα

Γάλα ἔχω χρόνια νά πιῶ. Μοῦ λένε πώς τό ἀπεχθάνονται κυρίως οἱ μπεκρῆδες. Μισῶ κατά βάθος τούς μπεκρῆδες καί τά πιοτά. Πολλούς παρόμοιους τύπους εἶδα στή ζωή μου καί τούς σιχάθηκα. Εἶμαι ἐξαιρετικά εὐαίσθητος σ’ αὐτό τό θέμα.

Τόν καιρό τῆς μεγάλης πείνας τό γάλα, μαζί μέ μερικά ἄλλα τρόφιμα, ἦταν ἡ μεγάλη ἰδέα μου. Δέν ξέρω πῶς ἔγινε καί τώρα το έχω ξεχάσει, χωρίς όμως να πάψω να το σέβομαι ως κάτι το ιερό. Η λησμοσύνη μου αυτή δεν οφείλεται στα πιοτά. Παραχόρτασα ἴσως καί δόξα τῷ θεῷ δέν ἔχω γιά πολλά χρόνια ἀρρωστήσει.

Τρεῖς ἤ μᾶλλον δυό φορές μᾶς ἔδωσαν ὅλο κι ὅλο τότε γάλα μέ τό δελτίο.[1] Τήν τρίτη φορά πῆγα ἀλλά ματαιώθηκε ἡ διανομή. Πήγαινα σ’ ἕνα γαλατάδικο μακρινό, στήν ἄλλη ἄκρη. Τό μοίραζαν ἀπόγευμα, ἔπρεπε ὅμως νά πᾶς νά πιάσεις οὐρά σχεδόν ἀπ’ τό μεσημέρι. Θυμᾶμαι πολύ ζωηρά τήν τρίτη καί τελευταία μετάβασή μου στό ἐλεεινό αὐτό γαλατάδικο.

Ἔφτασα νωρίς ἐκεῖ καί μπῆκα ἀμέσως στήν οὐρά, πού ἦταν κιόλας μεγάλη. Τό χτεσινό πάθημα πολλῶν εἶχε γίνει μάθημα σέ ὅλους. Τό στρίμωγμα ἐξαιτίας καί τοῦ κρύου ὁλοένα μεγάλωνε. Ὁ γαλακτοπώλης ὅμως δέ φαινόταν ν’ ἀνοίξει τό γαλατάδικο. Στό μεταξύ ἔγιναν κάνα δυό ἐπεισόδια λόγῳ τῆς στενῆς επαφῆς μας. Παρ’ ὅλη τήν πείνα, ὅπως θά θυμοῦνται ἐλπίζω πολλοί, ἄνθιζε καί λουλούδιζε τότε στίς οὐρές τό κολλητήρι.

Κάποια στιγμή ὁ γαλακτοπώλης μέ τό καρότσι του φάνηκε. Ἔρχονταν ὅμως πολύ γρήγορα καί τά γκιούμια[2] χοροπηδοῦσαν. Σάν ἔφταξε κοντά, μᾶς φώναξε: «Χύθηκε τό γάλα στό δρόμο». Κανείς δέ διαμαρτυρήθηκε. Ἔλεγαν ἄλλωστε πώς εἶναι ταγματασφαλίτης.[3] Τή νύχτα γυρνοῦσε καί σκότωνε. Διαλύσαμε περίλυποι τήν οὐρά καί πήραμε τούς δρόμους. Ἦταν φανερό πώς εἶχε τελειώσει κι αὐτή ἡ ὑπόθεση. Ἤμουν ἀπαρηγόρητος.

Στό γυρισμό ἄλλαξα δρομολόγιο γιά νά μήν ξαναπεράσω ἀπό κάτι πεθαμένους πού εἶχα δεῖ πρωτύτερα. Τούς εἶχαν παρατήσει, ποιός ξέρει γιατί, ἐκεῖ πού ἀρχίζει σήμερα ἡ ἔκθεση κι ἀκριβῶς στό σημεῖο, θαρρῶ, ὅπου τώρα ὑψώνεται τό τεράστιο μοντέρνο γλυπτό πού ἐκφράζει, καθώς λένε οἱ εἰδικοί, τήν αἰώνια ὁρμή τοῦ ἀνθρώπου γιά πρόοδο καί ἀνάταση. Ἦταν ἕνα μεγάλο ὀρθογώνιο κασόνι καί τούς εἶχαν μέσα πρόσωπο μέ πρόσωπο.

Ἐπιστρέφοντας ἀργά ἀπό ἄλλους δρόμους γρήγορα ξεχάστηκα κι ἄρχισα, ὅπως συνήθως, νά ὀνειρεύομαι φαγητά. Τά φαγιά πού τρώγαμε τότε ἦταν κάτι ἀπίστευτα πράγματα. Ὅλα ἔμοιαζαν μέ κάτι τό προπολεμικό, μά κανένα δέν ἦταν ἀκριβῶς τό ἴδιο. Θαρρεῖς καί τό πᾶν ἦταν νά διατηρηθεῖ ἡ ὀνομασία. Γιά τό κατσαμάκι[4] ὅμως ὀνομασία εὐγενική δέ βρέθηκε. Θά ‘ξιζε νά γραφτεῖ μιά μελέτη γιά τά φαγιά τῆς κατοχῆς. Δέν ἀποκλείεται μερικά νά γίνουν καί τῆς μόδας, ὅλα νά τά περιμένεις. Τά πιό πολλά εἶχαν γιά βάση τους τό καλαμπόκι. Εἶναι μυστήριο πράγμα ἀπό ποῦ ξεφύτρωσε ξαφνικά τόσο πολύ καλαμπόκι. Ἀκόμη καί στίς ἐκκλησίες ἀντίδωρο καλαμποκίσιο μοιράζανε. Ὅλοι ἔσπευδαν νά πάρουν.

Γιώργος Ιωάννου

[1] δελτίο· ειδική κάρτα που επιτρέπει στον κάτοχο της να αγοράζει αγαθά που δεν πωλούνται ελεύθερα στην αγορά ή βρίσκονται σε έλλειψη.

[2] γκιούμι· μεγάλο μεταλλικό κανάτι.

[3] ταγματασφαλίτης· αυτός που ανήκε στα τάγματα ασφαλείας. Τάγματα ασφαλείας· ένοπλα σώματα που συγκροτήθηκαν από τον κατακτητή κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής (1941-44) και επανδρώθηκαν από έλληνες δωσίλογους, οι οποίοι πολεμούσαν τις αντιστασιακές οργανώσεις στο πλευρό των γερμανών κατακτητών.

[4] κατσαμάκι· είδος λαϊκού εδέσματος από καλαμποκίσιο αλεύρι με λίγο λίπος (χυλός από καλαμποκάλευρο).

ΘΕΜΑ Α.

Α. Με ποιον τρόπο η συντάκτρια του Κειμένου ένα παρουσιάζει τη σχέση μεταξύ διατροφικών συνηθειών και κοινωνικών τάξεων; Να παρουσιάσετε την άποψή της σε ένα περιληπτικό κείμενο 60-70 λέξεων.

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Β.

Β1. Με βάση το περιεχόμενο των Κειμένων 1 και 2 να επισημάνετε αν το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων είναι Σωστό ή Λάθος.

1. Το πρώτο κείμενο υποστηρίζει ότι η υγιεινή διατροφή λειτουργεί ως μέσο εξάλειψης των ταξικών διαφορών.
2. Σύμφωνα με το πρώτο κείμενο, η διατροφή των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων είναι πλούσια σε υδατάνθρακες γεγονός που συμβάλλει θετικά στην υγεία τους.
3. Στο πρώτο κείμενο αναφέρεται ότι η παγκοσμιοποίηση των εμπορευμάτων κάνει τους καταναλωτές να αισθάνονται πως ανήκουν σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις.
4. Σύμφωνα με το δεύτερο κείμενο, ο «σιωπηλός υποσιτισμός» αφορά αποκλειστικά τα παιδιά που είναι λιπόσαρκα και εμφανώς υποσιτισμένα.
5. Το δεύτερο κείμενο αναφέρει ότι η παχυσαρκία αποτελεί πλέον ασθένεια και σχετίζεται με σοβαρά προβλήματα υγείας.

Μονάδες 15

Β2α. Τι επιδιώκει ο συντάκτης του άρθρου στη 2^η παράγραφο του Κειμένου 2 με την αναφορά σε αποτελέσματα ερευνών;

Μονάδες 4

Β2β. Το κείμενο 1 που σας δόθηκε ανήκει στο δημοσιογραφικό είδος του άρθρου. Να επισημάνετε τρία χαρακτηριστικά του παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους στο κείμενο.

Μονάδες 6

Β3. Να χαρακτηρίσετε το ύφος της συντάκτριας στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 (μονάδες 4) και να επιβεβαιώσετε τον χαρακτηρισμό σας με 3 γλωσσικές επιλογές (μονάδες 6)

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ.

Γ. Ποια είναι η βασικότερη αντίφαση στο Κείμενο 3 σχετικά με τη σχέση του αφηγητή με το γάλα και τη διατροφή στην περίοδο της Κατοχής; Να αναφέρετε τρεις κειμενικούς δείκτες με τους οποίους αναδεικνύεται. Ποια η δική σας θέση για τον τρόπο που αντιμετώπιζε την πείνα ο αφηγητής; (150-200 λέξεις).

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ.

Δ. Σε ένα άρθρο για το σχολικό σας περιοδικό, αναλύστε πώς η κοινωνική τάξη και οι επιδιώξεις επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων. Εξετάστε το φαινόμενο μέσα από παραδείγματα και προτείνετε τρόπους για τη διαμόρφωση μιας πιο συνειδητής και ισορροπημένης προσέγγισης στη διατροφή. Η απάντηση να έχει έκταση 350-400 λέξεις. Μπορείτε να αξιοποιήσετε τα κείμενα αναφοράς 1 και 2.

Μονάδες 30 

Για να δείτε Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κριτηρίου πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο:

Διατροφή Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) – Απαντήσεις

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων Άννα Σιάτρα και Μπικάκης Μιχάλης, οι οποίοι στη συνέχεια το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.