Το χάσμα των γενεών στον καιρό μου το εξέφραζαν η μουσική ροκ και η σεξουαλική απελευθέρωση. Το Γούντστοκ υπήρξε η εμβληματική στιγμή. Δεν είναι τυχαίο ότι η προβολή της ταινίας στο Παλλάς επί χούντας προκάλεσε την παρέμβαση της αστυνομίας. Έπεσε μπόλικο ξύλο. Σήμερα, ποια είναι τα στοιχεία που προσδιορίζουν το χάσμα των γενεών; Η πρώτη αυθόρμητη απάντηση είναι η τεχνολογία. Η εξοικείωση των νεότερων γενεών με τα άλματα μιας τεχνολογίας που εξελίσσεται από χρόνο σε χρόνο δημιουργεί τις αποστάσεις της νοοτροπίας. Τα έξυπνα κινητά, η ευκολία του πρόχειρου πληκτρολογίου, οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, το Instagram, το ΤikΤok. Το ζωντανό φλερτ έχει σχεδόν ποινικοποιηθεί. Πάντως, έχει απαξιωθεί για χάρη του ηλεκτρονικού υποκατάστατού του.
Αυτή είναι η επιφάνεια. Και όπως κάθε επιφάνεια, σε πείσμα της μεταμοντέρνας αντίληψης, κρύβεται κάποιο βάθος. Η ουσιαστική διαφορά ανάμεσα σε εμάς και στους επιγόνους μας είναι ο «πνευματικός ορίζοντας». Τι είν’ τούτο θα μου πείτε. Κατ’ αρχάς, έχει να κάνει με την πειθαρχία. Δεν αναφέρομαι στην κοινή πειθαρχία που αντιτίθεται στην απείθαρχη συμπεριφορά η οποία χαρακτήριζε και τα δικά μου νιάτα. Αναφέρομαι σ’ αυτήν την πειθαρχία που ορίζει τον «πνευματικό ορίζοντα». Όταν δεκατριάχρονο παιδί το έσκαγα από το σπίτι μου για να παρακολουθήσω τους Στόουνς στη συναυλία τους στο γήπεδο της Λεωφόρου, μέσα μου είχα δημιουργήσει ένα ολόκληρο πλέγμα επιχειρημάτων για να δικαιολογήσω την πράξη μου. Το είχα δημιουργήσει με τα διαβάσματά μου και τα ακούσματά μου. Και αυτά απαιτούσαν την πειθαρχία της συγκέντρωσης. Πειθαρχία; Συγκέντρωση είπατε; Ναι, το σημερινό χάσμα των γενεών προκαλείται από την αδυναμία συγκέντρωσης. Οι γενιές που μεγαλώνουν σήμερα δυσκολεύονται να διαβάσουν κείμενο το οποίο υπερβαίνει τις εκατό λέξεις.
Είναι δυνατόν να φέρεις αντιμέτωπο έναν σημερινό έφηβο με τους «Άθλιους» του Βίκτωρος Ουγκώ, ή τις «Ακυβέρνητες πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα; Μόνον ο όγκος τον αποτρέπει. Και δικαιούμαι να συμπεράνω ότι η διαφορά μου από τον σημερινό έφηβο δεν είναι η εξοικείωση με την τεχνολογία –ζήτημα τεχνικό–, είναι η αποξένωση από τον πνευματικό ορίζοντα του πολιτισμού μας. Και δεν ευθύνεται ο έφηβος γι’ αυτό. Ευθύνεται η ολοκληρωτική νοοτροπία της μετανεωτερικότητας, που επιβάλλει, ως ιδεολογικό υποκατάστατο, την αντίληψη ότι ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος και ο σοφότερος απ’ όλους τους κόσμους που υπήρξαν. Από πού γεννήθηκε αυτός ο κόσμος; Πώς θα ήταν αυτός ο κόσμος αν ο Ουγκώ δεν είχε καταγγείλει, ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, τη θανατική ποινή;
Κάθε «χάσμα γενεών» έχει πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Αυτό σημαίνει ότι μεταφέρει στους τρόπους της έκφρασής του μνήμες που παλεύει να τις ξεπεράσει. Ο έφηβος της δεκαετίας του εβδομήντα που άκουγε Τζιμ Μόρισον, άκουγε και Μπετόβεν, Μότσαρτ ή Σούμπερτ και διάβαζε Καζαντζάκη ή ακόμη και τα «απαλά» μυθιστορήματα της γενιάς του τριάντα. Δεν τον υποχρέωνε κανένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα να το κάνει. Όμως ήξερε πως ήταν απαραίτητα για την καλλιέργειά του. Και το ερώτημα είναι: τι θεωρεί η γενιά των σημερινών εφήβων ότι είναι απαραίτητο για την καλλιέργειά της; Εκεί εντοπίζεται το πραγματικό χάσμα των γενεών.
Λέμε ότι είναι «ζήτημα παιδείας» και στην πραγματικότητα εννοούμε ότι δεν είναι ζήτημα. Μήπως ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε τι πραγματικά σημαίνει αυτό το «ζήτημα παιδείας»; Πριν από δύο χρόνια, αν δεν κάνω λάθος, η Societé des Gens des Lettres στη Γαλλία ψήφισε για τον σημαντικότερο Γάλλο συγγραφέα. Στον τελικό ήταν ο Ουγκώ και ο Σταντάλ. Εξελέγη ο Σταντάλ. Αναρωτιέμαι πόσοι από τους νέους Γάλλους τον έχουν διαβάσει. Πριν από μερικά χρόνια, όταν στο Baccalauréat είχε πέσει θέμα με τον Ανατόλ Φρανς υπήρξε ανάρτηση υποψηφίου που αναρωτιόταν «ποια είναι αυτή η Φρανς».
Κλείνω με τον αγαπημένο μου Εγγονόπουλο και τον Μπολιβάρ του. Τον παραθέτω από μνήμης. «Μετά την επικράτησιν της νοτιοαμερικανικής επαναστάσεως στήθηκε στ’ Ανάπλι και τη Μονεμβασιά (…) χάλκινος ανδριάς του Μπολιβάρ». Όμως η χάλκινη ρεντιγκότα του ήρωος έκανε θόρυβο με τον άνεμο στη διάρκεια της νύχτας και «έτσι οι κάτοικοι εζήτησαν και, διά καταλλήλων ενεργειών, επέτυχαν την κατεδάφισιν του μνημείου». Ε ναι, τα μνημεία των κλασικών ενοχλούν τον ύπνο των νέων γενεών. Ως εκ τούτου, τα κατεδαφίζουμε διά «καταλλήλων ενεργειών».
Τάκης Θεοδωρόπουλος, Καθημερινή
Κείμενο ΙΙ
[Χαθήκαμε στην μετάφραση…]
Κείμενο ΙΙΙ
Τι νέοι που φτάσαμεν εδώ
«Tι νέοι που φτάσαμεν εδώ, στο έρμο νησί, στο χείλος
του κόσμου, δώθε απ’ τ’ όνειρο και κείθε από τη γη!
Όταν απομακρύθηκεν ο τελευταίος μας φίλος,
ήρθαμε αγάλι σέρνοντας την αιωνία πληγή.
Mε μάτι βλέπουμε αδειανό, με βήμα τσακισμένο
τον ίδιο δρόμο παίρνουμε καθένας μοναχός,
νιώθουμε τ’ άρρωστο κορμί, που εβάρυνε, σαν ξένο,
υπόκωφος από μακριά η φωνή μας φτάνει αχός.
H ζωή διαβαίνει, πέρα στον ορίζοντα σειρήνα,
μα θάνατο, καθημερνό θάνατο και χολή
μόνο, για μας η ζωή θα φέρει, όσο αν γελά η αχτίνα
του ήλιου και οι αύρες πνέουνε. Kι είμαστε νέοι, πολύ
νέοι, και μας άφησεν εδώ, μια νύχτα, σ’ ένα βράχο,
το πλοίο που τώρα χάνεται στου απείρου την καρδιά,
χάνεται και ρωτιόμαστε τι να ‘χουμε, τι να ‘χω,
που σβήνουμε όλοι, φεύγουμ’ έτσι νέοι, σχεδόν παιδιά!»
Α.1 Να παρουσιάσετε περιληπτικά τα χαρακτηριστικά του νέου χάσματος των γενεών, όπως περιγράφονται στο Κείμενο Ι, σε παράγραφο έκτασης 70-80 λέξεων
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ Β.
Β.1 Με ποιους τρόπους πειθούς και με ποια μέσα πειθούς προσπαθεί ο συγγραφέας του κειμένου Ι να σε πείσει για τα λεγόμενά του;
Μονάδες 8
Β.2 α) Στις επιτονισμένες λέξεις να βρείτε ένα συνώνυμο.
Μονάδες 2,5
Β.2 β) Στο κείμενο Ι να εντοπίσετε 5 λέξεις ειδικής ορολογίας, να επισημάνετε τον κλάδο άντλησής τους και να εξηγήσετε την επίδραση της χρήσης τους στο ύφος του κειμένου.
Μονάδες 4,5
Β.3 Να παρουσιάσετε το κύριο νόημα του κειμένου ΙΙ συνδέοντάς το με το περιεχόμενο του κειμένου Ι κατάλληλα. Να ασχοληθείτε και με τον επιλεγμένο τίτλο του κειμένου ΙΙ συναρτήσει του νοηματικού του περιεχομένου.
Μονάδες 10
Β.4 Στην 2η παράγραφο του Κειμένου Ι να:
i) Βρείτε την δομή της
Μονάδες 2
ii) Βρείτε τους τρόπους ανάπτυξής της
Μονάδες 4
iii) Αξιολογήσετε τα τεκμήρια και τα επιχειρήματα που περιέχει αναλυτικά
Μονάδες 4
ΘΕΜΑ Γ.
Γ.1 Να γράψετε το ερμηνευτικό σχόλιο του Κειμένου ΙΙΙ αξιοποιώντας τρεις διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες του κειμένου. Ύστερα προχωρήστε σε μια παρουσίαση της δικής σας θέσης επί του θέματος. Να μην ξεχάσετε την ηλικιακή σας ομάδα και την σημερινή σας νοοτροπία.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ.
Δ.1 Σε ομιλία σας προς τους συμμαθητές σας αναπτύσσετε με αφορμή τα Κείμενα Ι και ΙΙ τις σκέψεις σας αναφορικά με το χάσμα των γενεών ως απότοκο της ελλειπούς εμπιστοσύνης μεταξύ των ανθρώπων. Ύστερα παρουσιάζετε τους βασικούς τομείς στους οποίους επιδρά θετικά το χάσμα των γενεών. (περίπου 350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
Για να δείτε Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κριτηρίου πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο:
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων Ευφροσύνη Κούσπου και Ελευθέριου Πασπάνια, οι οποίοι στη συνέχεια το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.
Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή ΚριτήριαΑξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
