Χάσμα Γενεών Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις

ΘΕΜΑ Α.

Α.1 Στο κείμενο περιγράφονται τα χαρακτηριστικά του νέου χάσματος των γενεών. Το νέο χάσμα των γενεών εντοπίζεται κυρίως στην τεχνολογία και στον «πνευματικό ορίζοντα». Οι νεότεροι είναι εξοικειωμένοι με τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα, γεγονός που επηρεάζει τη νοοτροπία τους. Ωστόσο, η ουσιαστική διαφορά έγκειται στη δυσκολία συγκέντρωσης και στην αποξένωση από την πνευματική καλλιέργεια, καθώς αποφεύγουν την ανάγνωση απαιτητικών κειμένων. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο εκπαιδευτικό αλλά και πολιτισμικό, καθώς η σύγχρονη νοοτροπία υποβαθμίζει την αξία της παράδοσης και της κλασικής παιδείας.

ΘΕΜΑ Β.

Β.1 Ο συγγραφέας του Κειμένου Ι αξιοποιεί πολλαπλούς τρόπους και μέσα πειθούς, συνδυάζοντας λογική επιχειρηματολογία και συναισθηματική φόρτιση, ώστε να καταστήσει την άποψή του πιο πειστική. Με επίκληση στη λογική, χρησιμοποιεί γενικές αλήθειες και επιχειρήματα, όπως όταν αναφέρει ότι η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία και προκαλεί διαφορές νοοτροπίας («Η εξοικείωση…της νοοτροπίας»/παράγραφος 1). Επιπλέον, αξιοποιεί ειδικούς όρους, όπως «μετανεωτερικότητα», «ολοκληρωτική νοοτροπία» και «πνευματικός ορίζοντας» («Η ουσιαστική…όλων των κόσμων που υπήρξαν»/παράγραφος 3), προσδίδοντας επιστημονικό κύρος στην ανάλυσή του. Η χρήση της οριστικής έγκλισης («Είναι δυνατόν να φέρεις αντιμέτωπο έναν σημερινό έφηβο με τους “Άθλιους” του Ουγκώ;» («Είναι δυνατόν…τον αποτρέπει»/παράγραφος 4)) ενισχύει τον απόλυτο και τεκμηριωμένο χαρακτήρα των επιχειρημάτων του, ενώ η αναφορά σε αυθεντίες, όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ, ο Στρατής Τσίρκας και ο Καζαντζάκης («Είναι δυνατόν…καλλιέργειά του»/παράγραφος 5), αποδεικνύει την απομάκρυνση των νέων από τη λογοτεχνική κληρονομιά. Επιπλέον, χρησιμοποιεί ρητορικές ερωτήσεις, όπως «Τι θεωρεί η γενιά των σημερινών εφήβων ότι είναι απαραίτητο για την καλλιέργειά της;» («Και το ερώτημα…καλλιέργειά της»/παράγραφος 5)), καλώντας το κοινό να προβληματιστεί και να αναζητήσει απαντήσεις. Παράλληλα, μέσω της επίκλησης στο συναίσθημα, δημιουργεί νοσταλγικές εικόνες και μεταφορές, όπως «το ζωντανό φλερτ έχει σχεδόν ποινικοποιηθεί» («Το ζωντανό…υποκατάστατό του»/παράγραφος 1), προσδίδοντας δραματικότητα στην απομάκρυνση των νέων από τις παραδοσιακές μορφές επικοινωνίας. Επιπλέον, χρησιμοποιεί την εικόνα του μνημείου που κατεδαφίζεται («τα μνημεία…ενεργειών» /παράγραφος 6), μια ισχυρή μεταφορά που συμβολίζει την απομάκρυνση των νεότερων γενεών από τις κλασικές αξίες και τον πολιτισμό. Οι λέξεις με έντονο συναισθηματικό φορτίο, όπως «αποξένωση», «πνευματικός ορίζοντας», «απαξιωθεί» και «επιβάλλει» («Η ουσιαστική…υπήρξαν»/παράγραφος 3), προσδίδουν ένταση στο ύφος του κειμένου, ενισχύοντας τη συναισθηματική επίδραση στον αναγνώστη. Τέλος, χρησιμοποιεί παθητική σύνταξη, όπως στη φράση «τα μνημεία των κλασικών ενοχλούν τον ύπνο των νέων γενεών» («τα μνημεία…ενεργειών»/παράγραφος 6), αποδίδοντας την ενέργεια σε ένα απρόσωπο σύνολο, υποδηλώνοντας μια γενικότερη τάση κοινωνικής απομάκρυνσης από τον πολιτισμό. Έτσι, ο συγγραφέας αξιοποιεί μια ισορροπία μεταξύ λογικής και συναισθήματος, καθιστώντας την επιχειρηματολογία του πιο ισχυρή και πειστική.

Β.2 α) χάσμα → διαφορά, ρήξη

εξοικείωση→ προσαρμογή, συνήθεια

φλερτ → ερωτοτροπία, προσέγγιση

υποκατάστατο → αντικατάστατο, εναλλακτική

νοοτροπία → αντίληψη, κοσμοθεωρία

β)  Μεταμοντέρνας – Φιλοσοφία, Τέχνη

Πνευματικός ορίζοντας – Παιδαγωγική, Φιλοσοφία

Ολοκληρωτική νοοτροπία – Πολιτική Επιστήμη

Ιδεολογικό υποκατάστατο – Κοινωνιολογία, Πολιτική Θεωρία

Μνημεία – Ιστορία, Αρχαιολογία

Η χρήση όρων από τη φιλοσοφία, την πολιτική επιστήμη και την τέχνη προσδίδει στο κείμενο ένα στοχαστικό και δοκιμιακό ύφος, κάνοντάς το πιο σοβαρό και τεκμηριωμένο. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί εξειδικευμένο λεξιλόγιο για να ενισχύσει την επιχειρηματολογία του, δίνοντας έμφαση στις πολιτισμικές και ιδεολογικές διαστάσεις του χάσματος των γενεών.

Β.3 Η εικόνα (Κείμενο ΙΙ) παρουσιάζει ένα οπτικό σχόλιο για το χάσμα των γενεών, το οποίο αποτελεί το κεντρικό θέμα και του Κειμένου Ι. Από τη μία πλευρά της εικόνας, ένας ηλικιωμένος άνδρας διαβάζει εφημερίδα σε ένα παραδοσιακό περιβάλλον, ενώ από την άλλη, ένας νέος ασχολείται με έναν φορητό υπολογιστή, ακούγοντας μουσική με ακουστικά, σε έναν πιο μοντέρνο χώρο. Αυτή η αντίθεση αποτυπώνει το κεντρικό επιχείρημα του Κειμένου Ι: το χάσμα των γενεών σήμερα δεν εκφράζεται μόνο μέσα από την τεχνολογική εξοικείωση αλλά και μέσα από βαθύτερες διαφορές στην προσέγγιση του πολιτισμού και της γνώσης. Ο συγγραφέας του Κειμένου Ι υποστηρίζει ότι η νέα γενιά χαρακτηρίζεται από έλλειψη πνευματικής πειθαρχίας και δυσκολία συγκέντρωσης σε κλασικά έργα, κάτι που μπορεί να συνδέεται με τον τρόπο που χρησιμοποιούν την τεχνολογία ως κύρια πηγή πληροφόρησης και ψυχαγωγίας. Όσον αφορά τον τίτλο του Κειμένου ΙΙ, αν υποθέσουμε ότι έχει επιλεγεί κάτι σχετικό με το “χάσμα των γενεών” ή την “εξέλιξη της επικοινωνίας”, μπορούμε να πούμε ότι αντικατοπτρίζει εύστοχα το περιεχόμενο της εικόνας. Η εικόνα επιβεβαιώνει τη βασική θέση του Κειμένου Ι: η τεχνολογία δεν είναι απλώς ένα εργαλείο αλλά ένας παράγοντας που διαμορφώνει τον τρόπο σκέψης και επικοινωνίας των νέων, διαφοροποιώντας τους από τις προηγούμενες γενιές.

Β.4

i) Η δεύτερη παράγραφος του Κειμένου Ι έχει την εξής δομή:

ii) Η δεύτερη παράγραφος βασίζεται στην αντίθεση μεταξύ της τεχνολογίας και του παρελθόντος, ειδικότερα στην αλλαγή του τρόπου επικοινωνίας και φλερτ (π.χ. ζωντανό φλερτ vs ηλεκτρονικό φλερτ).

Αιτιολόγηση: Εξηγεί ότι η τεχνολογία και οι κοινωνικές πλατφόρμες (όπως τα κινητά, το Instagram, το TikTok) δημιουργούν αποστάσεις στις νοοτροπίες των νέων.

Παραδείγματα: Παρουσιάζονται παραδείγματα τεχνολογικών μέσων και τρόπων επικοινωνίας (π.χ. έξυπνα κινητά, Instagram, TikTok) για να υποστηρίξει την άποψη του συγγραφέα για τις αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις.

Σύγκριση–Αντίθεση: Ο συγγραφέας συγκρίνει τη σύγχρονη τεχνολογία με τις κοινωνικές και πολιτισμικές αντιλήψεις του παρελθόντος, δημιουργώντας την έννοια του “πνευματικού ορίζοντα” που φαίνεται να χάνεται στην τρέχουσα κοινωνία. Επίσης η δεύτερη παράγραφος βασίζεται στην αντίθεση μεταξύ της σύγχρονης τεχνολογίας και του παρελθόντος, ειδικότερα στην αλλαγή του τρόπου επικοινωνίας και φλερτ (π.χ. ζωντανό φλερτ και ηλεκτρονικό φλερτ).

iii) Τεκμήρια: Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τεκμήριο την εξέλιξη της τεχνολογίας (π.χ. έξυπνα κινητά, Instagram, TikTok), που αποτελεί πραγματικό και αναγνωρίσιμο φαινόμενο στην καθημερινότητα των νέων. Αυτό το τεκμήριο είναι έγκυρο και αξιόπιστο, καθώς αντανακλά την πραγματικότητα των κοινωνικών αλλαγών. Η αναφορά στο “ζωντανό φλερτ” και την “ηλεκτρονική υποκατάστασή του” είναι ένα ακόμη τεκμήριο που βασίζεται στην καθημερινή εμπειρία και στον τρόπο που η τεχνολογία έχει επηρεάσει τις σχέσεις των νέων.

Επιχειρήματα: Το κύριο επιχείρημα του συγγραφέα είναι ότι η τεχνολογία έχει προκαλέσει μια απομάκρυνση στις νοοτροπίες των νέων, απομακρύνοντάς τους από πιο παραδοσιακές αξίες και τρόπους επικοινωνίας. Αυτό το επιχείρημα είναι συνεπές, καθώς στηρίζεται στη σύγκριση των κοινωνικών πρακτικών του παρελθόντος με τις σημερινές τεχνολογικές συνήθειες. Το επιχείρημα για την «αδυναμία συγκέντρωσης» των νέων είναι επίσης ισχυρό, καθώς υποδεικνύει μια ουσιαστική διαφορά στη νοοτροπία, που συνδέεται με την έλλειψη πειθαρχίας και συγκέντρωσης, κάτι που ο συγγραφέας θεωρεί ότι έχει επηρεαστεί από την τεχνολογία. Η αναφορά στον «πνευματικό ορίζοντα» είναι πιο αφηρημένη, αλλά ενισχύει την έννοια ότι το χάσμα των γενεών δεν είναι απλώς τεχνολογικό, αλλά και πνευματικό και πολιτισμικό.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Τα επιχειρήματα και τα τεκμήρια που παρουσιάζει ο συγγραφέας είναι αξιόπιστα και συνδέονται με την καθημερινή εμπειρία της τεχνολογικής εξέλιξης και της αλλαγής στις κοινωνικές σχέσεις. Η προσέγγιση του χάσματος των γενεών δεν είναι απλώς τεχνολογική, αλλά αφορά και τη νοοτροπία και τον πολιτισμό, γεγονός που ενισχύει την πειθώ του κειμένου. Ωστόσο, το επιχείρημα σχετικά με την “αδυναμία συγκέντρωσης” των νέων, αν και κατανοητό, δεν παρέχει επιστημονικά δεδομένα ή στατιστικές για να τεκμηριώσει την άποψη αυτή με σαφήνεια.

ΘΕΜΑ Γ.

Γ.1 Το ποίημα του Κ.Π. Καρυωτάκη, “Τι νέοι που φτάσαμεν εδώ”, αποπνέει μια αίσθηση υπαρξιακής θλίψης και απογοήτευσης για τη ζωή, την οποία βιώνουν οι νέοι. Μέσα από την έντονη εικόνα της απομόνωσης και της ματαίωσης, ο ποιητής αναδεικνύει την αίσθηση του εγκλωβισμού και του αδιεξόδου. Η φράση “στο έρμο νησί, στο χείλος του κόσμου” δημιουργεί μια εικόνα απομονωμένης και απελπισμένης κατάστασης, όπου οι νέοι βρίσκονται αποκομμένοι από τα όνειρά τους και από τον κόσμο γύρω τους. Αυτός ο χώρος, που δεν επιτρέπει την πλήρη σύνδεση με τη ζωή, λειτουργεί και ως σύμβολο της απογοήτευσης των νέων για τις προσδοκίες που δεν εκπληρώθηκαν και τα όνειρα που δεν πραγματοποιήθηκαν. Επιπλέον, ο ποιητής αναφέρει την απομάκρυνση του τελευταίου φίλου, σημειώνοντας την αίσθηση της μοναξιάς που βιώνουν οι νέοι (“Όταν απομακρύθηκεν ο τελευταίος μας φίλος”). Η απώλεια αυτή δεν αφορά μόνο την ανθρώπινη σχέση, αλλά και την απομόνωση μέσα στον ίδιο τους τον κόσμο, ενισχύοντας την αίσθηση του απορριπτέου και του αδιέξοδου. Το ποίημα αντικατοπτρίζει την έντονη μοναχικότητα των νέων, η οποία συνυφαίνεται με τη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι η ζωή τους είναι γεμάτη από αβεβαιότητα και απογοήτευση. Αυτό το αίσθημα της ματαιότητας ενισχύεται από την αντίφαση του ποιήματος, όπου οι νέοι, αν και γεμάτοι ζωή, αναγνωρίζουν τη σκιά του θανάτου να τους ακολουθεί. Ο ποιητής αναφέρει ότι η ζωή τους “θα φέρει μόνο θάνατο, καθημερινό θάνατο και χολή”, μια φράση που εκφράζει την άποψη ότι, παρόλο που η ζωή συνεχίζεται και οι νέοι είναι γεμάτοι από ενέργεια, αυτή η ενέργεια σβήνει χωρίς πραγματικό νόημα ή σκοπό. Η απογοήτευση εντείνεται, καθώς οι νέοι συνειδητοποιούν ότι, παρόλο που είναι νέοι, βιώνουν ήδη την απώλεια του χρόνου και την αίσθηση του χαμένου μέλλοντος (“και σβήνουμε όλοι, φεύγουμ’ έτσι νέοι, σχεδόν παιδιά!”).

Ως νέος άνθρωπος σήμερα, το ποίημα του Καρυωτάκη με αγγίζει σε βαθύ προσωπικό επίπεδο. Ζούμε σε έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητα, γρήγορη αλλαγή και συνεχώς αυξανόμενη πίεση. Ο αγώνας για ένα καλύτερο μέλλον, η ανησυχία για την επαγγελματική μας πορεία και η αίσθηση ότι συχνά “χάνουμε” χρόνο με ατέρμονες διαδικασίες και αγώνες χωρίς αποτέλεσμα, είναι συναισθήματα που φαίνεται να αντικατοπτρίζουν την εμπειρία που περιγράφει ο ποιητής. Ο κόσμος του Καρυωτάκη, γεμάτος από απογοήτευση και μοναξιά, ίσως να φαίνεται ακόμα πιο κοντινός σήμερα, σε μια εποχή που οι νέοι νιώθουν συχνά απομονωμένοι, παγιδευμένοι στις προσδοκίες της κοινωνίας και τις προσωπικές τους αμφιβολίες. Η γενιά μας, αν και νέοι, φαντάζει συχνά “σχεδόν παιδιά”, αναρωτώμενοι για το μέλλον και προσπαθώντας να βρούμε μια ελπίδα σε έναν κόσμο που φαντάζει αβέβαιος και χωρίς κατεύθυνση.

ΘΕΜΑ Δ.

Δ. Ενδεικτική απάντηση:

Φίλοι μου,

Ας μιλήσουμε λίγο για το χάσμα των γενεών, ένα θέμα που ίσως το έχουμε ζήσει όλοι μας με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Αν κοιτάξουμε γύρω μας, θα δούμε ότι οι νέοι και οι μεγαλύτεροι έχουν πολύ διαφορετική άποψη για την κοινωνία, την πολιτική, τις σχέσεις, ακόμα και για την ίδια τη ζωή. Και η αλήθεια είναι ότι πολλές φορές αυτό το χάσμα δημιουργεί ελλιπή εμπιστοσύνη και παρεξηγήσεις. Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει τους μεγαλύτερους να λένε ότι οι νέοι «είναι ανέμελοι» ή «δεν καταλαβαίνουν την αξία της σκληρής δουλειάς»; Και πόσες φορές εμείς, οι νέοι, δεν έχουμε σκεφτεί ότι οι μεγαλύτεροι είναι «παλιομοδίτες», «κλειστοί», ότι δεν καταλαβαίνουν τις ανάγκες και τις ανησυχίες μας;

Αυτό το χάσμα, λοιπόν, υπάρχει και είναι πραγματικά δύσκολο να το γεφυρώσουμε αν δεν καταλάβουμε τι το προκαλεί. Στην ουσία, είναι αποτέλεσμα των τεράστιων αλλαγών που συμβαίνουν στον κόσμο μας. Η τεχνολογία εξελίσσεται με ιλιγγιώδη ρυθμό, οι κοινωνικές αξίες αλλάζουν συνεχώς και οι προτεραιότητες των νέων και των μεγαλύτερων διαφέρουν. Οι μεγαλύτεροι, έχοντας μεγαλώσει σε έναν κόσμο με διαφορετικές συνθήκες, βλέπουν τα πράγματα με έναν τρόπο, ενώ εμείς, οι νέοι, βλέπουμε τα ίδια πράγματα εντελώς διαφορετικά.

Αυτή η «απόσταση» ανάμεσα στις δύο γενιές δημιουργεί συχνά μια έλλειψη εμπιστοσύνης. Για παράδειγμα, οι μεγαλύτεροι μας λένε «Δεν καταλαβαίνετε τι σημαίνει να δουλεύεις σκληρά και να προσπαθείς να χτίσεις τη ζωή σου», ενώ εμείς νιώθουμε ότι η ζωή μας είναι γεμάτη άγχη και πιέσεις που οι προηγούμενες γενιές δεν έχουν βιώσει. Και να το παραδεχτούμε, πολλές φορές χάνουμε την εμπιστοσύνη μας στους μεγαλύτερους, θεωρώντας ότι δεν καταλαβαίνουν τις δικές μας αγωνίες και τις σύγχρονες ανάγκες.

Όμως, παρά τις αντιφάσεις και τις δυσκολίες, το χάσμα των γενεών μπορεί να έχει και θετικά αποτελέσματα. Αν οι δύο γενιές καταφέρουν να ξεπεράσουν τις διαφορές τους και να συνεργαστούν, μπορεί να προκύψουν σπουδαία πράγματα.

Ας το σκεφτούμε λίγο, στην εκπαίδευση για παράδειγμα. Η νέα γενιά είναι πιο εξοικειωμένη με την τεχνολογία, και μπορεί να φέρει νέες, πιο σύγχρονες μεθόδους μάθησης. Από την άλλη, οι μεγαλύτεροι, με την εμπειρία τους, μπορούν να μας καθοδηγήσουν και να μας προσφέρουν τη σοφία που έχει αποκτηθεί μέσα από τα χρόνια. Όταν οι δύο γενιές ενώνονται και συνεργάζονται, η εκπαίδευση γίνεται πιο αποτελεσματική και καινοτόμα.

Στην κοινωνία και την πολιτική, οι νέοι έχουν συχνά την ενέργεια και το πάθος για να προχωρήσουν μπροστά και να φέρουν αλλαγές. Μπορούν να πιέσουν για δικαιώματα, για καλύτερη ποιότητα ζωής, για μια πιο δίκαιη κοινωνία. Όμως, για να πετύχουν, χρειάζονται τη στήριξη και την καθοδήγηση των μεγαλύτερων, που διαθέτουν την εμπειρία να γνωρίζουν πώς να περάσουν από τα λόγια στις πράξεις, πώς να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες και να διασφαλίσουν τη μακροπρόθεσμη επιτυχία.

Και στον τομέα της οικονομίας, βλέπουμε το ίδιο πράγμα. Οι νέοι φέρνουν καινοτομία, νέες ιδέες, νέες επιχειρηματικές πρακτικές. Αλλά οι μεγαλύτεροι, με την εμπειρία τους, ξέρουν πώς να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα αυτών των ιδεών και να τις μετατρέψουν σε κάτι σταθερό και αξιόπιστο.

Συμπερασματικά, το χάσμα των γενεών, αν και έχει τις δυσκολίες του, μπορεί να λειτουργήσει και θετικά, αρκεί να ανοίξουμε τις πόρτες για διάλογο, κατανόηση και συνεργασία. Εμείς, οι νέοι, μπορούμε να μάθουμε από τους μεγαλύτερους και οι μεγαλύτεροι από εμάς. Με αυτόν τον τρόπο, όλοι μαζί μπορούμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία που εξελίσσεται, αλλά διατηρεί και τη σοφία των προηγούμενων γενεών. Ας μην αφήσουμε το χάσμα των γενεών να μας χωρίσει. Ας το χρησιμοποιήσουμε για να μάθουμε ο ένας από τον άλλο και να προχωρήσουμε όλοι μαζί μπροστά.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!

Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Χάσμα Γενεών Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων Ευφροσύνη Κούσπου και Ελευθέριου Πασπάνια, οι οποίοι στη συνέχεια το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.