Αυτοκριτική: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου

Αυτοκριτική: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου

Η αξία της αυτοκριτικής: θεμέλιος λίθος της αυτογνωσίας…

Αυτοκριτική. Μια λέξη που σχεδόν όλοι γνωρίζουμε. Οι περισσότεροι κριτικάρουμε τους εαυτούς μας, είτε με έναν υγιή τρόπο, είτε με έναν επιζήμιο για την προσωπική μας εξέλιξη. Ο τρόπος, η μορφή και ο βαθμός με τον οποίο ασκούμε κριτική στον εαυτό μας, στη συμπεριφορά μας, στις επιλογές μας και στις σχέσεις μας δείχνει σε ποιον βαθμό τον αγαπάμε, τον σεβόμαστε και τον αποδεχόμαστε ή αντίθετα τον κακομεταχειριζόμαστε, τον παραπλανούμε και  τον καταδικάζουμε. Η υγιής αυτοκριτική ανθίζει σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούν και συνεργάζονται η αυταγάπη, ο αυτοσεβασμός και η αυτοεκτίμηση για τον ίδιο μας τον εαυτό, ενώ η επιζήμια αυτοκριτική κατευθύνεται και επηρεάζεται από τον εγωισμό, τον φόβο και την χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Η αυτοκριτική αποτελεί ένα βασικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του πνευματικού ανθρώπου που κοπιάζει καθημερινά για την εξέλιξη του. Θα μπορούσαμε να ορίσουμε την αυτοκριτική ως την κριτική που ασκεί κάποιος απέναντι στον εαυτό του. Ως την εσωτερική και υποσυνείδητη προδιάθεση του να αξιολογεί αντικειμενικά ή σκληρά τον ίδιο του τον εαυτό, τις επιτυχίες του, τις αποτυχίες του, τις επιδόσεις του κ.α. Αφορά μια ενδόμυχη διαδικασία αυτοελέγχου, αυτοαξιολόγησης και αποτίμησης των πράξεων, των σφαλμάτων, των επιλογών, των σκέψεων και των συναισθημάτων μας. Θεωρείται μια διαδικασία αδιάκοπης και πολυεπίπεδης βελτιστοποίησης της ανθρώπινης προσωπικότητας, η οποία αναδύεται μέσα από την προσωπική ευθύνη, την αυτοπειθαρχία, την συνέπεια και την προσήλωση στους στόχους που θέλουμε να υλοποιήσουμε.

Όμως, η αξία της αυτοκριτικής όσο επίπονη και απαιτητική διαδικασία και αν θεωρείται, όταν χρησιμοποιηθεί με τον σωστό και κατάλληλο τρόπο είναι αρκετά ωφέλιμη για τον άνθρωπο. Αρχικά, η ικανότητα της αυτοκριτικής μας βοηθάει να παρατηρήσουμε, να αποδεχθούμε και να συγχωρήσουμε με απόλυτη ειλικρίνεια τις επιλογές και τις πράξεις μας και να έρθουμε αντιμέτωποι με τα λάθη, τις αδυναμίες, τις ελλείψεις, τις ανασφάλειες και τις φοβίες μας, χωρίς να εθελοτυφλούμε και να χρησιμοποιούμε δικαιολογίες για τις αποτυχίες μας. Στη συνέχεια, μέσω της διαδικασίας της συνεχούς κρίσης απέναντι στον εαυτό μας, συνειδητοποιούμε τις πραγματικές μας ανάγκες, τις επιθυμίες μας, τα προσωπικά μας θέλω. Αποκτούμε με αυτόν τον τρόπο σιγουριά για τις ικανότητες μας, ασφάλεια στον εαυτό μας, πίστη στις δυνάμεις μας και έλεγχο στις έξεις μας. Οδηγούμαστε λοιπόν στην αυτογνωσία , στην επίγνωση, στον αυτοέλεγχο και στην αυτοπραγμάτωση. Μέσω της αυτοκριτικής, βρισκόμαστε σε συνεχή ηθική, συναισθηματική, πνευματική επαγρύπνηση και νοητική αφύπνιση, και κατευθυνόμαστε στη συνεχή προσπάθεια προσωπικής εξέλιξης σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Αμφισβητούμε, αναζητούμε συνεχώς την αλήθεια, τη γνησιότητα, την ποιότητα του χαρακτήρα μας σε βάθος. Με την βοήθεια αυτής της νοητικής διαδικασίας μαθαίνουμε να αγκαλιάζουμε  τις αποτυχίες μας, να επαναπροσδιορίζουμε τους στόχους μας, να υποστηρίζουμε καλύτερα τις θέσεις και τις απόψεις μας, να κατανοούμε σε βάθος τα αληθινά μας κίνητρα και τέλος, να αναγνωρίζουμε πιο ευδιάκριτα τις ευκαιρίες που έρχονται στον δρόμο μας.

Από την άλλη πλευρά, όταν φερόμαστε στον εαυτό μας υποτιμητικά, αυστηρά, απάνθρωπα, κατηγορηματικά, απόλυτα και σκληρά, αναπτύσσουμε μια εσωτερική δυσφορία, η οποία μας αφαιρεί την ικανότητα να είμαστε πλήρως παρόντες και να αποφασίζουμε συνειδητά στη ζωή μας. Η αρνητική αυτοκριτική δημιουργεί ένα πλήθος αρνητικών συναισθημάτων, όπως φόβος, ανασφάλεια, θυμό, απογοήτευση, απελπισία, ματαίωση, ενοχή και άγχος, με αποτέλεσμα να κλεινόμαστε περισσότερο στον εαυτό μας, να απομονωνόμαστε κοινωνικά, να νιώθουμε μεγαλύτερη μοναξιά και να αντιμετωπίζουμε τις σχέσεις μας μέσα σε ένα κλίμα απειλής και σύγκρισης. Επίσης, η αυταρχική κριτική στον εαυτό μας τροφοδοτεί μέσα μας αισθήματα ντροπής, χαμηλής αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης, με συνέπεια να αναστέλλονται όλες  οι προσπάθειες μας για προσωπική εξέλιξη.

Ουσιαστικά, αυτό που χρειάζεται να εξετάσουμε είναι ο τρόπος που φερόμαστε στον εαυτό μας έπειτα από κάθε πράξη μας, σωστή ή εσφαλμένη. Δεν χρειάζεται να είμαστε ούτε ιδιαίτερα σκληροί και αυταρχικοί, ούτε αδιάφοροι και ελαστικοί. Χρειάζεται να είμαστε αληθινοί, ειλικρινείς και με επίγνωση απέναντι σε ότι μας συμβαίνει κάθε στιγμή. Πίσω από κάθε αποτυχία, κάθε εμπόδιο, κάθε κακή επιλογή κρύβεται ένα μάθημα. Όπως και πίσω από κάθε ευκαιρία, κάθε δυνατότητα, κάθε προσπάθεια αλλαγής υπάρχει ένα νέο κεφάλαιο γνώσης που μας καλεί να το διαβάσουμε και να κρατήσουμε σημειώσεις στο κάτω μέρος της σελίδας. Σημειώσεις όπως να αλλάξουμε κάτι, να διαμορφώσουμε μια νέα συνθήκη, να διαγράψουμε μια σελίδα, μια σειρά, μια λέξη, να προσθέσουμε ένα ερωτηματικό, μια άνω τελεία ή ένα θαυμαστικό. Σημειώσεις για να προσαρμόσουμε τη συμπεριφορά μας, να φωτίσουμε κάποια σκοτεινή πτυχή του εαυτού μας, να συγχωρήσουμε κάποιο κομμάτι της ψυχής μας. Αλλά και σημειώσεις για να πιστέψουμε ακόμα περισσότερο στις δυνατότητες μας, να τολμήσουμε να υπερβούμε τα όρια μας, να ρισκάρουμε χωρίς φόβο, να βγούμε από τη ζώνη άνεσης μας, να εμπιστευτούμε τους ανθρώπους γύρω μας και να κάνουμε μια νέα αρχή. Οι σημειώσεις αυτές είναι δικές μας. Μπορούν να αποτελέσουν απλά την περίληψη της ζωής μας έως τώρα ή μπορεί να γίνουν η κινητήριος δύναμη για να εμπνευστούμε και να γράψουμε πολλά ακόμη βιβλία. Η επιλογή είναι δική μας… με ή χωρίς αυτοκριτική…

                  Πουλάκου Αντωνία, www.anagnostis.org/2020/05/21/i-axia-tis- aytokritikis-themelios-lithos-tis-aytognosias/, 21/05/2020

*Αντωνία Πουλάκου, πτυχιούχος Φ.Π.Ψ- Ψυχολογίας

(Στο βιβλίο αυτό παρακολουθούμε τη ζωή της Σοφίας μέσα από τα δικά της μάτια. Πρόκειται για ένα ταξίδι ανακάλυψης, όπου η Σοφία θα δει τα λάθη που έχει κάνει, θα τα διορθώσει, θα πάρει καθοριστικές αποφάσεις για τη ζωή της και θα βρει τον πραγματικό της εαυτό.)

«Το μεγάλο οικόπεδο θα ήταν πνιγμένο στο πράσινο. Βουκαμβίλιες, αροκάριες, γιασεμιά, πλουμέριες, αλλά και πορτοκαλιές, λεμονιές και μπανανιές, θα δημιουργούσαν  ένα σκηνικό απαράμιλλης ομορφιάς και αρωμάτων. Εκεί, ανάμεσα στα δέντρα, θα υπήρχε μία μεγάλη ξυλόγλυπτη διώροφη παγόδα, έργο του Νίκου, που θα πρόσφερε καταφύγιο από τον καυτό ήλιο ή τη βροχή. Θα μπορούσα ίσως να δημιουργήσω ακόμα και κάτι σχετικό με τα παιδιά, τους μικρούς ήρωες της καθημερινότητας. Κάτι που θα τους προκαλούσε γέλιο. Που θα έδινε φώς στις ψυχές τους. Και όσο για τα δικά μου παιδιά, θα έστεκα πάντα κοντά τους, διακριτικά παρούσα στις ζωές τους».

«Πώς νιώθεις μέσα απ’ αυτό;»

«Νιώθω χρήσιμη. Νιώθω να έχω αξία. Νιώθω πως εξελίσσομαι, κι αυτό μ’ αρέσει. Θα μπορούσα τότε να πω πως η ζωή μου έχει την ευκαιρία να τοποθετήσει το δικό της λιθαράκι επάνω στη γη.»

«Αυτό είναι υπέροχο. Τον εαυτό σου πώς τον βλέπεις εξωτερικά σ’ αυτή την εικόνα ονείρου;»

«Τον βλέπω να ακτινοβολεί από υγεία και ζωτικότητα. Το σώμα μου είναι στα σωστά κιλά, ενώ μέσα μου σφύζω από ενέργεια. Κινούμαι καθημερινά και έχω τη δυνατότητα να αναπνέω καθαρό αέρα. Αέρα που προέρχεται από τα σπλάχνα της γης. Η όρεξη μου για παιχνίδι και πειράγματα είναι αστείρευτη και διψώ να γελώ σαν παιδί. Ταυτόχρονα, είμαι ο βράχος που στηρίζει τους αγαπημένους μου όταν το έχουν ανάγκη. Που εκφράζει λόγια αξίας και μπορεί να παρέχει συμβουλές με γνώμονα το δικό τους χαρακτήρα. Τις δικές τους μοναδικές ανάγκες, τα δικά τους χαρίσματα και τα δικά τους όνειρα.»

«Αυτή ακριβώς είναι η Σοφία. Πες ‘καλημέρα’ στην πρώτη μέρα της καινούριας σου ζωής και, όποτε είσαι έτοιμη, άνοιξε τα μάτια σου.»

«Σαν να ξυπνά από ουράνιο όνειρο, η Σοφία ανοίγει τα μάτια και, σαν μπαλόνι από ήλιον, νιώθει πιο ανάλαφρη από ποτέ. Σαν να παρέδωσε ένα μεγάλο βάρος στη γη. Η Ελένα, με δροσερή φωνή, συνεχίζει:

«Η Σοφία ζει και αναπνέει σε όλα αυτά που ανέφερες πριν. Αυτή είσαι, Σοφία. Μην αφήσεις τις σκέψεις σου ή το περιβάλλον να ισχυριστεί κάτι διαφορετικό. Χαμήλωσε την ένταση που προέρχεται από εκεί. Από εδώ και στο εξής, θα δουλέψουμε για να μετατρέψουμε τα όνειρα σε πραγματικότητα. Άλλωστε, η δημιουργία ξεκινά εκεί που αρχίζει η σκέψη.»

«Ακούγεται υπέροχο αυτό, αλλά δεν είμαι σίγουρη ότι όλα αυτά μπορούν να συμβούν. Είναι απλά διάσπαρτα κομμάτια από όνειρα.»

«Με όνειρα ξεκινούν όλα. Και το ότι βρίσκεσαι σήμερα εδώ από ένα πλάνο ξεκίνησε.»

«Ναι, αλλά αυτό είναι διαφορετικό. Τα όνειρα που εξέφρασα πριν δε μοιάζουν καθόλου με πλάνο. Σκόρπιες ιδέες εδώ και εκεί. Με τι τρόπο αυτά τα όνειρα θα περάσουν απ’ τη φαντασία στη πραγματικότητα; Μοιάζει ακατόρθωτο, διότι απαιτείται ο συγχρονισμός πολλών παραγόντων».

Δένα Ραφαέλα, «Μία ανάσα Θεού (ένα ταξίδι ανακάλυψης)»,
Εκδόσεις Πηγή, 2020

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να γράψετε ένα κείμενο 80-100 λέξεων, όπου  θα παρουσιάζετε με συντομία το άρθρο, ώστε να ενημερώσετε τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας για το περιεχόμενό του.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να δώσετε τον χαρακτηρισμό «Σωστό» ή «Λάθος», ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι, σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν.

1. Ο τρόπος, η μορφή και ο βαθμός με τον οποίο ασκούμε κριτική στον εαυτό μας στη συμπεριφορά μας, στις επιλογές μας και στις σχέσεις μας δεν μας δείχνει σε ποιον βαθμό τον αγαπάμε, τον σεβόμαστε και τον αποδεχόμαστε ή αντίθετα τον κακομεταχειριζόμαστε, τον παραπλανούμε και  τον καταδικάζουμε.
2. Η αυτοκριτική είναι βασικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του ανθρώπου.
3. Όταν φερόμαστε στον εαυτό μας σκληρά και υποτιμητικά αναπτύσσουμε εσωτερική δυσφορία.
4. Αν κάνουμε αυταρχική κριτική στον εαυτό μας δημιουργούμε αισθήματα αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης.
5. Η αυτοκριτική είναι κάτι που κάνουμε χωρίς προσωπική ευθύνη, χωρίς να χρειάζεται να είμαστε αφοσιωμένοι στους στόχους μας.

Μονάδες 10

Β2. Στην τέταρτη παράγραφο η συντάκτρια θέλει να μας ευαισθητοποιήσει. Με ποιο  τρόπο και ποια μέσα πειθούς το πετυχαίνει; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με χωρία του κειμένου.

Μονάδες 15

Β3. α) Στο τέλος της πέμπτης παραγράφου η συντάκτρια χρησιμοποιεί τα αποσιωπητικά. Τι εξυπηρετεί κατά τη γνώμη σας η χρήση αυτού του σημείου στίξης στο συγκεκριμένο χωρίο; (μονάδες 5)

β) Σχολιάστε το τίτλο με βάση το επικοινωνιακό αποτέλεσμα (μονάδες 5) και το περιεχόμενο. (μονάδες 5)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ

Οι δύο κοπέλες συζητούν στο κείμενο για τα όνειρα. Σύμφωνα με το κείμενο και βασισμένοι σε τρεις κειμενικούς δείκτες τι ρόλο πιστεύετε ότι παίζουν τα όνειρα στο πως αντιμετωπίζει τη ζωή η Σοφία και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της; Εσείς πιστεύετε στην ευεργετική επίδραση των ονείρων; Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας σε ένα ενιαίο κείμενο 100-200 λέξεων.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Αφού διαβάσετε το κείμενο να συντάξετε ένα άρθρο για το περιοδικό του σχολείου σας στο οποίο θα αναφέρεστε στα θετικά αποτελέσματα που έχει η αυτοκριτική στον άνθρωπο και στο γιατί ειδικά στις μέρες μας είναι απαραίτητος ο αυτοέλεγχος. (300-400 λέξεις)

Μονάδες 30

Για να δείτε τις απαντήσεις στο αντίστοιχο κριτήριο αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Αυτοκριτική: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου – Απαντήσεις

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις της  συναδέλφου Σοφίας Μαχαίρα, η οποία το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.