Αστικοποίηση: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Νέων Ελληνικών Γενικής Παιδείας της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Αστικοποίηση: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου
Κείμενο Ι
Η θεωρία του χάους
Διαβάζοντας, εδώ και χρόνια, εκατοντάδες δημοσιεύματα (άρθρα, συνεντεύξεις, ρεπορτάζ, αφιερώματα) με θέμα «Γιατί αγαπώ τη γειτονιά μου», όπου διάφοροι (συνήθως) επώνυμοι Αθηναίοι αποκαλύπτουν ότι από ένα διαμέρισμα που βλέπει στα κανάλια του Άμστερνταμ, από ένα καλοσυντηρημένο σπίτι στις ιστορικές γειτονιές του Παρισιού ή από ένα loft στο λιμάνι του Όσλο, της Κοπεγχάγης ή της Στοκχόλμης προτιμούν ένα ανήλιαγο τριάρι στον δεύτερο όροφο αθηναϊκής πολυκατοικίας της δεκαετίας του ’80 με θέα σε έναν αποψιλωμένο ακάλυπτο, αποφάσισα να κάνω αντίσταση.
Εγώ θα γράψω γιατί δεν αγαπώ τη γειτονιά μου. Για έναν κυρίως λόγο. Επειδή είναι χάλια, με την κατάστασή της να επιδεινώνεται διαρκώς. Επειδή από τα παλαιά ωραία σπίτια έχουν απομείνει ελάχιστα, τα οποία είτε είναι κακοσυντηρημένα είτε καταρρέουν. Όλα τα άλλα είναι κακόγουστες πολυκατοικίες που φτιάχτηκαν από τις αρχές του ’70 μέχρι σήμερα. Πεζοδρόμια, δρόμοι, πλατείες είναι γεμάτα φθορές, σπανίως γίνονται επιδιορθώσεις. Οι ίδιες και οι ίδιες λακκούβες εδώ και χρόνια. Μου είναι πλέον τόσο γνώριμες που νομίζω πως αν γίνει κανένα θαύμα και τις κλείσουν θα μου λείψει κάτι… πολύ δικό μου. Το πάρκινγκ είναι ένα τεράστιο πρόβλημα και οι περισσότεροι πεζόδρομοι είναι γεμάτοι σταθμευμένα αυτοκίνητα και μηχανές. Δηλαδή δεν είναι πεζόδρομοι. Το δασάκι που περιβάλλει τα Δικαστήρια έχει τα ίδια χάλια από τότε που ήμουν παιδί, ποτέ κανένας δεν ενδιαφέρθηκε για να το περιποιηθεί και να το συντηρήσει. Τον γειτονικό λόφο τον θυμάμαι σε κάπως καλύτερη κατάσταση, τώρα είναι στα χειρότερά του.
Για το άλσος στο Πεδίον του Άρεως ό,τι και να πω (έχω γράψει πολλά μέχρι σήμερα) είναι λίγο. Από μόνο του, μέσα στην εγκατάλειψη, και εξαιτίας της μετατροπής του στη μεγαλύτερη αγορά πρέζας στην Ελλάδα, θα ήταν λόγος να πέσει η κυβέρνηση οποιασδήποτε πολιτισμένης χώρας. Η πλατεία Πρωτομαγιάς παραμένει διαχρονικό ρημαδιό. Σιχαίνεσαι να τη βλέπεις, κακοφτιαγμένη, φθαρμένη και παμβρώμικη. Τουλάχιστον πρόσφατα (μετά από πολύ πολύ καιρό) βελτίωσαν τον φωτισμό της και δεν τρέμει η ψυχή σου τα βράδια που υποχρεώνεσαι να τη διασχίσεις.
Η λεωφόρος Αλεξάνδρας επίσης παρατημένη, με πολλά μαγαζιά κλειστά. Παντού μια θλίψη. Και εμείς, στριμωγμένοι σε διαμερίσματα που βλέπουν τα απέναντι διαμερίσματα, σε δρόμους στενούς, τόσο στενούς που συχνά δεν τους ζεσταίνει ο ήλιος, αναρωτιόμαστε αν πρέπει να πάμε σε γιατρό για να μας γράψει αντικαταθλιπτικά ή αν θα πρέπει να μιμηθούμε εκείνους τους φίλους που από τότε που τα καταπίνουν με τις χούφτες, χωρίς συνταγή, βλέπουν την πλατεία Γκύζη ίδια και απαράλλακτη με την Place Vendôme.[1]
Κάτι ακόμη: Για να φτάσω στο σπίτι μου από το κέντρο της πόλης πρέπει να πάρω ένα μικρό λεωφορείο που ακριβώς επειδή είναι μικρό και επειδή δεν φτάνει σχεδόν ποτέ στην ώρα του, είναι πάντα τόσο γεμάτο που συχνά επιλέγω να πάω με τα πόδια παρά να υποστώ αυτό το, στα όρια της κακοποίησης, στρίμωγμα. Εχω, όπως καταλαβαίνετε, άπειρους λόγους για τους οποίους δεν αγαπώ καθόλου τη γειτονιά μου, όπως και πολλές άλλες γειτονιές της Αθήνας. Περιοχές που αν τις προσέχαμε, τις φροντίζαμε και τις εξελίσσαμε, θα μπορούσαν να είναι από χαριτωμένες έως αξιαγάπητες. Όμως είναι άθλιες.
Και αν σήµερα νιώθω την ανάγκη να το γράψω, δεν είναι επειδή ξύπνησα με διάθεση να γεμίσω με γκρίνια και μιζέρια την Κυριακή σας. Είναι επειδή, διαβάζοντας για άλλον έναν γνωστό Αθηναίο που όχι μόνο δεν μπορεί να απαρνηθεί τον βρώμικο δρόμο όπου μεγάλωσε αλλά και τον θεωρεί τον ομορφότερο δρόμο του κόσμου, σκέφτηκα πως αν δεν αναγνωρίσουμε και αν δεν παραδεχθούμε τα προβλήματα και την ασχήμια του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούμε δεν θα μπορέσουμε ποτέ να το αλλάξουμε. Όσο εξακολουθούμε να υποκρινόμαστε πως ζούμε σε έναν Παράδεισο, ελπίδα δεν έχουμε. Και επειδή Παράδεισος δεν υπάρχει πουθενά γύρω μας στην Αθήνα του 2018, είναι νομίζω έως και βλαπτικές αυτές οι «λαϊφσταϊλίστικες» εξάρσεις όλων εκείνων που δεν μπορούν να ζήσουν μακριά από την Κυψέλη, από το Παγκράτι, από τη Νεάπολη. Αν πράγματι δεν μπορούν, θα πρέπει φοβάμαι να το κοιτάξουν ιατρικά το θέμα. Εμείς που μπορούμε, ας ξεκινήσουμε από την παραδοχή πως ζούμε σε μια χωματερή και ας κάνουμε επιτέλους κάτι. Εκτός αν μας αρέσει το χάος.
Κοσμάς Βίδος (δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 22 Απριλίου 2018)
[1] Μία από τις διασημότερες πλατείες του Παρισιού και από τις πολυτελέστερες παγκοσμίως.
Κείμενο ΙI
Η αστικοποίηση ως ευκαιρία
[…] Υπάρχουν τρεις λόγοι για τους οποίους είναι λάθος να κατηγορούμε την μετανάστευση για τα δεινά των πόλεων: Πρώτον, το μέγιστο τμήμα της αύξησης του πληθυσμού των πόλεων δεν οφείλεται στην μετανάστευση, αλλά στην φυσιολογική αύξηση του αστικού πληθυσμού. Δεύτερον, η μετανάστευση δεν είναι αίτιο, αλλά αποτέλεσμα της αστικοποίησης. Οι άνθρωποι απλά μεταναστεύουν σε τόπους όπου έχουν περισσότερες ευκαιρίες να βγάλουν το ψωμί τους. Τρίτον και σημαντικότερο, η αστικοποίηση, εφόσον αντιμετωπισθεί εποικοδομητικά, μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη τόσο των πόλεων όσο και της υπαίθρου. Όλες οι αναπτυγμένες χώρες πέρασαν από την αναπτυξιακή φάση της αστικοποίησης, που επιτάχυνε τον εσωτερικό τους καταμερισμό της εργασίας και λειτούργησε καταλυτικά στην ανάπτυξη του διεθνούς τους εμπορίου. Οι περισσότεροι κάτοικοι των πόλεων επιβιώνουν χάρη στην παραοικονομία. Επιδεικνύουν καταπληκτική εφευρετικότητα στο αγώνα της επιβίωσης και είναι εντυπωσιακά παραγωγικοί. Οι οικονομολόγοι συμφωνούν πως στις αναπτυσσόμενες χώρες –και μάλιστα στις πόλεις τους– η παραοικονομία είναι ζωτικός παράγοντας ανάπτυξης.
Μπορεί η φτώχεια και η αστικοποίηση να πηγαίνουν χέρι-χέρι, αλλά δεν έχουν σχέση αίτιου-αιτιατού. Αντιθέτως, η αστικοποίηση μπορεί να λειτουργήσει ως παράγοντας ανάπτυξης για τις αγροτικές κοινότητες, που καλούνται να θρέψουν τις πόλεις. Άρα, είναι εντελώς στείρο να αντιπαραθέτουμε την ανάπτυξη των πόλεων με εκείνην της υπαίθρου. Επιπλέον, αν και η αστικοποίηση δημιουργεί περιβαλλοντικά προβλήματα, μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως παράγοντας ευρύτερης βελτίωσης του περιβάλλοντος.
Το μέγεθος της αστικοποίησης που θα ζήσουμε τις επόμενες δεκαετίες θα είναι πρωτοφανές στην ιστορία και φέρνει πελώριες απειλές, αλλά και ευκαιρίες για ανάπτυξη.
Προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να αποδεχθούμε πως η αστικοποίηση είναι αναπότρεπτη και πως, αν την διαχειριστούμε σωστά, μπορεί να λειτουργήσει επ’ ωφελεία της ανάπτυξης, μερίδιο από την οποία δικαιούνται και οι φτωχοί. Όμως, όσο εφευρετικοί και παραγωγικοί και αν είναι οι φτωχοί στον αγώνα τους αν ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ιδίων και των κοινοτήτων τους, δεν μπορούν να πετύχουν το αστικό τους όνειρο χωρίς εξωτερική υποστήριξη. Οι πόλεις χρειάζεται να είναι σε θέση να παράσχουν στους κατοίκους τους βασικές υπηρεσίες και, πάνω απ’ όλα, στέγη. Η πρόσβαση σε ασφαλή στέγαση είναι το πρώτο που χρειάζονται οι φτωχοί για να αγωνιστούν αποτελεσματικά στην βιοπάλη. […]
Από: EBR – Δημοσίευση: Δευτέρα, 27 Ιανουαρίου 2014
Κείμενο ΙII
Το σπίτι
Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Συνοπτική διαδικασία (1980), η οποία περιέχει ποιήματα γραμμένα από το 1968-1978. Ειδικότερα «Το σπίτι» έχει χρονολογική ένδειξη 1970-1978.
Ανεβαίνω πέτρινα σκαλοπάτια. Βατόμουρα στραγγαλίζουν κρίνα. Δεκαοχτούρες μετράνε την ανατολή κι ένας αγέρας έρχεται απ’ τα πεύκα. Βαθυπράσινο μυστικό στόμα.
Δαγκώνει το κλειδί στην πόρτα. Επιθύριο χεράκι[1] τρυφερής ηλικίας ανοίγει βλέφαρα μιας άλλης εποχής. Είναι όλοι εκεί συγκεντρωμένοι. Ποντιακά, Τούρκικα, Ελληνικά, Αρμένικα σε στόματα ξεχασμένα. Πιο μέσα σηκώνεται ο πατέρας σκουπίζει τα μουστάκια με φιλάει κι η μάνα κλαίγοντας αγκαλιά με οδηγεί και στρώνει το τραπέζι. Κάθεται, μιλάει για το σπιτικό.
Χρόνια μέσα στα χρόνια όνειρα ξεφλουδίζονται σα φίδια.
Ανοίγει το κλειδωμένο σπίτι. Φευγάτη η σκεπή πεσμένοι οι τοίχοι χάσκουν. Χάσκουν και πάνω από τις πέτρες το λιμάνι η θάλασσα πέρα η Θάσος πιο μακριά το Όρος. Φεύγουν τα σύννεφα σαν καπνός από χορτάρι κι η θάλασσα καλειδοσκόπιο[2] καθώς ψαρόβαρκες γυρίζουν, λαχανιάζουν οι μηχανές σκούζουν οι γλάροι. Νύχτες του έρωτα σύννεφα παρταλιασμένα[3].
Καταποντίζομαι στα χρόνια που ξεφλουδίζονται σα φίδια.
Ο εκσκαφέας ο φορτωτής γεμίζουν τα ανατρεπόμενα με πέτρες χώματα σανίδια φορέματα. Ξεριζώνουν τα δέντρα. Πεύκα συκιές ροδακινιές μηλιές κυδωνιές καρυδιά. Ο κήπος που χέρια στοργικά διαμόρφωσαν. Σιδερένια νύχια εξαφανίζουν τον ουρανό.
Τώρα οικόπεδο 250 τετραγωνικά. Άλλοι άνθρωποι θα χτίσουν τα σπίτια τους.
Κατεβαίνω για τη θάλασσα και περπατώ στα κύματα. Κρατώ επιθύριο χεράκι. Δεν έχει φωνή. Κανένα δεν μπορεί να ξυπνήσει.
Ελεύθερος φεύγω.
Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου
[1] Το μπρούτζινο συνήθως χέρι της εξώθυρας των παλιών σπιτιών, αλλιώς ρόπτρον, που το αντικατέστησαν τα σημερινά ηλεκτρικά κουδούνια.
[2] Το καλειδοσκόπιο είναι οπτικό όργανο που συνηθίζεται να χρησιμοποιείται ως παιδικό παιχνίδι. Πρόκειται για έναν σωλήνα που από τη μία άκρη του τοποθετείται στο μάτι του χρήστη και από την άλλη έχει διαφανές κάλυμμα που επιτρέπει τη διέλευση του φωτός.
[3] κουρελιασμένα
Παρατηρήσεις
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να αποδώσετε περιληπτικά την τελευταία παράγραφο του κειμένου 1 σε 50 περίπου λέξεις.
Μονάδες 15
Α2. Να εντοπίσετε τη βασική νοηματική διαφορά μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κειμένου και να την εξηγήσετε σε 80-100 λέξεις.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Β
Β1. Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει το κείμενο 2: επιχειρημάτων, περιγραφής ή οδηγιών; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 4
Β2. Το άρθρο (κείμενο 1) παρουσιάζει σε αρκετά σημεία χιουμοριστική διάθεση. [μονάδες 2+4]
α. Να εντοπίσετε δύο τέτοια χωρία.
β. Να αναφερθείτε στην αποτελεσματικότητα του χιούμορ για τους αναγνώστες ως προς την πειθώ.
Μονάδες 6
Β3. Να γράψετε έναν άλλο τίτλο για το κείμενο, μεταφορικό ή κυριολεκτικό, ώστε να ανταποκρίνεται αμεσότερα στο περιεχόμενο του κειμένου 1.
Μονάδες 4
Β4 α. Τα ακόλουθα αποσπάσματα του κειμένου ανήκουν στον απλό, καθημερινό λόγο. Να τα αποδώσετε με τρόπο πιο επίσημο. [μονάδες 4]
i. αποφάσισα να κάνω αντίσταση
ii. έχει τα ίδια χάλια
iii. αγορά πρέζας
iv. δεν τρέμει η ψυχή σου
Β4 β. Εσείς ποιο είδος λεξιλογίου θεωρείτε καταλληλότερο για τη συγκεκριμένη επικοινωνιακή περίσταση; [μονάδες 4]
Μονάδες 8
Β5. Για ποιο ζήτημα προσπαθεί να πείσει ο συντάκτης στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 2; Πώς πιστεύετε ότι βοήθησε η οργάνωση του επιχειρήματός του με τη μέθοδο της αιτιολόγησης;
Μονάδες 8
ΘΕΜΑ Γ
Να διατυπώσετε το ερμηνευτικό σχόλιο του ποιήματος βασιζόμενες/-οι σε τέσσερις διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Συμμερίζεστε ή όχι τα συναισθήματα του ποιητή; Το κείμενό σας να εκτείνεται σε 150-200 λέξεις.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Με αφορμή τα παραπάνω κείμενα που διαβάσατε γράφετε μία ανοιχτή επιστολή προς στο Δημοτικό Συμβούλιο της περιοχής σας. Σε αυτήν θα αναλύετε τα αρνητικά στοιχεία της πόλης (ή του οικισμού) σας και παράλληλα θα προτείνετε τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν αυτά να αποτελέσουν παρελθόν, ώστε να βελτιωθεί η εικόνα της πόλης και η ζωή των κατοίκων γενικότερα. Το κείμενό σας θα έχει έκταση περίπου 300 λέξεις.
Μονάδες 30
Για να δείτε τις απαντήσεις στο αντίστοιχο κριτήριο αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:
Αστικοποίηση: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου – Απαντήσεις
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων: Δέσποινα Διαμάντη και Ελευθερία Γκιώκη, οι οποίες το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Τις ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.
Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.