Aλλοτρίωση: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου (Ενιαία Εξέταση) – Απαντήσεις

Αλλοτρίωση: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου (Ενιαία Εξέταση) – Απαντήσεις

ΘΕΜΑ Α

Α1. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ο μιμητισμός των νέων, η χειραγώγηση του ανθρώπου από τη διαφήμιση και η αρνητική επίδραση της μόδας, η οποία επιβάλλει ξένα πρότυπα συμπεριφοράς, είναι παράγοντες που οξύνουν το φαινόμενο της αλλοτρίωσης. Σε αυτούς συγκαταλέγει την έλλειψη χρόνου για ενδοσκόπηση, την τυποποίηση της ζωής, τις ατομικές φοβίες, τη μοναξιά, τη μαζοποίηση και τον κατ’ επίφαση αυθορμητισμό των σύγχρονων ανθρώπων.

ΘΕΜΑ Β

Β1. α. Λάθος

β. Σωστό

γ. Λάθος

δ. Σωστό

ε. Λάθος

Β2. Με την ενεργητική σύνταξη εξαίρεται το πρόσωπο ή το πράγμα που ενεργεί και το γραμματικό υποκείμενο των προτάσεων στη σύνταξη αυτή συμπίπτει με το λογικό υποκείμενο («οι φιγούρες αυτές δεν παρουσιάζουν… αλλ’ εκφράζουν…»). Η χρήση ενεργητικής σύνταξης προσδίδει απλότητα και αμεσότητα στο ύφος, σαφήνεια και ακρίβεια στον λόγο.

Μετατροπή: «Συνήθως από τις φιγούρες αυτές δεν παρουσιάζονται μειονεκτήματα και ατέλειες αλλ’ εκφράζεται η πιο εξελιγμένη μορφή σύγχρονου ανθρώπου: θαλερού και δυναμικού, σίγουρου και αποφασιστικού».

Πλέον, με την παθητική σύνταξη εξαίρονται τα αποτελέσματα της ενέργειας του υποκειμένου («δεν παρουσιάζονται μειονεκτήματα… αλλ’ εκφράζεται η πιο εξελιγμένη μορφή…»), ενώ το λογικό υποκείμενο σ’ αυτά δηλώνεται έμμεσα, δηλαδή με τον εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό του ποιητικού αιτίου («από τις φιγούρες»). Ο λόγος αποκτά ποικιλία και συνθετότητα, αφού μεταβάλλονται σε υποκείμενα οι όροι που συνήθως παριστάνονται ως αντικείμενα.

Β3. Πρόθεση του Έριχ Φρομ στο Κείμενο 2 είναι να παρουσιάσει με αντικειμενικότητα τις απόψεις του σχετικά με το φαινόμενο της αλλοτρίωσης του σύγχρονου ανθρώπου, γεγονός που πιστοποιείται από:

α) τη χρήση γ’ ενικού και γ’ πληθυντικού προσώπου («νιώθει», «Δεν θεωρεί», «μεταμορφώνονται») που προσδίδει στο κείμενο ουδέτερο ύφος, καθώς ο συγγραφέας αποστασιοποιείται, και καθολικότητα στις απόψεις του,

β) τη χρήση οριστικής έγκλισης («αισθάνεται», «πηγάζει», «εξαφανίζεται») που προβάλλει τις απόψεις του ως βέβαιες, πραγματικές και αληθοφανείς,

γ) τη δηλωτική – αναφορική χρήση της γλώσσας που εντοπίζεται στο μεγαλύτερο μέρος του κειμένου ακόμη και στον τίτλο του («Η αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου από τον εαυτό του»).

ΘΕΜΑ Γ

Ως «πρόσθεσις», σύμφωνα με το ποιητικό υποκείμενο, λογίζεται η διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος απεκδύεται την ατομικότητα – μοναδικότητά του και την εκχωρεί δια της ποσοτικοποίησής του στο μαζικό – κοινωνικό άθροισμα. Ο Καβάφης δηλώνει την αδιαφορία του για την έκβαση ή την εξέλιξη της προσωπικής του ζωής και με βαθύ εξομολογητικό ύφος («βάζω», «μισώ») εκφράζει την τέρψη του και την περηφάνια του για το γεγονός ότι κατόρθωσε να διαφυλάξει την αυθεντικότητα και κατ’ επέκταση την αυταξία του ένεκα της αποστασιοποίησής του από τη μάζα και της απροθυμίας του να συμμορφωθεί με τις επιταγές της. Δηλωτική της άρνησής του να θυσιάσει την υπόληψή του εν είδει βοράς στις μαζικές ορέξεις είναι η πολλαπλή – επαναληπτική χρήση του μορίου «δεν». Ο ποιητής όντας αγέρωχος δεν υποτάσσεται, δεν υποκύπτει και δεν υπακούει στα κελεύσματα της μεγάλης «προσθέσεως». Τέλος, απορρίπτει τον συμβιβασμό και πάσα πιθανότητα να εξομοιωθεί με αριθμό ή μονάδα, όπως προκύπτει από τη μεταφορική χρήση της γλώσσας («δεν είμ’ εγώ εκεί απ’ τες πολλές μονάδες μια»).

Στις σύγχρονες δυτικές και μαζοποιημένες κοινωνίες που οι περισσότεροι από εμάς πασχίζουν να είναι αρεστοί και κοινωνικά αποδεκτοί, η διατήρηση της αυθεντικότητας αποτελεί μέγιστο διακύβευμα. Μεταξύ άλλων απαιτεί θάρρος, ανιδιοτέλεια, αυταπάρνηση και μεγαλείο ψυχής, το οποίο οι περισσότεροι δεν είναι διατεθειμένοι να καταθέσουν. Η στάση του ποιητή διέπεται από τα ως άνω ιδανικά και γι’ αυτό προσωπικά την επιδοκιμάζω, την εκλέγω και θα την υιοθετούσα ανεπιφύλακτα.

ΘΕΜΑ Δ

Πλαίσιο

Κειμενικό Είδος: Άρθρο προς δημοσίευση σε σχολική εφημερίδα

Ύφος: Ημιεπίσημο, αντικειμενικό, πληροφοριακό

Αναγκαίες προδιαγραφές: Ύπαρξη τίτλου, τριμερής δομή, επίκληση στη Λογική, τριτοπρόσωπη γραφή, σύνδεση με την επικαιρότητα

α) Παράγοντες που οδηγούν τους σημερινούς ανθρώπους σε αλλοτριωμένες στάσεις και συμπεριφορές:

1. Η αδυναμία διαμόρφωσης προσωπικής άποψης: Η έλλειψη παιδείας και η συνακόλουθη έλλειψη κριτικής σκέψης καθιστούν τον άνθρωπο παθητικό δέκτη και αδύναμο να λάβει αποφάσεις ζωής ή να σχηματίσει άποψη για το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι. Υιοθετεί, έτσι, άκριτα απόψεις άλλων που δεν αντανακλούν την εσωτερικότητά του και δεν τον εκφράζουν προσωπικά. Το ζήτημα αυτό βαίνει επί τα χείρω, όταν συμμορφώνεται με υποδείξεις ή νουθεσίες που εκπορεύονται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Γίνεται, σύμφωνα με τα παραπάνω, φερέφωνο ξένων αντιλήψεων απεμπολώντας την ταυτότητά του.
2. Η επίπλαστη – χαλκευμένη πραγματικότητα των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης: Το εθισμένο στη χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης άτομο δέχεται καθημερινά έναν ανελέητο πόλεμο στο υποσυνείδητό του, που στόχο έχει την προβολή ενός εξωραϊσμένου και επιτηδευμένου τρόπου ζωής ενδεδυμένου τον μανδύα του υλικού ευδαιμονισμού και των νέων στρεβλών προτύπων συμπεριφοράς, ο οποίος υπερβαίνει κατά πολύ τις πραγματικές δυνατότητες του μέσου ανθρώπου. Ως εκ τούτου, το άτομο καταλήγει δυστυχισμένο, αφού προηγουμένως έχει εγκλωβιστεί ανάμεσα σε νόθες ανάγκες, διασκεδάσεις, απολαύσεις και αλλότριες στάσεις ζωής.
3. Ο βιοπορισμός και η υπερεξειδίκευση: Η επαγγελματική απασχόληση των σύγχρονων ανθρώπων σε τομείς που δεν ανταποκρίνονται στις κλίσεις τους ή στα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά τους, με μοναδικό στόχο την εξασφάλιση κέρδους ή των αναγκαίων, τους φθείρει και τους αλλοτριώνει. Η γεμάτη απαιτήσεις καθημερινότητα εξαναγκάζει πολλούς ανθρώπους να εργάζονται υπό πίεση και σε αντικείμενα που δεν τους αποφέρουν ηθική ή πνευματική ικανοποίηση, με αποτέλεσμα η εργασία να τρέπεται σε καταπίεση. Αν σε αυτό προστεθεί ο κατακερματισμός της εργασίας και η εξειδίκευση, τότε πρόκειται για εκείνη τη μορφή εργασίας που ο Αριστοτέλης ονομάζει «βάναυσον ἔργον» στα Πολιτικά του Νικομάχεια. Σύμφωνα με τον Σταγειρίτη, το άτομο δουλοποιείται και αλλοτριώνεται, όταν εμπορευματοποιεί τις γνώσεις του και αναζητά σε αυτές τη χρησιμότητα. Υποτάσσεται έτσι στη βούληση των άλλων και οδηγείται στη μονομέρεια, στοιχεία που δεν συνάδουν με την ιδιότητα του ελεύθερου ανθρώπου.
4. Η αστικοποίηση και ο αστικός τρόπος ζωής: Η υπερβολική συσσώρευση ανθρώπων στα αστικά κέντρα, με σκοπό την αναζήτηση εργασιακών ευκαιριών ή το κυνήγι μιας πολλά υποσχόμενης ζωής, έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ψυχρών και απρόσωπων τσιμεντουπόλεων, στο πλαίσιο των οποίων οι διαπροσωπικές σχέσεις είτε χαρακτηρίζονται ως τυπικές και αδιάφορες είτε δεν υφίστανται καθόλου. Μέσα στην ανωνυμία του πλήθους η κοινωνικότητα αποτελεί άγνωστη λέξη, καθώς ο ένας αντιμετωπίζει τον άλλο με καχυποψία, ακόμη κι αν αμφότεροι είναι ένοικοι της ίδιας πολυκατοικίας. Απόρροια των παραπάνω αποτελεί η αποστασιοποίηση, η μοναξιά και η έλλειψη αλληλεγγύης, εξαιτίας των οποίων το άτομο χάνει τον εαυτό του και φθείρεται ψυχικά.
5. Ο εγωκεντρισμός και ο φθόνος: Η επικράτηση της κουλτούρας του φαίνεσθαι ενισχύει τη ματαιοδοξία, οξύνει τον εγωισμό και υποθάλπει τον φθόνο, με τον άνθρωπο να επιδίδεται καθημερινά σε μια άσκοπη και υφέρπουσα πολεμική προς άγραν εντυπώσεων. Όσο αυξάνεται ο άτυπος – ακήρυχτος – ή τυπικός ανταγωνισμός, ο άνθρωπος απολλύει την αυταξία του, τις αρχές του και την αυτοσυνείδησή του, αποθηριώνεται και εκθρέφει το μίσος προς τον συνάνθρωπο, πράγμα που νομοτελειακά οδηγεί στη δική του καταστροφή.

β) Σημασία της ατομικής αυθεντικότητας για τις σύγχρονες κοινωνίες:

1. Στις σύγχρονες – ηθικά αποτελματωμένες – κοινωνίες, όπου η έκπτωση και η κατάρρευση των αξιών έχουν επιφέρει βάναυσα πλήγματα στον αρχιτεκτονικό τους ιστό, η αυθεντικότητα είναι το μόνο στοιχείο που μπορεί να εγγυηθεί την ειλικρίνεια και την οικοδόμηση καλής πίστης ανάμεσα στους πολίτες. Οι τελευταίες λογίζονται ως απαραίτητες προϋποθέσεις για τη δημιουργία υγιών διαπροσωπικών σχέσεων, οι οποίες έχουν προσβληθεί ανεπανόρθωτα από την υποκρισία.
2. Επιπρόσθετα, η αυθεντικότητα δύναται να άρει την τυποποίηση που διέπει τόσο την καθημερινότητα όσο και την κοινωνικότητα, αφού απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα δεσμά της καταπίεσης, ενισχύει την αυτοπεποίθησή του, αποκαλύπτει την αλήθεια του και συμβάλλει τόσο στην κοινωνικοποίησή του όσο και στην εξωτερίκευση των βαθύτερων αναγκών και επιθυμιών του. Έτσι, ο άνθρωπος θα είναι σε θέση να απολαμβάνει τις χαρές της ζωής, ενώ οι κοινωνίες θα αποκτήσουν ανθρώπινο πρόσωπο.
3. Η αυθεντικότητα προτάσσει το είναι και αποκαθηλώνει το φαίνεσθαι. Το αυθεντικό άτομο προκρίνει την ουσία της ζωής, τοποθετεί τα πράγματα στη ρεαλιστική τους βάση, αναγνωρίζει τις αληθινές αξίες και τα πρότυπα, καθώς σε αυτά αντανακλώνται με ενάργεια στοιχεία του ψυχισμού του. Αποδομεί τα κακέκτυπα, αποδοκιμάζει τη φαινομενικότητα της εποχής και απορρίπτει τον χαώδη κοινωνικό σχετικισμό – δόγμα του «όλα επιτρέπονται». Παράγει ήθος και προσδίδει προσωπικό ύφος στα πάντα γύρω του, στην προσπάθειά του για την επαναφορά του ανθρώπου και της κοινωνίας στην κανονικότητα.
4. Ο αυθεντικός άνθρωπος είναι κύριος του εαυτού του. Παραδέχεται τα λάθη του, τα ελαττώματά του και τις αστοχίες του. Δεν στρουθοκαμηλίζει, δεν κρύβεται πίσω από το πλήθος, αλλά με γενναιότητα αναλαμβάνει τις ευθύνες που του αναλογούν. Εσωτερικεύει τις καταστάσεις, ενστερνίζεται δημιουργικά την κριτική των άλλων και τη μετουσιώνει σε ευκαιρία για ενδοσκόπηση και αυτοβελτίωση. Διαθέτει επομένως υψηλού βαθμού αυτογνωσία, κάτι που θα έπρεπε να χαρακτηρίζει την πλειονότητα – τουλάχιστον – των πολιτών μιας προοδευτικής και δημοκρατικής κοινωνίας, σήμερα ειδικά που τα κοινωνικά προβλήματα μοιάζουν με ανοιχτές πληγές και για τα οποία οι άνθρωποι αλληλοκατηγορούνται, όντες παθητικοποιημένοι και αδρανείς.
5. Χάρη στην αυθεντικότητά του ο άνθρωπος δεν υποκύπτει σε πιέσεις και συμβιβασμούς. Αποστρέφεται τον τακτικισμό και τον ωφελιμισμό, καθώς αρνείται να θυσιάσει τις ιδέες του στον βωμό του κέρδους. Διατυπώνει με παρρησία τις απόψεις του, αποκτά ενεργό ρόλο στις εξελίξεις, γίνεται καταγγελτικός, απαιτεί μια καλύτερη ζωή για τον ίδιο και τους γύρω του, διατρανώνει την αντίθεσή του σε συνταγματικές ή πολιτειακές εκτροπές, καταδικάζει την αδικία και τα κατεστημένα συμφέροντα και – όταν χρειάζεται – έρχεται σε ρήξη με την εξουσία. Οι επιλογές και οι ενέργειές του αποτελούν προϊόντα του αυτοπροσδιορισμού του και όχι της χειραγώγησης ή της προπαγάνδας.
6. Ο αυθεντικός άνθρωπος συντάσσεται με την αυθεντικότητα του άλλου. Υπό την έννοια αυτή αποδέχεται τη μοναδικότητα του καθενός και υπερασπίζεται με πάθος τη διαφορετικότητα. Δεν διακατέχεται από συμπλέγματα ανωτερότητας ή κατωτερότητας, είναι απαλλαγμένος από δεισιδαιμονίες, προκαταλήψεις και στερεότυπες αντιλήψεις και στέκεται πλάι στον συνάνθρωπο. Αντιμάχεται τον ρατσισμό και είναι ένθερμος θιασώτης της ειρηνικής διευθέτησης των όποιων διαφορών.

βρα

Για να μεταφερθείτε στο αντίστοιχο κριτήριο αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Αλλοτρίωση: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου (Ενιαία Εξέταση)

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Ελευθέριου Λούχοβιτς, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.