Αλληλεγγύη και Υγειονομική Κρίση: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου

Αλληλεγγύη και Υγειονομική Κρίση: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου

Το «τέρας» του νεοφιλελευθερισμού σε «καραντίνα»;

Εισαγωγικό σημείωμα: Ο Κωστής Πιερίδης είναι Δρ. Πολιτικής Επιστήμης Παντείου Πανεπιστημίου και διδάσκων του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Είναι πολιτικός ερευνητής με σημαντική εργασιακή προϋπηρεσία στην εκπαίδευση, τη δημοσιογραφία, αλλά και σε ερευνητικά προγράμματα στο πεδίο της Πολιτικής Επιστήμης και της Ιστορίας.

Την πανδημία του κορονοϊού θα τη θυμόμαστε στο μέλλον για πολλούς λόγους. Σημειώνω πρώτα απ’ όλα ένα εκκωφαντικό «έκαστος εφ’ ω ετάχθη» με την τελεολογία της φράσης να υπενθυμίζει ότι είναι η ώρα των γιατρών, των λοιμωξιολόγων, των επιδημιολόγων, των βιολόγων που προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν τον ιό-μυστήριο και να ανιχνεύσουν τόσο φάρμακα που αναχαιτίζουν τη δράση το, όσο και το εμβόλιο ή τα εμβόλια που θα φρενάρουν την ευκολία της διάδοσής του. Καλό, λοιπόν, θα είναι, ιδιαίτερα όσο το φαινόμενο της πανδημίας είναι εν εξελίξει, να αφήσουμε τους ειδικούς να τοποθετηθούν στην φυσιολογία και την παθολογία του […].

Το δεύτερο σημείο που η πανδημία αποκάλυψε με όρους ραγδαίους και ακραιφνείς[1] είναι η γύμνια των εθνικών συστημάτων υγείας των χωρών του ανεπτυγμένου καπιταλισμού. Ασφαλώς, με την εξαίρεση της Γερμανίας που έχει επιτύχει μια ιδιότυπη ενδο-ευρωπαϊκή αποικιοκρατία, υπενθυμίζοντάς μας (για μια ακόμα φορά) ότι από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα μέχρι και τη σημερινή μορφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το υπερβατικό «υπερεθνικό» έχει για τα καλά μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Οι υπόλοιπες χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου βίωσαν από την οικονομική κρίση της δεκαετίας του 1970, μέχρι και σήμερα, με σημαντικές μεταξύ τους διακυμάνσεις μια πολιτική αποκαθήλωση του «δημοσίου τομέα» – συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων υγείας – και μια αποθέωση της «ιδιωτικής πρωτοβουλίας» με το αόρατο χέρι της αγοράς να κρατάει το μαγικό ραβδί που απελευθερώνει από δεσμά και λύνει κάθε πρόβλημα.

Στον κενό χώρο μεταξύ φιλελευθερισμού και συντηρητισμού (πλείστα κομματικά μορφώματα εποικούν σ’ αυτό το διάκενο) οι κλασικές φιλελεύθερες ιδέες του άκρατου[2] laissez-faire[3] και του κράτους απόντα απ’ την οικονομική διάσταση ενώθηκαν «εις σάρκα μίαν» με τις παραδοσιακές συντηρητικές αξίες του τριπτύχου «Πατρίδα – θρησκεία – Οικογένεια» και του δόγματος «Νόμος και Τάξη». Στόχος τους, η αποψίλωση των δημοσίων δομών εις βάρος του κέρδους, χωρίς ταβάνι, που μεταξύ άλλων φρόντισε με τα χρόνια να αποσαρθρώσει[4] ακόμα και τις μεταπολεμικές δομές των συστημάτων υγείας.

Μέσα σ’ αυτή τη δίνη[5] ενοχικών πρακτικών του παρελθόντος οι χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού — αφού φυσικά περάσει η πανδημία, με το ευκταίο των λιγότερων δυνατών απωλειών — θα κληθούν να αναθεωρήσουν: 1) τους μη λειτουργικούς θεσμούς των διεθνών τους σχέσεων, 2) την ιδεολογική και πολιτική διαμάχη πάνω σε θέματα «ιδιωτικού» και «δημοσίου», 3) τις καταναλωτικές και περιβαλλοντικές ανάγκες, 4) τις έγκαιρες και χρονικά έγκυρες ενέργειες αναχαίτισης μιας επερχόμενης πανδημίας (οι επιστήμονες λένε ότι είναι η πρώτη της νέας χιλιετίας αλλά όχι η τελευταία), 5) τη φθίνουσα πορεία της δημοκρατικής νομιμοποίησης, μέσα από την αυξανόμενη αδυναμία επικοινωνίας των ελίτ[6] με την κοινωνία και των αυταρχικών καθεστώτων που πλέον εδράζουν στην καρδιά της δημοκρατικής παράδοσης. 6) Τις ακραίες και επικίνδυνες φωνές του κοινωνικού δαρβινισμού [7] και της ανοσίας της αγέλης. Ας ελπίσουμε ότι όταν όλο αυτό τελειώσει, το «τέρας» του νεοφιλελευθερισμού θα μπει σε «καραντίνα» χωρίς ημερομηνία εξόδου.

ΥΓ: Όσο οι φιλελεύθερες και οι συντηρητικές δυνάμεις αναθεωρούν τις πολιτικές τους ιδέες καλό θα ήταν να έχουν στο μυαλό τους την εικόνα των γιατρών της Κούβας που συνέδραμαν για βοήθεια στην Ιταλία. Να θυμούνται ότι στην σοβαρότερη υγειονομική (ενδεχομένως οικονομική και κοινωνική κρίση) της Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δέχτηκαν βοήθεια από μια χώρα την οποία από το 1960 έχουν αποκλείσει με σκληρό εμπάργκο φαρμάκων, τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης. Ίσως τους βοηθήσει να καταλάβουν ότι η αλληλεγγύη θα έπρεπε να είναι μια λέξη εντός του πολιτικού λεξιλογίου.

• Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών: συλλογικό ακαδημαϊκό έργο, σς. 45 – 46 (διασκευασμένο απόσπασμα για τις ανάγκες του κριτηρίου), Διαθέσιμο στο: https://www.enainstitute.org/wp-content/uploads/2020/04/ENA-Paper_08042020_05_FINAL.pdf

[1] γνήσιους, ανόθευτους

[2]  ασυγκράτητους

[3] «Αφήστε τα ελεύθερα», πολιτικός όρος αντλούμενος από το οικονομικό σύστημα της Γαλλίας

[4] καταργήσει, υπονομεύσει

[5] αναστάτωση

[6] επίλεκτων

[7] η κοινή εξέλιξη, η αλληλοπροέλευση

Η γραμμή του ορίζοντος (αποσπάσματα)

Εισαγωγικό σημείωμα: Ο Χρήστος Βακαλόπουλος  γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956. Υπήρξε κριτικός κινηματογράφου, σκηνοθέτης, συγγραφέας και αρθρογράφος  στην εφημερίδα “Αυγή” (1975-1985) και στα περιοδικά “Σύγχρονος Κινηματογράφος” και “Αντί”. Σε ηλικία 37 ετών πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα και κηδεύτηκε στο Νεκροταφείο του Ζωγράφου. Η «γραμμή του ορίζοντος» (1991)  αποτελεί ένα από τα πιο μεστά έργα του, που αναδεικνύει έντονα τον υπαρξισμό, αλλά και την κοινωνική αποξένωση.

[…]Kάποτε υπήρχε μόνο ένα νησί και τώρα πηγαίνουν όλοι σε κανένα νησί, να πάμε σε κανένα νησί, θα είναι σε κανένα νησί, θα ανακαλύψουν κανένα νησί. Η Β. θα βρίσκεται σε κανένα νησί αυτή τη στιγμή, θα πίνει κανένα ποτό. Πίνουν διάφορα ποτά, ταξιδεύουν σε διάφορα νησιά, έχουν συνεχώς την αίσθηση ότι δεν ήπιαν ακόμα τίποτα, δεν πήγαν πουθενά. Τα ανακατεύουν για να ξεχάσουν ότι υπάρχει μόνο ένα νησί, μια παραλία, ένα ποτό. Δοκίμασα όλους τους άντρες και όλοι οι άντρες είναι ίδιοι, όλο τα ίδια και τα ίδια με χιλιάδες ονόματα[…]

[…]Κάποτε υπήρχε ελάχιστο παρόν, όσο ακριβώς χρειαζόταν ώστε να μην ξεχνιέται η μέρα, να μην λυγίζει κάτω από το βάρος των αιώνων. Τότε ήταν συμπαθητικό το παρόν, ήταν ντροπαλό, άκουγε τους μεγαλύτερους του, περίμενε την σειρά του, δεν έβγαζε γλώσσα, δεν κρατούσε κακία, έλεγε τον πόνο του. Τότε ήταν τρυφερό το παρόν γιατί είχε καεί η γούνα του από τον έρωτα. Είχε αποφασίσει να είναι ευγενικό, να στέκεται στην άκρη και να παρατηρεί, να μην προδίδει έτσι εύκολα τα βάσανά του να μην διεκδικεί έτσι εύκολα τα δικαιώματά του, να μην χτυπάει το ποδαράκι του στο πάτωμα, να μην μουτρώνει, να μην κακολογεί, να μην γκρινιάζει […]

[…]Ήταν πιο δύσκολο να είσαι η ωραιότερη στην Κυψέλη παρά η ωραιότερη στον κόσμο. Στην Κυψέλη σε έβλεπαν κάθε μέρα στο δρόμο, δεν σε ψήφιζαν βαμμένη, με μουσική από πίσω, ούτε σε γνώριζαν απ’ τα περιοδικά, σε είχαν αγαπήσει χωρίς φωτογένεια. Μόλις εξηγήσεις κάτι αρχίζει να σχηματίζεται μέσα σου το αντίθετο, όλοι το ξέρουν αυτό κι όμως συνεχίζουν να εξηγούν, φοβούνται ότι κάτι θα γίνει και θα πεθάνουν αν σταματήσουν να εξηγούν, φοβούνται ότι θα πεθάνουν και εξηγούν[…]

[…]Οι Έλληνες ήξεραν να ντρέπονται μέχρι τον Ιούλιο του 1971, το είχαν μάθει από μικροί, το ήξεραν πριν γεννηθούν, είχαν γεννηθεί ντροπαλοί, αμήχανοι, ξενυχτισμένοι, καπνιστές, τραυματισμένοι, αθώοι, νευρικοί, ανήσυχοι, πληγωμένοι[…]

[…]Οι άνθρωποι έβαλαν νερό στο κρασί τους και έλεγαν ψέματα διαρκώς στον εαυτό τους ότι η πιο όμορφη γυναίκα στον κόσμο δεν είναι μια γυναίκα αλλά μια φωτογραφία. Υπάρχει μόνο ένα νησί για τον καθένα, πρέπει να το βρει, να μείνει εκεί […]

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά, σε 70-90 λέξεις, το περιεχόμενο των τριών πρώτων παραγράφων του  Κειμένου 1.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να χαρακτηρίσετε ως ΣΩΣΤΗ ή ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ καθεμία από τις ακόλουθες προτάσεις του Κειμένου 1. Να επαληθεύσετε την ορθότητά τους ή όχι, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία.

α. Είναι θεμιτό η υγειονομική κρίση να επαφίεται στην κρίση των ειδικών – λοιμωξιολόγων.

β. Οι χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού δεν απογύμνωσαν τα εθνικά συστήματα.

γ. Η «ιδιωτική πρωτοβουλία» συντελεί αποτελεσματικά στην ελάττωση της οικονομικής κρίσης.

δ. Ο φιλελευθερισμός των σύγχρονων καθεστώτων αποβαίνει μοιραίος ως προς τις δομές συστημάτων υγείας.

ε. Οι αλληλέγγυες πρακτικές αποτελούν αδιαπραγμάτευτα θεμέλιο λίθο στην σύγχρονη κοινωνία.

Μονάδες 10

Β2α. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1,  σκοπός του συντάκτη είναι να ευαισθητοποιήσει το αναγνωστικό κοινό του για το  ζήτημα που πραγματεύεται. Να παραθέσετε τρεις (3) τουλάχιστον τρόπους (γλωσσικές/σημειωτικές επιλογές, εκφραστικά μέσα κ.ά.), με τους οποίους επιχειρεί να επιτύχει τον στόχο του.

Β2β. Να κρίνετε αν ο τίτλος του Κειμένου 1 είναι κατάλληλος, ώστε να πλαισιώσει το περιεχόμενο του. Να σχολιάσετε παράλληλα, αν επιτυγχάνεται η επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα.

Μονάδες 15 [7,5 + 7,5]

Β3. Ποιο ζήτημα ανακύπτει μέσω του σκίτσου (Κείμενο 2); Τι επιχειρεί να καυτηριάσει ο σκιτσογράφος;

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ

Ο Χρήστος Βακαλόπουλος (Κείμενο 3) θίγει – μεταξύ άλλων – υποδόρια την υπαρξιακή αγωνία και το μειωμένο αίσθημα κοινωνικής ευαισθησίας που διέπει τον σύγχρονο πολίτη. Με αυτά τα δεδομένα, να διατυπώσετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο για το κυρίαρχο θέμα του αφηγήματος.  Να αναδείξετε, επιπλέον, την επικαιρικότητα του ζητήματος που προβάλλεται, αξιοποιώντας τουλάχιστον τρεις (3) κειμενικούς δείκτες.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Δ. Με αφόρμηση τα κείμενα αναφοράς [Κείμενο 1 & Κείμενο 2] να συντάξετε ένα κείμενο [250 -300 λέξεις] που θα αναρτηθεί στο ιστολόγιο του σχολείου σας, με το οποίο θα αποκρίνεστε στα ακόλουθα ερωτήματα:

α. Ποιες επιπτώσεις αναδύονται κατά την έλλειψη της αρετής της αλληλεγγύης εν μέσω πανδημίας;

β. Ποιες κοινωνικές δράσεις – ως νέοι με ευαισθησίες – κατά τη γνώμη σας δύνανται να τονώσουν το αίσθημα της αλληλεγγύης κατά την περίοδο της υγειονομικής και της κοινωνικής κρίσης που βιώνουμε;

Μονάδες 30

Για να δείτε τις απαντήσεις στο αντίστοιχο κριτήριο αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Αλληλεγγύη και Υγειονομική Κρίση: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου – Απαντήσεις

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Τάσου Τριανταφυλλόπουλου, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.