Επιτάφιος Ρίτσος (απόσπασμα) Κριτήριο Αξιολόγησης (Τράπεζα Θεμάτων)-Απαντήσεις

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Επιτάφιος Ρίτσος (απόσπασμα)

Κριτήριο Αξιολόγησης (Τράπεζα Θεμάτων)-Απαντήσεις

ΘΕΜΑ 1α

α) Σωστό: στ. 1-4
β) Σωστό: στ. 5
γ) Σωστό: στ. 7 και 13
δ) Λάθος: στ. 13
ε) Σωστό: στ. 15-16

ΘΕΜΑ 1β

Ο μονόλογος της μητέρας αποκτά ένταση με τις αποστροφές σε β’ πρόσωπο (ήσουν, είχες, νοιάζεσαι). Η μητέρα δε θέλει να αποδεχτεί τον θάνατο του παιδιού της και το ότι δεν πρόλαβε να το αποχαιρετήσει κι έτσι διατυπώνει σε ευθύ λόγο όσα ήθελε να του πει προκειμένου να τιμήσει τις αρετές του και να του δηλώσει πόσο σημαντικός υπήρξε γι’ αυτήν.

Εναλλακτικά

Ο θρήνος της μητέρας ξεκινά με τον έπαινο του γιού της και των χαρισμάτων του (στ.1-4) για να αλλάξει στη συνέχεια αντικείμενο και να εστιάσει στον εαυτό της και τη μοναξιά στην οποία καταδικάζεται με τον χαμό του (στ.5-10). Η μητέρα δυσκολεύεται να αποδεχτεί τον θάνατο του παιδιού της (στ. 13), σύντομα όμως η άρνησή της γίνεται οργή (στ.11) και τέλος εκδικητική μανία (στ.15-16). Οι αντιδράσεις της αποτελούν απόδειξη της αστείρευτης αγάπης της για το παιδί της.

ΘΕΜΑ 2α

Ο ποιητής αξιοποιεί τόσο την οριστική έγκλιση (ήσουν, είχες) στους στίχους που η μητέρα διατυπώνει κρίσεις πραγματικές σχετικές με την εμφάνιση και τον χαρακτήρα του γιου της ή για τη μοναξιά με την οποία θα έρθει αντιμέτωπη μετά τον χαμό του (θα γυρίσω, έπεσε) όσο και την υποτακτική για να δηλώσει την αδυναμία της να αποδεχτεί τον θάνατό του (να γίνει, να καίγονται, να΄μαι, να μου το πάρει), αλλά και την αποτρεπτική υποτακτική με σημασία προστακτικής για να προστατέψει από τους άλλους τον γιο της και να διεκδικήσει τον αποκλειστικό έλεγχο πάνω του (Κανείς μη ’γγίξει απάνω του, παιδί μου είναι δικό μου. Σιωπή∙ σιωπή∙). Η προστακτική είναι και η έγκλιση με την οποία η οργισμένη μητέρα ζητάει τα μέσα (Δώστε μου) για να κάνει πράξη την πρόθεσή της για εκδίκηση (για ναν τους κυνηγήσω, ναν τήνε ροκανίσω). Επομένως, η εναλλαγή των ρηματικών εγκλίσεων ως ποιητική επιλογή εξυπηρετεί την πρόθεση του ποιητή να αποδώσει όσο το δυνατόν πιο παραστατικά την ένταση και τις συναισθηματικές μεταπτώ-
σεις – εξάρσεις της μητέρας.

Εναλλακτικά

Στον στ. 3 η μητέρα επαινώντας τα χαρίσματα του γιου της αναφέρεται στο ελαφρύ πάτημά του και τον συγκρίνει με τρυφερό ελάφι (Το πόδι ελαφροπάτητο σαν τρυφερούλι ελάφι). Στον στ. 14 μιλώντας για το νεκρό παιδί της η μητέρα περιγράφει τα χαρακτηριστικά του και την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει λόγω του θανάτου του ( Άσπρισαν τα χειλάκια του). Και στις δύο περιπτώσεις τα υποκοριστικά σχετίζονται με τον νεκρό γιο, για τον οποίο η μητέρα εκφράζει την τρυφερότητα και την αγάπη της ακόμη και μετά τον θάνατό του. Στον στ. 10 το υποκοριστικό αναφέρεται στην ίδια που αυτοοικτίρεται (μήτε να νοιάζεσαι για τη
φτωχούλα εμένα), γιατί θα μείνει μόνη της χωρίς κανέναν να τη φροντίζει. Συνεπώς, τα υποκοριστικά εκφράζουν συναισθήματα και περιγράφουν σχέσεις.

ΘΕΜΑ 2β

Μία σημαντική αντίθεση στο ποίημα αποτελεί η παρουσίαση του νέου ζωντανού και νεκρού. Στους στ. 1-4 (Ήσουν καλός κι ήσουν γλυκός … έλαμπε σα χρυσάφι) η μητέρα περιγράφει τον γιο όπως τον θυμάται με την καλοσύνη και τη γλυκύτητά του, το ελαφροπάτητο περπάτημά του, το γεμάτο ακτινοβολία πρόσωπό του, ενώ στους στ. 12 και 14 (κουράστηκε, κοιμάται το μωρό μου, Άσπρισαν τα χειλάκια του, τα μάτια του κλεισμένα) ο νέος είναι πλέον νεκρός, ακίνητος, χλωμός, με μάτια κλειστά που τώρα δεν χαρίζουν πουθενά τη λάμψη τους. Στον στ.6 ( Έπεσε η νύχτα στην αυγή και το στρατί μου κρύβει) η μάνα περιγράφει πώς μετά τον χαμό του παιδιού της το σκοτείνιασαν τα πάντα εμποδίζοντάς την να επιστρέψει στο σπίτι της. Και στον στ. 8 (να καίγουνται τα χείλια μου και να ‘μαι μπρος στην κρήνη) αναφερόμενη στην απώλεια του γιου της την αποδίδει παραστατικά με ένα αίσθημα δίψας που δεν μπορεί να ικανοποιηθεί, γιατί η «κρήνη» που θα της έδινε αυτή τη χαρά δεν υπάρχει πια (ο γιος της και η αγάπη του). Όλες οι παραπάνω αντιθέσεις αισθητοποιούν το μέγεθος της απώλειας για τη μητέρα, ενώ ταυτόχρονα συνθέτουν τους βασικούς νοηματικούς άξονες που συνδέονται με την αγάπη μητέρας – γιου και περιγράφουν την κλιμάκωση των συναισθημάτων της μετά τον θάνατό του (θλίψη, πένθος, μοναξιά, άρνηση, θυμός).

ΘΕΜΑ 3

Το ποίημα του Ρίτσου παραπέμπει – όπως μαρτυρεί και ο τίτλος του – σε Επιτάφιο θρήνο. Τα τρία πρώτα δίστιχα περιλαμβάνουν τον έπαινο της μητέρας για τα χαρίσματα του γιου (στ. 1-4) και την απόγνωση μετά τον θάνατό του (στ.5-6). Θα έλεγε κανείς ότι τα δύο πρώτα δίστιχα δικαιολογούν την στάση της μητέρας  που περιγράφεται στο τρίτο δίστιχο με το οποίο αποτελούν νοηματική ενότητα. Η στέρηση όλων αυτών των χαρισμάτων οδηγεί τη μητέρα στην απόγνωση και τη  μοναξιά που αισθητοποιείται με τη χρήση των επιθέτων μοναχή και ερμαδιακό, καθώς και με το ουσιαστικό νύχτα. Στο τελευταίο δίστιχο η απόγνωση μετατρέπε-
ται σε οργή εναντίον των δολοφόνων και επιθυμία για εκδίκηση. Η χαροκαμένη μάνα ζητάει από τους αϊτούς φτερά για να πετάξει, νύχια για να πληγώσει και την καρδιά των φονιάδων για να την ροκανίσει σαν καρπό. Το τελευταίο δίστιχο φαίνεται να αποτελεί την κορύφωση των συναισθημάτων της που μετουσιώνεται σε απόφαση για αντίσταση κι όχι για παραίτηση. Η αγάπη και ο θρήνος μετατρέπονται σε δυναμικότητα κι επιθυμία δράσης.

Εναλλακτικά

Η διαδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην πόλη της Θεσσαλονίκης πριν από λίγες ημέρες εξελίχτηκε με δυσάρεστο τρόπο καταλήγοντας σε αιματηρές συγκρούσεις που με τη σειρά τους οδήγησαν στον θάνατο νεαρών διαδηλωτών. Υπήρξα μάρτυρας μίας τραγικής σκηνής με πρωταγωνιστές μία μητέρα και τον νεκρό γιο της. Ενώ το πλήθος εξακολουθούσε να φωνάζει συνθήματα κατά των αστυνομικών δυνάμεων, η μητέρα με γοερούς λυγμούς έσκυψε πάνω από το  άψυχο σώμα και αναγνωρίζοντας τον γιο της γονάτισε και άρχισε να θρηνεί. Κανένας από τους διαδηλωτές δεν την πλησίασε φοβούμενος πιθανή σύλληψη ή ίσως και την οργή της μάνας που λίγη ώρα μετά άρχισε να εκτοξεύει οργισμένη απειλές κατά των δολοφόνων του παιδιού της.

Για να μεταφερθείτε στο αντίστοιχο μη λογοτεχνικό κείμενο επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Διάλογος Κριτήριο Αξιολόγησης (Τράπεζα Θεμάτων)

Για να δείτε το λογοτεχνικό κείμενο επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Επιτάφιος Ρίτσος (απόσπασμα) (Τράπεζα Θεμάτων)

Το κριτήριο που μόλις διαβάσατε αποτελεί ευγενική προσφορά Εκδόσεων Χατζηθωμά  με αφορμή την ανάρτηση της  Τράπεζας Θεμάτων για τη Α Λυκείου και στόχο έχει να προσφέρει μια ποιοτική πρόταση για την μορφή που μπορούν να έχουν τα κριτήρια αξιολόγησης που στηρίζονται στα θέματα που προέρχονται από αυτή.

Για να μεταβείτε σε κάποια άλλη από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α’  Λυκείου, επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.