Τράπεζα Θεμάτων Κριτήριο 14946
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Νέων Ελληνικών της Α’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Μη Λογοτεχνικό κείμενο
Τράπεζα Θεμάτων Κριτήριο 14946
Λειτουργικός αναλφαβητισμός
Το κείμενο είναι άρθρο του Δημήτρη Γαλλή, δημοσιευμένο στις 19.07.2020 στον ιστότοπο https://freesunday.gr/apopseis/item/37301-leitoyrgikos-analfabhtismos (προσπέλαση στις 8.4.2021), με θέμα τον λειτουργικό αναλφαβητισμό. (διασκευή)
Αναλφαβητισμός είναι η αδυναμία γραφής και ανάγνωσης. Είναι πλήρης, όταν συνυπάρχει αδυναμία ανάγνωσης και γραφής και μερικός, όταν υπάρχει δυνατότητα ανάγνωσης, αλλά όχι γραφής. Οργανικά αναλφάβητοι θεωρούνται αυτοί που δεν διδάχτηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση, ενώ λειτουργικά αναλφάβητοι θεωρούνται αυτοί που διδάχτηκαν γραφή και ανάγνωση, αλλά στη συνέχεια δεν τις καλλιέργησαν, με αποτέλεσμα να τις ξεχάσουν. Σε μια πιο διευρυμένη ανάλυση, λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι η αδυναμία κατανόησης απλών γεγονότων τα οποία αναφέρονται στην καθημερινή ζωή (κοινωνική, οικονομική, πολιτική) των ανθρώπων. Αυτή η μορφή αναλφαβητισμού είναι ανεξάρτητη από την τυπική μόρφωση και συναντάται σε κάθε κοινωνική ομάδα.
Σημαντικές αιτίες για την εμφάνιση του λειτουργικού αναλφαβητισμού είναι η πολυπλοκότητα της σύγχρονης ζωής, η μεγάλη ταχύτητα με την οποία μεταβάλλονται τα πράγματα γύρω μας, ο τεράστιος όγκος των διακινούμενων πληροφοριών, η ραγδαία εξέλιξη των επιστημών. Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός μπορεί να είναι αποτέλεσμα και της υψηλής εξειδίκευσης, που παραμελεί τις γενικές γνώσεις, όπως και παρενέργεια της τεχνολογίας, η οποία εισάγει ταχύτητες και αυτοματισμούς στην καθημερινότητα. Όλα αυτά οξύνονται και από το μερικότερο, αλλά καθόλου αμελητέο, ζήτημα του ψηφιακού αναλφαβητισμού, της ουσιώδους αδυναμίας μεγάλου μέρους (ακόμη και μορφωμένου) του πληθυσμού να κατανοήσει πώς λειτουργεί ο υπολογιστής, το διαδίκτυο και συνολικά η ψηφιακή τεχνολογία. Δεν αρκεί να είσαι χρήστης ενός συστήματος, χωρίς να έχεις κατανοήσει τη δομή και τη φιλοσοφία της λειτουργίας του.
Αν ξεφύγουμε από τους ορισμούς, λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι, πέρα από την αδυναμία κατανόησης όσων συμβαίνουν γύρω μας, η απόλυτη αδυναμία αξιολόγησης νέων πληροφοριών, η διαφοροποίηση της σκέψης και εντέλει η διαφυγή από τις δεισιδαιμονίες, οι οποίες στη σύγχρονη εποχή επέστρεψαν μέσα από τις οθόνες που όλοι χρησιμοποιούμε.[…]
Λογοτεχνικό κείμενο
[Πρόταση γάμου]
Το παρακάτω απόσπασμα είναι από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Οι σκλάβοι στα δεσμά τους», εκδόσεις Γράμματα, 1994.
«Στο χέρι σου κρέμεται,» ξανάπε ο γέρος, «εσέ Ευλαλία, όλο το σπίτι, αν θέλεις εσύ γλιτώνει!… Ναι, γλιτώνει, αν θέλεις εσύ, Ευλαλία!…»
«Εγώ;» είπε η κόρη φοβισμένη…
Ο γέρος δεν ήξερε πώς να αρχίσει. Εκατέβασε το βλέμμα, έσιαξε το πανωφόρι του σα να κρύωνε, εκοκκίνισε, έβηξε, εκουνήθηκε και τέλος είπε συλλογισμένος.
«Ο Αριστείδης Στεριώτης, ο γιατρός… τόνε ξέρετε όλοι!»
Κ’ εσώπασε πάλι για κάμποση ώρα. «Ναι», ξακολούθησε έπειτα περίτρομος, «αυτός έχει τα περσότερα χαρτιά μου στο συρτάρι του… Δεν ξέρω πώς τ’ απόχτησε… Αλλά δε θέλω να πω αυτό. Είναι πλούσιος… θα δώσει καιρό για να πλερώσω… φτάνει μόνο… Α, Ευλαλία, μου μήνυσε σήμερα… Ήρθε εδώ ο Χαντρινός… με κουβέντιασε πολλές ώρες… Άκουσέ με, Ευλαλία!… Σε θέλει γυναίκα του!… Μπαίνει εδώ μέσα γαμπρός και μας φτιάνει τες δουλειές μας, όπως εκείνος ξέρει!… Φυσικά δεν έδωκα λόγον κανένα… Α, Ευλαλία!…»
«Ποτέ!» ανάκραξε η Ευλαλία, σταυρώνοντας τα χέρια της. Και το πρόσωπό της εγίνηκε κατακόκκινο.
«Όπως θέλεις, Ευλαλία,» αποκρίθηκε γλυκά ο πατέρας, σιάνοντας πάλι το παλιό πανωφόρι του… «Το δίκιο είναι δικό σου, Ευλαλία… Εγώ να σε βιάσω1…. ω παιδί μου… Ποτέ… Αλλά… η ανάγκη, η περίσταση… Γι’ αυτό μιλώ… Τον ήθελα, λες, γαμπρό μου, Ευλαλία, το γιο του Δήμου;… Εγώ!… Αλλά πάλι είναι πολύ καλός νέος… Όχι;… Τι να γίνει… Στα σημερινά τα χάλια… δε σας φαίνεται… θα ’πρεπε να δεχτούμε!…»
Η Ευλαλία εδάκρυσε τώρα από τη στενοχώρια κι έτρεμε:
«Όχι!…» είπε με σταθερή φωνή… «Όχι.»
«Η ανάγκη,» είπε ο Σπύρος μ’ ένα χαμόγελο αδιαφορίας, «κυβερνάει τον κόσμο… Θα ’θελα, λες, Ευλαλία, να προτιμήσω εγώ τη θυγατέρα του Αστέρη… Μου αρέσουν καλύτερα άλλες…
Κι όμως… γιατί πρέπει κανείς να ζήσει!…»
(1922)
Παρατηρήσεις
ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)
1ο υποερώτημα
Τι είναι «λειτουργικός αναλφαβητισμός» και ποιοι παράγοντες τον προκαλούν, σύμφωνα με το κείμενο 1 (50 – 60 λέξεις)
Μονάδες 10
2ο υποερώτημα
Στην 1η παράγραφο του κειμένου 1 ο συγγραφέας επιλέγει ως τρόπο ανάπτυξης κυρίως τον ορισμό. Επιβεβαίωσε με αναφορά σε τρία σημεία την παραπάνω διαπίστωση (μονάδες 6) και αιτιολόγησε την επιλογή του με κριτήριο την πρόθεσή του (μονάδες 4)
Μονάδες 10
3ο υποερώτημα
Στην 3η παράγραφο του κειμένου 1 γίνεται χρήση του πρώτου προσώπου πληθυντικού αριθμού. Να δικαιολογήσεις την παραπάνω γλωσσική επιλογή του συγγραφέα (μονάδες 5), να μετασχηματίσεις το κείμενο της παραγράφου μετατρέποντας το ρηματικό πρόσωπο σε τρίτο πληθυντικό (5 μονάδες) και να εξηγήσεις την αλλαγή ύφους που παρατηρείς (5 μονάδες)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 2 ( μονάδες 30)
Αφού διαβάσατε το κείμενο στη σχολική τάξη αποφασίσατε να αρθρογραφήσετε στη σχολική σας εφημερίδα πάνω στο ζήτημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού. Εσύ ανέλαβες να διερευνήσεις στο άρθρο σου τις επιπτώσεις του λειτουργικού αναλφαβητισμού στην σύγχρονη κοινωνία. Το άρθρο σου να εκτείνεται σε 350 – 400 λέξεις)
Μονάδες 30
ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 20)
Να εξηγήσεις πώς τα σημεία της στίξης βοηθούν στην απόδοση των συναισθημάτων των ηρώων του κειμένου 2. Να βασίσεις την απάντησή σου επιλέγοντας 4 διαφορετικά μεταξύ τους σημεία στίξης σε αντίστοιχα χωρία του κειμένου 2.
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Να ερμηνεύσεις τη στάση που έχουν απέναντι στο γάμο στο κείμενο 2 ο πατέρας της Ευλαλίας και ο Σπύρος και να εκφράσεις την προσωπική σου συμφωνία ή διαφωνία. Να αναπτύξεις την ερμηνεία σου σε 100 -150 λέξεις.
Μονάδες 15
Για να δείτε τις απαντήσεις αυτού του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:
Τράπεζα Θεμάτων Κριτήριο 14946-Απαντήσεις
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε βασίζεται στο κείμενο 14946 της Τράπεζας Θεμάτων και συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Γλώσσας στην Α’ Λυκείου από την συνάδελφο Γιώτα Μπάγκα, η οποία το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.
Για να μεταβείτε σε Στοιχεία Θεωρίας της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο στοιχείο από τον παρακάτω πίνακα:
| Γλώσσα και Γλωσσικές Ποικιλίες | Προφορικός και Γραπτός Λόγος |
| Περιγραφή | Αφήγηση |
| Χρονογράφημα |
Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.
Υλικό για ΕΠΑ.Λ.
