Τράπεζα Θεμάτων Κριτήριο 14946-Απαντήσεις

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

(Επισημαίνεται ότι οι απαντήσεις που προτείνονται για τα θέματα είναι ενδεικτικές. Κάθε άλλη απάντηση, κατάλληλα τεκμηριωμένη, θεωρείται αποδεκτή.)

ΘΕΜΑ 1

1ο υποερώτημα

Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι ένα είδος αναλφαβητισμού κατά  το οποίο ενώ κάποιος έχει διδαχθεί γραφή και ανάγνωση, αδυνατεί να κατανοήσει τις διάφορες πτυχές της καθημερινής ζωής ( οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές). Οι παράγοντες που τον προκαλούν είναι η πολυπλοκότητα και η ταχύτητα  των σύγχρονων εξελίξεων, η υψηλή εξειδίκευση,  η ταχύτητα και ο αυτοματισμός που επιβάλει  η τεχνολογία και ο ψηφιακός αναλφαβητισμός. ( 60 λέξεις)

2ο υποερώτημα 

Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 1 ο συγγραφέας επιλέγει κυρίως τον τρόπο ανάπτυξης του ορισμού. Παρουσιάζει τρεις ορισμούς: 1) τον ορισμό του αναλφαβητισμού : «αναλφαβητισμός είναι …» 2) τον ορισμό του οργανικού αναλφαβητισμού : «οργανικά αναλφάβητοι θεωρούνται…» και 3) τον ορισμό του λειτουργικού αναλφαβητισμού : «σε μια πιο διευρυμένη ανάλυση, λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι…». Ο συγγραφέας επιλέγει τον τρόπο ανάπτυξης του ορισμού, γιατί θέλει να διερευνήσει το φαινόμενο του λειτουργικού  αναλφαβητισμού και θέλει να υπάρχει ακρίβεια και σαφήνεια και να μη δημιουργηθεί σύγχυση σχετικά με το περιεχόμενο του όρου «λειτουργικός αναλφαβητισμός, ειδικά σε σχέση με το άλλο είδος του αναλφαβητισμού, τον οργανικό.

3ο υποερώτημα 

Στην τρίτη παράγραφο του κειμένου επιλέγεται το α΄ πληθυντικό πρόσωπο: «αν ξεφύγουμε», «χρησιμοποιούμε», γιατί επιδιώκεται  να παρουσιαστεί ένα φαινόμενο που απασχολεί όλους τους ανθρώπους : την αδυναμία να κατανοήσουμε όσα συμβαίνουν  στη σύγχρονη πραγματικότητα, την αδυναμία να διαφοροποιήσουμε τη σκέψη μας και την αδυναμία να ξεφύγουμε από τις προκαταλήψεις μας. Με το α΄ πληθυντικό πρόσωπο επίσης ο πομπός εντάσσει τον εαυτό του σ’ ένα σύνολο ανθρώπων που τους αφορά ή τους απασχολεί το ίδιο θέμα και επίσης δίνει τη διάσταση της συνυπευθυνότητας για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Τέλος,  το ύφος γίνεται πιο προσωπικό και ζωντανό.

Αν μετασχηματίσουμε το κείμενο σε γ πληθυντικό πρόσωπο θα είναι ως εξής: «Αν οι άνθρωποι ξεφύγουν από τους ορισμούς, λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι, πέρα από την αδυναμία κατανόησης όσων συμβαίνουν γύρω τους, η απόλυτη αδυναμία αξιολόγησης νέων πληροφοριών, η διαφοροποίηση της σκέψης και εν τέλει η διαφυγή από τις δεισιδαιμονίες, οι οποίες στη σύγχρονη εποχή επέστρεψαν μέσα από τις οθόνες που όλοι χρησιμοποιούν».

Με τη χρήση του γ πληθυντικού προσώπου ο συγγραφέας παρουσιάζεται αποστασιοποιημένος από όσα γράφει, δίνει στα γραφόμενά του αντικειμενικότητα και ουδέτερο και απρόσωπο ύφος.

ΘΕΜΑ 2

Αναλφαβητισμός στην εποχή της προόδου!

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:  Μπήκαμε ήδη στην τρίτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα. Άλματα έχουν πραγματοποιηθεί σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής και ο ίδιος ο άνθρωπος έχει εξελιχθεί… έχει όμως πραγματικά προοδεύσει; Έχει μορφωθεί περισσότερο; Κατανοεί καλύτερα όσα συμβαίνουν γύρω του; Μπορεί να σκεφτεί πιο ελεύθερα; Μπορεί  να καταπολεμήσει δεισιδαιμονίες και προκαταλήψεις; Μπορεί ν΄ αντισταθεί στη χειραγώγηση;

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ: Επιπτώσεις λειτουργικού αναλφαβητισμού:

1. Ο λειτουργικά αναλφάβητος αδυνατεί να κατανοήσει αυτά που συμβαίνουν γύρω του και έτσι δεν μπορεί ούτε να τα αιτιολογήσει, ούτε να τοποθετηθεί με σύνεση και λογική απέναντι στα σύγχρονα ζητήματα. Πέφτει «θύμα» της παραπληροφόρησης, υποκύπτει σε θεωρίες συνομωσίας, είναι ευάλωτος στα λεγόμενα fake news, υιοθετεί ή αποδέχεται ό, τι γράφεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Παράδειγμα, αποτελούν εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που αμφιβάλλουν για τη δύναμη των εμβολίων να προστατέψουν την ανθρώπινη ζωή και υγεία και πιστεύουν ότι η επιστήμη και οι επιστήμονες υπηρετούν σκοτεινά κέντρα εξουσίας.
2. Ο λειτουργικά αναλφάβητος αδυνατεί να δημιουργήσει σχέσεις υγιείς και να αλληλεπιδράσει με τους συνανθρώπους του, καθώς στερείται τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες (soft skills) με τις οποίες  θα μπορέσει να δραστηριοποιηθεί επαγγελματικά και να προοδεύσει και ταυτόχρονα να διαθέτει ενσυναίσθηση, βαθιά κατανόηση του συναισθηματικού κόσμου των διπλανών του. Δεν μπορεί να κατανοήσει τη σημασία των κοινωνικών αρετών  και έμπρακτα να επιδείξει ευγένεια και σεβασμό στην προσωπικότητα ων άλλων ανθρώπων. Συχνά, υιοθετεί συντηρητικές στάσεις ζωής σε μια κοινωνία που αλλάζει με καταιγιστικούς ρυθμούς και μένει προσκολλημένος σε προκαταλήψεις και αναχρονιστικό τρόπο σκέψης.
3. Προτιμά την υποκουλτούρα τόσο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όσο και των θεαμάτων της τηλεόρασης. Παρακολουθεί με ενδιαφέρον τηλεοπτικά σκουπίδια που προσβάλλουν τους ανθρώπους και αναπαράγουν στερεότυπα (π.χ. πάσης φύσεως τηλεοπτικά reality), ακούει μουσική με στίχους ρατσιστικούς ή σεξιστικούς, ακολουθεί influencers αμφίβολης ηθικής και αισθητικής στάθμης , απορρίπτει οτιδήποτε ποιοτικό που αναβαθμίζει την ανθρώπινη υπόσταση.
4. Πολιτικά ασπάζεται ακραίες θέσεις, χειραγωγείται από λαϊκιστές, εντάσσεται σε ομάδες περιθωριακές και αντικοινωνικές ή είναι πολιτικά απαθής και αδιάφορος αφήνοντας άλλους να αποφασίσουν για το μέλλον του.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Είναι εύκολο να συμβιβάζεται κανείς με την έλλειψη πραγματικής μόρφωσης Είναι άλλωστε το σύνηθες. Αυτό κάνουν οι πολλοί…  Δύσκολο είναι να επιλέξουμε  να προσπαθούμε να κατανοήσουμε  τον κόσμο γύρω μας  και με ελεύθερη σκέψη να προσπαθούμε να τον κάνουμε  καλύτερο. Και είναι δύσκολο, γιατί πρέπει να ξεκινήσουμε από τον εαυτό μας. Να κατανοήσουμε τις μορφωτικές ελλείψεις μας και να αγωνιστούμε να τις υπερκεράσουμε με στόχο πάντα να ζήσουμε σε έναν καλύτερο, δικαιότερο, πιο ελεύθερο,  πιο ανθρώπινο κόσμο.

ΘΕΜΑ 3

Στο απόσπασμα του μυθιστορήματος του Κωνσταντίνου Θεοτόκη « Οι σκλάβοι στα δεσμά τους» ένας πατέρας προσπαθεί να πείσει την κόρη του Ευλαλία να παντρευτεί έναν πλούσιο άνδρα που θα σώσει την οικογένεια από την οικονομική καταστροφή. Τα σημεία στίξης μας βοηθούν να κατανοήσουμε το συναισθηματικό κόσμο των προσώπων. Πιο συγκεκριμένα, το κόμμα στο ασύνδετο σχήμα: «Εκατέβασε  το βλέμμα. Έσιαξε το πανωφόρι του σα να κρύωνε, εκοκκίνησε, έβηξε, εκουνήθηκε και τέλος είπε συλλογισμένος» μας δείχνει τη δύσκολη θέση στη οποία βρίσκεται ο πατέρας και την αμηχανία που αισθάνεται , γιατί πρόκειται να ζητήσει από την κόρη του κάτι δύσκολο: να κάνει έναν γάμο συμφέροντος. Χρησιμοποιείται επίσης το θαυμαστικό όταν η Ευλαλία λέει : «Όχι !» και επαναλαμβάνει «Όχι!» για να δείξει την έντονη άρνησή της να συναινέσει στον γάμο. Τα αποσιωπητικά χρησιμοποιούνται σε πολλές περιπτώσεις για να εκφράσουν το δισταγμό, το φόβο και τη δυσκολία να ειπωθούν κάποια πράγματα ή να εκφράσουν  έντονα συναισθήματα. Για παράδειγμα, όταν ο πατέρας μιλάει στην Ευλαλία : «Το δίκιο είναι δικό σου, Ευλαλία… Εγώ να σε βιάσω… ω παιδί μου… Ποτέ… Αλλά η ανάγκη…» τα αποσιωπητικά μας δείχνουν την ψυχολογική πίεση του πατέρα που αναγκάζεται να πιέσει την κόρη του να κάνει έναν γάμο συμφέροντος. Τέλος το ερωτηματικό στην ερώτηση της Ευλαλίας «Εγώ;» δείχνει το φόβο και το δυσβάσταχτο βάρος της ευθύνης που πέφτει στην Ευλαλία να σώσει την οικογένειά της από την οικονομική καταστροφή.

ΘΕΜΑ 4

Το βασικό θέμα που παρουσιάζει το λογοτεχνικό κείμενο είναι οι γάμοι συμφέροντος και τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν αυτό το θέμα. Η Ευλαλία στην οποία προτείνεται ένας τέτοιος γάμος, αντιδρά, αντιστέκεται και αρνείται. Ο πατέρας της όμως και ο Σπύρος έχουν συμβιβαστεί με την ιδέα και την έχουν αποδεχτεί: ο μεν Σπύρος ομολογεί ότι του άρεσαν περισσότερο άλλα κορίτσια, αλλά λόγω της οικονομικής ανάγκης αποδέχεται να κάνει σύντροφο της ζωής του μια γυναίκα που δεν τον ενθουσιάζει, ο δε πατέρας προτείνει στην κόρη του έναν γάμο συμφέροντος για να γλιτώσει όλη η οικογένεια από την οικονομική καταστροφή. Στα παλαιότερα χρόνια που υπήρχε μεγαλύτερη φτώχεια και δυσπραγία οι γάμοι συμφέροντος ήταν συνηθισμένοι. Ο οικονομικά ισχυρός μπορούσε να επιλέξει το σύντροφό του, όχι όμως και ο οικονομικά ευάλωτος. Σήμερα, που οι γυναίκες εργάζονται. Έχουν μορφωθεί και είναι αυτεξούσιες δύσκολα υποχρεώνονται να κάνουν έναν γάμο που δεν επιθυμούν. Υπάρχει όμως το ενδεχόμενο κάποιοι άνθρωποι να επιλέγουν τους συντρόφους τους με αποκλειστικό κριτήριο την οικονομική εξασφάλιση. Προσωπικά πιστεύω στην ειλικρίνεια όλων των ειδών των σχέσεων και ειδικά των συντροφικών. Σε διαφορετική περίπτωση η καταπίεση που ο συμβιβασμός ή η υποκρισία επιφέρει μπορεί να είναι ολέθρια.

Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Τράπεζα Θεμάτων Κριτήριο 14946

Για να μεταβείτε σε Στοιχεία Θεωρίας  της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο στοιχείο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.