Περιγραφή
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Νέων Ελληνικών της Α’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Περιγραφή Α’ Λυκείου
Στόχος Περιγραφής
Γενικές Παρατηρήσεις
- Γενικός: αναπαράσταση ενός «αντικειμένου»
- Ειδικός:
- έκφραση και επικοινωνία (π.χ. η λογοτεχνική περιγραφή)
- διατύπωση μιας άποψης με μεγαλύτερη σαφήνεια (π.χ. η περιγραφή ενός επιστημονικού πειράματος)
- ψυχαγωγία (π.χ. οι περιγραφές των παραμυθιών)
-
Περιγραφικά κείμενα που εξυπηρετούν πρακτικούς σκοπούς:
- σε εφημερίδες (π.χ. μικρές αγγελίες, ανακοινώσεις)
- σε ενημερωτικά φυλλάδια (π.χ. οδηγίες για τις κινήσεις μας σε περίπτωση σεισμού)
- σε διαφημιστικά φυλλάδια
- σε έντυπα με οδηγίες για την κατασκευή, τη λειτουργία ή τη χρήση ενός αντικειμένου
- σε καταλόγους μουσείων και τουριστικούς οδηγούς
- σε επίσημα έγγραφα (π.χ. δικόγραφα, συμβόλαια)
- πληροφόρηση και εξυπηρέτηση των αναγκών της καθημερινής ζωής
Μεθόδευση της περιγραφής
Αντικείμενο Περιγραφής
(προσδιορισμός του αντικειμένου και σκοπός της περιγραφής του)
Ενεργητική και παθητική σύνταξη
Η ενεργητική σύνταξη χρησιμοποιείται για την προβολή του προσώπου που ενεργεί (υποκείμενο του μεταβατικού ρήματος). Αντίθετα, με την παθητική σύνταξη δίνεται έμφαση στην ίδια την ενέργεια και εξαίρεται το ποιητικό αίτιο (όταν αυτό αναφέρεται). Κατά τη μετατροπή από τη μία σύνταξη στην άλλη συμβαίνουν τα εξής:
Π.χ. Ο εκδοτικός οίκος «Πένα» εξέδωσε το βιβλίο του Γιώργου (ενεργητική σύνταξη).
Το βιβλίο του Γιώργου εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο «Πένα» (παθητική σύνταξη).
Γλώσσα της Περιγραφής
Η επιλογή των κατάλληλων λέξεων / φράσεων
Κατά την περιγραφή, τα γνωρίσματα του αντικειμένου αποδίδονται με μεγαλύτερη πιστότητα μέσω της χρήσης των κατάλληλων λέξεων και φράσεων. Έτσι, ενισχύεται η σαφήνεια και η ακρίβεια των λεπτομερειών. Παρ’ όλα αυτά, ανάλογα με το σκοπό της περιγραφής, επιδιώκεται αρκετές φορές ο υπερτονισμός ή η αποσιώπηση και η παραποίηση κάποιων χαρακτηριστικών του αντικειμένου. Για παράδειγμα, η περιγραφή ενός προϊόντος σε μια διαφήμιση καθίσταται σκόπιμα ασαφής, προκειμένου να αναδείξει υπερβολικά τις θετικές ιδιότητές του και να αποσιωπήσει τις αρνητικές. Πολλές φορές, μάλιστα, η πραγματικότητα διαστρεβλώνεται.
Π.χ. Ολοκαίνουργιο αυτοκίνητο με πετρελαιοκινητήρα, μπλε χρώματος, κατασκευής 1999.
ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Ανάλογα με το είδος και το σκοπό του κειμένου, η γλώσσα χρησιμοποιείται κυριολεκτικά (δηλωτικά) ή μεταφορικά (συνυποδηλωτικά).
Κυριολεκτική ή δηλωτική είναι η χρήση της γλώσσας, όταν σχετίζεται αντικειμενικά με την πραγματικότητα. Εξασφαλίζει ακρίβεια, πιστότητα, χωρίς συναισθηματισμούς και προσωπικά σχόλια. Χρησιμοποιείται σε κείμενα απλά ή επιστημονικά ή κείμενα που εξυπηρετούν έναν πρακτικό σκοπό.
Π.χ. Η πτώχευση της χώρας φανερώνει ένα δυσοίωνο μέλλον για τους νέους ανθρώπους.
Μεταφορική ή συνυποδηλωτική καθίσταται η χρήση της γλώσσας, όταν οι λέξεις και οι φράσεις συνδέονται συνειρμικά και αυθαίρετα με την πραγματικότητα. Η σημασία που αποκτούν προσδιορίζεται από τις εμπειρίες του ομιλητή / γράφοντος. Σαφώς, για την κατανόηση του μηνύματος είναι αναγκαία η συμμετοχή των δεκτών (ακροατών / αναγνωστών) στις ίδιες εμπειρίες. Η μεταφορική χρήση της γλώσσας απαντά κυρίως στη λογοτεχνία.
Π.χ. Η πτώχευση της χώρας κόβει τα φτερά και στραγγαλίζει τα όνειρα των νέων.
Σχόλιο και Οπτική Γωνία
Κάθε περιγραφή γίνεται από μια ορισμένη οπτική γωνία. Κάποιος, δηλαδή, επιλέγει τις κατάλληλες λεπτομέρειες και περιγράφει ένα αντικείμενο ανάλογα με:
- τη συναισθηματική φόρτιση που έχει απέναντί του.
- τον τρόπο που σκέφτεται.
- το αποτέλεσμα που επιδιώκει (το σκοπό της περιγραφής).
Ειδικότερα, ο σκοπός της περιγραφής μπορεί να είναι: α) επικοινωνιακός, β) ψυχαγωγικός, γ) πληροφοριακός (πρακτικός / επιστημονικός). Η περιγραφή περιέχει συχνά κάποιο σχόλιο / γνώμη που εξυπηρετεί το σκοπό αυτόν του κειμένου. Πολλές φορές, το σχόλιο δεν είναι εμφανές στον αναγνώστη. Συνοψίζοντας, η επιλογή και ο τρόπος καταγραφής των λεπτομερειών μιας περιγραφής καθορίζονται από το σκοπό και την οπτική γωνία του πομπού. Παραδείγματος χάρη, θα είναι διαφορετική η περιγραφή:
- ενός μουσικού κομματιού από το συνθέτη του και από ένα μουσικό κριτή (διαφορετική συναισθηματική φόρτιση).
- ενός ενοικιαζόμενου διαμερίσματος από τον ιδιοκτήτη, ο οποίος αναζητά νέους ενοικιαστές, και από τον προηγούμενο, δυσαρεστημένο, ενοικιαστή (διαφορετικό επιδιωκόμενο αποτέλεσμα).
- ενός νέου νομοσχεδίου από ένα κομμουνιστικό και από ένα καπιταλιστικό κόμμα (διαφορετικός τρόπος σκέψης).
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ της ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ
Περιγραφή ενός χώρου / κτιρίου
Η περιγραφή ενός χώρου / κτιρίου εξαρτάται από την οπτική γωνία του περιγράφοντος και ακολουθεί την εξής πορεία:
- τοποθέτηση στο χώρο και στο χρόνο
- εξωτερική περιγραφή
- εσωτερική περιγραφή
- περιγραφή της χρήσης του συγκεκριμένου χώρου / κτιρίου
ΕΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
νεόκτιστος/-η/-ο = αυτός που έχει χτιστεί πρόσφατα, ΣΥΝ: νεόδμητος.
νεοκλασικό (το) = το κτίσμα που έχει οικοδομηθεί σύμφωνα με τα αρχιτεκτονικά πρότυπα του νεοκλασικισμού (νεοκλασικισμός = καλλιτεχνική τάση που χαρακτηρίζεται από την αναβίωση του κλασικισμού, δηλαδή τη μίμηση των προτύπων της αρχαίας ελληνικής τέχνης).
πατροπαράδοτος/-η/-ο = αυτός που έχει κληρονομηθεί από τους προγόνους, ΣΥΝ: πατρογονικός.
διατηρητέο (το) = κτίσμα το οποίο, σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, απαγορεύεται να κατεδαφιστεί, γιατί αποτελεί δείγμα της πολιτιστικής κληρονομιάς, έχει υψηλή καλλιτεχνική ή ιστορική αξία κ.λπ.
περίτεχνος/-η/-ο = αυτός που έχει φτιαχτεί με μεγάλη τέχνη, με γούστο και μαστοριά, ΣΥΝ: αριστοτεχνικός, καλοφτιαγμένος.
καλαίσθητος/-η/-ο = αυτός που φανερώνει καλαισθησία, λεπτό γούστο, ΣΥΝ: καλόγουστος.
περίοπτος/-η/-ο = αυτός που είναι ορατός από όλες τις πλευρές, ΣΥΝ: περίβλεπτος.
περίβολος (ο) = κατασκευή με την οποία περικλείεται ένας χώρος, ΣΥΝ: τοίχος, μάντρα, φράχτης / ο χώρος που περικλείεται από την κατασκευή αυτή, ΣΥΝ: αυλή.
περιτοίχισμα (το) = ο τοίχος που χτίζεται γύρω από ένα χώρο, ΣΥΝ: περίβολος, περίφραξη.
κιγκλίδωμα (το) = σειρά από κάγκελα, με τα οποία περιφράσσεται ένας χώρος, ΣΥΝ: κάγκελα, περίφραξη.
κανάτι (το) = θυρόφυλλο / παραθυρόφυλλο.
φεγγίτης (ο) = άνοιγμα σε ψηλό σημείο τοίχου ή στην οροφή, για να φωτίζεται και να αερίζεται κλειστός χώρος.
πρασιά (η) = χώρος, συνήθως φυτεμένος, που βρίσκεται μπροστά από κτίσμα / βραγιά.
βραγιά (η) = τμήμα κήπου φυτεμένο, που περιβάλλεται συνήθως από αυλάκι, ΣΥΝ: πρασιά.
γειτνιάζω = βρίσκομαι δίπλα / κοντά σε κάτι, ΣΥΝ: γειτονεύω, συνορεύω.
Περιγραφή Προσώπου
ΕΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ωοειδής/-ής/-ές = αυτός που έχει σχήμα αυγού, ΣΥΝ: οβάλ.
οστεώδης/-ης/-ες = λιπόσαρκος, κοκαλιάρης.
γλαρά (μάτια) = φωτεινά, ζωηρά / γεμάτα ηδυπάθεια.
τσακίρικα (μάτια) = γαλανά/ γοητευτικά.
βλοσυρό (βλέμμα) = αγριωπό, εχθρικό.
απλανές (βλέμμα) = ανέκφραστο, που δεν εστιάζεται σε κάτι συγκεκριμένο.
γραμμένα (μάτια, χείλη, φρύδια) = που έχουν ωραία γραμμή, είναι σαν ζωγραφισμένα, ΣΥΝ: καλοσχηματισμένα.
σαρκαστικό (χαμόγελο) = ειρωνικό, χλευαστικό, κοροϊδευτικό.
αγένειος/-α/-ο = αυτός που δεν έχει γένια, ΣΥΝ: άγενος, αμούστακος.
ροζιάρικα (χέρια) = γεμάτα ρόζους (ρόζος = μικρή σκληρή προεξοχή του δέρματος, κάλος).
ντελικάτο (σώμα) = λεπτό, λεπτοκαμωμένο, εύθραυστο.
βεργολυγερός/-ή = ψηλός και λεπτός, με ωραίο παράστημα.
αιθέριος/-α/-ο = αυτός που χαρακτηρίζεται από ανάλαφρη χάρη.
Άδωνις = νέος με πολύ όμορφο πρόσωπο και ωραίο σώμα (από το μυθικό εραστή της θεάς Αφροδίτης).
Κουασιμόδος = πολύ άσχημος άνθρωπος (από το γνωστό Quasimodo, ήρωα του μυθιστορήματος «Η Παναγία των Παρισίων» του Β. Ουγκώ).
καρικατούρα = άσχημος άνθρωπος, με δυσανάλογα και αστεία χαρακτηριστικά (η κυριολεκτική σημασία της λέξης καρικατούρα είναι «γελοιογραφία»).
Περιγραφή Ζωγραφικού Πίνακα - Έργου Τέχνης
Κατά την περιγραφή ενός έργου τέχνης, κατευθύνουμε το λόγο μας διαδοχικά στα διάφορα μέρη του και ακολουθούμε μια σειρά: από πάνω προς τα κάτω ή από έξω προς τα μέσα. Φροντίζουμε ώστε να μην επανερχόμαστε στα ίδια σημεία του έργου και να μην περιγράφουμε άτακτα και επιφανειακά. Ακολουθούμε την εξής διαδικασία:
- αναφέρουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του πίνακα ή του έργου τέχνης.
- περιγράφουμε τις λεπτομέρειες και δίνουμε έμφαση στις σημαντικότερες από αυτές.
- εντάσσουμε το έργο σε τεχνοτροπίες, σχολές και καλλιτεχνικά ρεύματα.
Ειδικά θέματα
Εκτός από την εξωτερική περιγραφή ενός αντικειμένου, μπορεί επίσης να περιγραφεί η λειτουργία του, η διαδικασία κατασκευής του και η χρήση του.
Περιγραφή της λειτουργίας ενός αντικειμένου
Αναφέρουμε τα μέρη από τα οποία αποτελείται το αντικείμενο και συγκεκριμένα, την επιμέρους λειτουργία τους. Έπειτα αναφερόμαστε στη συνάρμοση των μερών και στη λειτουργία του αντικειμένου ως συνόλου.
Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειμένου
Για την περιγραφή της κατασκευής ενός αντικειμένου, αναφέρουμε τα απαραίτητα υλικά και δίνουμε σαφείς οδηγίες για τη σειρά και τον τρόπο χρησιμοποίησής τους (π.χ. τα υλικά και οι οδηγίες εκτέλεσης μιας συνταγής μαγειρέματος). Οδηγίες και επεξηγήσεις δίνουμε επίσης, όταν περιγράφουμε τη χρήση ενός αντικειμένου (π.χ. το βιβλιαράκι με τις οδηγίες χρήσης ενός κινητού τηλεφώνου).
Για να μεταβείτε σε άλλα Στοιχεία Θεωρίας της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο στοιχείο από τον παρακάτω πίνακα:
Γλώσσα και Γλωσσικές Ποικιλίες | Προφορικός και Γραπτός Λόγος |
Περιγραφή | Αφήγηση |
Χρονογράφημα |
Για να μεταβείτε σε Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
Το υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικό υλικό που μόλις διαβάσατε προέρχεται από τις φροντιστηριακές σημειώσεις του εκλεκτού συναδέλφου Μινόπετρου Νικολάου, ο οποίος τις παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.