Γλώσσα και Πολιτισμός Κριτήριο Αξιολόγησης

Γλώσσα και Πολιτισμός Κριτήριο Αξιολόγησης Α Λυκείου

1. Γλώσσα και έθνος

Η σημερινή Ελλάδα υπάρχει ως έθνος και ως κράτος χάρη στο γεγονός ότι ο λαός της μιλάει ελληνικά. Αν η ελληνική γλώσσα είχε χαθεί και εδώ κάτω, όπως χάθηκε στη Β. Βαλκανική, όπου εκτεινόταν παλαιότερα, είναι αυτονόητο ότι εμείς σήμερα θα ήμαστε πολίτες ενός κράτους νοτιοσλαβικού ή αλβανικού. Η κοινή γλώσσα συντήρησε τη συνοχή προς την Ελλάδα και την παντοτινή ελπίδα της ένωσης μαζί της των τμημάτων του ελληνισμού που βρέθηκαν ή βρίσκονται έξω από τα σύνορά της. Η Κύπρος, λ.χ., και η Β. Ήπειρος δε θα είχαν μείνει προσηλωμένες στα ελληνικά πεπρωμένα, αν είχε συμβεί να γίνουν γλωσσικά ξένες προς τον ελληνισμό.

Η σημερινή γλωσσική ομοιογένεια των χώρων του ελληνικού κράτους επικυρώνει με τον πιο εύγλωττο τρόπο την ιστορική ελληνικότητα των κατοίκων της. Κι έτσι η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας σε όλη την Ελλάδα αποκτά τη βαρύτητα του πιο συντριπτικού κριτηρίου για την επιβίωση του ελληνισμού. Μαζί της και χάρη σ’ αυτήν επιζεί ιστορικά το ελληνικό έθνος. Μαζί της θα επιζήσει και στο μέλλον, και χωρίς αυτή θα πεθάνει. Ύστερα από αγώνα χιλιετιών, αγώνα άγριο, αδυσώπητο και αδιάκοπο, αφού δέχτηκε σαν βράχος τα κύματα των ξένων γλωσσών, έμεινε στη θέση της σαν απόρθητο τείχος. Η πάλη της αυτή μόνο με το μυθικό πάλεμα του Διγενή προς το Χάρο θα μπορούσε να παρομοιαστεί, με τη διαφορά ότι στο τέλος ο γλωσσικός Διγενής βγαίνει νικητής.

«Νικήτρα του θανάτου» ονόμασε τη γλώσσα μας ο Παλαμάς. Και αν θυμηθούμε πως ελληνική γλώσσα δε σημαίνει τίποτε άλλο παρά ανθρώπους που μιλούν ελληνικά, καταλαβαίνουμε αμέσως όλο το βάθος του ιστορικού μηνύματος. Η ελληνική γλώσσα –η σημερινή– ισοδυναμεί με την ιστορική επιβίωση της φυλής των Ελλήνων. Π. Ανδριώτης, Γλώσσα και έθνος (Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ., 1963)

2.Η εισβολή των ξένων λέξεων ως πρόβλημα νοοτροπίας

Για το μεγάλο αυτό θέμα θα πω μόνο το εξής: οι ξένες λέξεις μπορούν μόνο να βλάψουν τη γλώσσα μας όσο χρησιμοποιούνται άκριτα, αχρείαστα και σε υπερβολικές δόσεις. Γλώσσες μικρές (σε χρήση), όπως η ελληνική, πρέπει να φυλάγονται από την αθρόα και αλόγιστη χρήση ξένων λέξεων, στην οποία συνήθως οδηγούν το κοινωνικό και πολιτικό γόητρο και η εμπορική εκμετάλλευση μιας δεσπόζουσας ξένης γλώσσας. Δεν είναι η ίδια η χρήση της ξένης λέξης που πρέπει να μας ανησυχεί, όσο η αντίληψη, το πνεύμα και οι λόγοι που οδηγούν στη χρήση της. Ο μιμητισμός, η ξενομανία και η εύκολη λύση οδηγούν βαθμιαία στην αχρήστευση πολλών λέξεων της ελληνικής, εις βάρος της αξιοποίησης λέξεων και παραγωγικών μηχανισμών της γλώσσας μας που θα βοηθούσαν αποτελεσματικά να δηλώσουμε έννοιες εκφραζόμενες από τις ξένες λέξεις. Βεβαίως, από το σημείο αυτό μέχρι του να θεωρούμε «έγκλημα καθοσιώσεως» τη χρήση μιας ξένης λέξης ή να καταλαμβανόμαστε από οίστρο γλωσσικής ξενηλασίας, υπάρχει μεγάλη απόσταση.

Γ. Μπαμπινιώτης, Η γλώσσα ως αξία: το παράδειγμα της ελληνικής (Αθήνα: Gutenberg, 1999)

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το πρώτο κείμενο (60-80 λέξεις).

Β1. Γιατί ο Κωστής Παλαμάς αποκάλεσε την ελληνική γλώσσα «νικήτρα του θανάτου»; Σχολιάστε σε μια παράγραφο.

Β2. Να διακρίνετε τα δομικά μέρη της παραγράφου του 2^ου κειμένου.

Β3. Οι λέξεις μιμητισμός, ξενομανία και η φράση έγκλημα καθοσιώσεως να χρησιμοποιηθούν σε προτάσεις έτσι, ώστε να φανερώνεται η σημασία τους.

Β4. α. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις ακόλουθες λέξεις των κειμένων: σημερινή, προσηλωμένες, βλάψουν, αθρόα, δεσπόζουσας.

β. Να βρείτε από ένα αντώνυμο για τις εξής λέξεις των κειμένων: συνοχή, ομοιογένεια, επιβίωση, ξενομανία, αχρήστευση.

Β5.  «Ο μιμητισμός, η ξενομανία και η εύκολη λύση οδηγούν βαθμιαία στην αχρήστευση πολλών λέξεων της ελληνικής». Να γράψετε μία παράγραφο χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση ως θεματική περίοδο (70-90 λέξεις).

Παραγωγή Λόγου

Γ.«Γλώσσες μικρές (σε χρήση), όπως η ελληνική, πρέπει να φυλάγονται από την αθρόα και αλόγιστη χρήση ξένων λέξεων, στην οποία συνήθως οδηγούν το κοινωνικό και πολιτικό γόητρο και η εμπορική εκμετάλλευση μιας δεσπόζουσας ξένης γλώσσας»: Ο συγγραφέας παρουσιάζει ως επιτακτική την ανάγκη περιφρούρησης των ασθενέστερων γλωσσών. Ποιους κινδύνους διατρέχει συγκεκριμένα η ελληνική γλώσσα και ο πολιτισμός από την επιβολή των ισχυρότερων γλωσσών; Ποιους τρόπους αντιμετώπισης των κινδύνων αυτών θα προτείνατε (400-600 λέξεις);

Για να μεταβείτε σε Στοιχεία Θεωρίας  της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο στοιχείο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Το υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικό υλικό που μόλις διαβάσατε προέρχεται από τις φροντιστηριακές σημειώσεις του εκλεκτού συναδέλφου Μινόπετρου Νικολάου, ο οποίος τις παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.