Ξενοφώντας Κεφάλαιο 4 Παράγραφος 18

Ξενοφῶντος Ἑλληνικά

Κεφάλαιο 4. Παράγραφος 18

Πρωτότυπο Κείμενο

Ταῦτα δ΄ εἰπὼν καὶ μεταστραφεὶς πρὸς τοὺς ἐναντίους͵ ἡσυχίαν εἶχε· καὶ γὰρ ὁ μάντις παρήγγελλεν αὐτοῖς μὴ πρότερον ἐπιτίθεσθαι͵ πρὶν [ἂν] τῶν σφετέρων ἢ πέσοι τις ἢ τρωθείη· ἐπειδὰν μέντοι τοῦτο γένηται͵ ἡγησόμεθα μέν͵ ἔφη͵ ἡμεῖς͵ νίκη δ΄ ὑμῖν ἔσται ἑπομένοις͵ ἐμοὶ μέντοι θάνατος͵ ὥς γέ μοι δοκεῖ.

Μετάφραση

Αφού είπε αυτά και στράφηκε πάλι προς τους εχθρούς, περίμενε· γιατί ο μάντης τους συμβούλευε να μην επιτεθούν προτού ή σκοτωθεί ή τραυματιστεί κάποιος από τους δικούς τους· «όταν γίνει αυτό», είπε, «από τη μια θα προηγηθώ εγώ, εσείς από την άλλη ακολουθώντας με θα νικήσετε, όμως εγώ, όπως προαισθάνομαι, θα θανατωθώ».

Θεματικό κέντρο ενότητας

Ο Θηραμένης αναγκάζεται να πιει το κώνειο, ενώ μέχρι το τέλος της ζωής του διατηρεί την αυτοκυριαρχία του και  τη λεπτότητα του πνεύματός του.

Ο Σάτυρος απειλεί τον Θηραμένη ότι θα τον χτυπήσει, ενώ τον έσερνε για εκτέλεση και αυτός του απαντά: «Άραγε, αν δεν σωπάσω, δε θα κλάψω πικρά;»

κώνειον: η λέξη αυτή παράγεται από το κῶνος και σημαίνει δηλητήριο. Με το κώνειο συνήθως θανατώνονταν όσοι καταδικάζονταν σε θάνατο στην αρχαία Αθήνα. Το κώνειο δεν το απέφυγε ούτε ο μεγάλος φιλόσοφος Σωκράτης.

Το κώνειο ήταν μια παχύρρευστη ουσία με χαρακτηριστική δυσάρεστη οσμή από τα φύλλα και τους βλαστούς του φυτού κώνειον. Η αλκαλοειδής ουσία κωνεΐνη έχει έντονη τοξικότητα και απορροφάται γρήγορα από τους βλεννογόνους. Επιφέρει παράλυση των κέντρων του προμήκους μυελού και των κέντρων κίνησης και προκαλεί σχετικά ανώδυνο θάνατο από ασφυξία.

«Κριτία τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ»: η τελευταία αυτή φράση του Θηραμένη δείχνει το παιγνιῶδες» του χαρακτήρα του. Ο παιγνιῶδης» χαρακτήρας των Αθηναίων, το χιούμορ, το έξυπνο ευφυολόγημα, σφράγισαν πολλά από τα δημιουργήματα του πολιτισμού τους και πιο πολύ το θέατρο. Στο σατυρικό δράμα παρουσιαζόταν η φαιδρή όψη του μύθου των τραγωδιών που είχαν προηγηθεί στην παράσταση. Στην κωμωδία του 5ου αι. π.Χ. κυριαρχούσε η ειρωνεία, ο σαρκασμός, η κριτική για τα πάντα, για πρόσωπα και γεγονότα της πολιτικής και πνευματικής ζωής.

Χαρακτηρισμός Κριτία: ασεβής, παράνομος, άδικος, φανατικός και αιμοδιψής.

Χίλιες πεντακόσιες εκτελέσεις

Μετά τη θανάτωση του Θηραμένη, η παρουσία των Τριάκοντα έγινε πιο σκληρή και αιματοβαμμένη. Όχι γιατί έλειψε ο άνθρωπος που επέκρινε τον Kριτία, αλλά γιατί και η δίκη και η θανάτωση του Θηραμένη προκάλεσαν στις τάξεις των συνεργατών του καθεστώτος μεγάλη αίσθηση. Αύξησαν τις εκτελέσεις και απαγόρευσαν στους κατοίκους της υπαίθρου, που δεν ανήκαν στους 3.000 να μπαίνουν στην πόλη. O φόβος και η ανάγκη έκαναν τους Αθηναίους να εγκαταλείπουν τον τόπο της κατοικίας και της εργασίας τους. Πολλοί κατέφευγαν στον Πειραιά. Αλλά και ο Πειραιάς σε λίγο έπαψε να παρέχει ασφάλεια. Οι Τύραννοι, διαπιστώνοντας την παρουσία πολλών δυσαρεστημένων εκεί, άρχισαν έρευνες και συλλήψεις, που προκάλεσαν νέα κύματα φυγής στα γειτονικά κράτη Κόρινθο, Μέγαρα, Άργος, Θήβα…

Οι πηγές αναφέρουν ότι τα θύματα αυτής της πλέον στυγνής και αιματηρής τυραννίας μέσα σε ένα χρόνο περίπου έφτασαν τους 1.500 θανατωθέντες και 5.000 Αθηναίους και μετοίκους εκπατρισθέντες.
Τα έργα και οι ημέρες των Τριάκοντα αποτέλεσαν μια θλιβερή περίοδο στην ιστορία των Αθηνών.
H δημοκρατική διακυβέρνηση από την καθιέρωση του πολιτεύματος το οποίο εγκαθίδρυσε ο Κλεισθένης (508 π.X.), όχι μόνο δεν είχε απογοητεύσει τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού, αλλά διατηρούσε τη συμπάθειά του ως τη στιγμή που το πολίτευμα αυτό καταλύθηκε κάτω από την απειλή της επέμβασης του Λύσανδρου.

O Πλάτων στην Z’ επιστολή του προς τους φίλους και συγγενείς του Δίωνος, κάνει τις εξής κρίσεις για το νέο πολίτευμα: “… H κατάσταση στην πόλη έλαχε να είναι η ακόλουθη. Επειδή πολλοί κατηγορούσαν το πολίτευμα (το δημοκρατικό) έγινε πολιτική αλλαγή, και την ανατροπή την έκαναν πενήντα ένας άνδρες, έντεκα στην πόλη των Αθηνών και δέκα στον Πειραιά, που τάχθηκαν να διοικούν στη συνέλευση και στις δύο πόλεις, οι υπόλοιποι Τριάκοντα όμως έγιναν απόλυτοι άρχοντες σε όλα. Μερικοί από αυτούς τύχαινε να είναι συγγενείς μου (Kριτίας εξάδελφος και Xαρμίδης θείος του, αδελφός της μητέρας του Περικτιόνης) ή γνώριμοι και μάλιστα με παρακινούσαν να πάρω κι εγώ αμέσως μέρος, αφού ήταν πράγματα που, κατά τη γνώμη τους, μου ταίριαζαν. Και δεν είναι να απορεί κανείς καθόλου γι’ αυτό που έπαθα παρακινούμενος από τη νεότητά μου (ήταν 24 χρόνων). Νόμισα ότι αυτοί θα κυβερνήσουν το Κράτος βγάζοντάς το από την άδικη πολιτική ζωή και φέρνοντάς το σε δίκαιη. Έτσι είχα στραμμένη την προσοχή μου σ’ αυτούς να δω τι θα κάνουν.
Είδα λοιπόν πώς οι άνθρωποι αυτοί μέσα σε λίγο χρόνο κατέδειξαν πώς ήταν “χρυσή” η προηγούμενη πολιτική κατάσταση, γιατί εκτός από τα άλλα και τον αγαπημένο μου φίλο τον γέρο Σωκράτη, που δεν ντρέπομαι να πω πως ήταν ο δικαιότερος άνθρωπος του κόσμου, διέταξαν να πάει μαζί με άλλους να πιάσουν έναν πολίτη με τη βία και να τον οδηγήσουν για να τον θανατώσουν, ώστε να φανεί ότι συμμετείχε στο δικτατορικό τους καθεστώς, θέλοντας και μη.

“O Σωκράτης όμως δεν τους άκουσε και προτίμησε να κινδυνεύσει η ζωή του παρά να γίνει συνεργός μ’ αυτούς στα ανόσια έργα τους…”. Μετά την εγκληματική τρομοκρατία των τυράννων, ο όγκος των φυγάδων μεγάλωνε ώστε να ανησυχήσει και τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι φυσικά με την προτροπή των Τύραννων ζήτησαν από τις ξένες κυβερνήσεις να συλλάβουν τους φυγάδες που είχαν καταφύγει στο έδαφός τους και να τους παραδώσουν στην Αθήνα. Μερικοί υπάκουσαν, όχι όμως η Ηλεία, το Άργος, τα Μέγαρα και η Θήβα.

Ταῦτα δ΄ εἰπὼν καὶ μεταστραφεὶς πρὸς τοὺς ἐναντίους͵ ἡσυχίαν εἶχε·: Κύρια πρόταση κρίσεως.

εἶχε: ρήμα/ οὗτος (ενν.): υποκείμενο/ ἡσυχίαν: αντικείμενο

εἰπὼν καὶ μεταστραφεὶς: επιρρηματικές χρονικές μετοχές με υποκείμενο οὖτος (ενν.) (συνημμένη) ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο εἶχε.

Ταῦτα: αντικείμενο σύστοιχο στο εἰπὼν.

πρὸς τοὺς ἐναντίους: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατεύθυνση σε πρόσωπο στο εἰπὼν.

καὶ γὰρ ὁ μάντις παρήγγελλεν αὐτοῖς μὴ πρότερον ἐπιτίθεσθαι: Κύρια πρόταση κρίσεως.

παρήγγελλεν: ρήμα/ ὁ μάντις: υποκείμενο/ μὴ ἐπιτίθεσθαι: άμεσο αντικείμενο, τελικό απαρέμφατο με υποκείμενο αὐτοὺς (ενν.) (ετεροπροσωπία)/ αὐτοῖς: έμμεσο αντικείμενο.

πρότερον: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ἐπιτίθεσθαι.

πρὶν [ἂν] τῶν σφετέρων ἢ πέσοι τις: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονικοϋποθετική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο παρήγγελλεν της κύριας πρότασης που προηγείται.

[ἂν]πέσοι: ρήμα/ τις: υποκείμενο.

τῶν σφετέρων: γενική διαιρετική στο τις.

ἢ τρωθείη: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονικοϋποθετική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο παρήγγελλεν της κύριας πρότασης που προηγείται.

τρωθείη: ρήμα/ τις (ενν.): υποκείμενο

ἐπειδὰν μέντοι τοῦτο γένηται: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονικοϋποθετική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στα ἡγησόμεθα και ἔσται των κύριων προτάσεων που έπονται.

γένηται: ρήμα/ τοῦτο: υποκείμενο.

ἡγησόμεθα μέν͵ ἡμεῖς: Κύρια πρόταση κρίσεως.

ἡγησόμεθα: ρήμα/ ἡμεῖς: υποκείμενο.

ἔφη: Κύρια πρόταση παρενθετική.

ἔφη: ρήμα/ οὗτος (ενν.): υποκείμενο.

νίκη δ΄ ὑμῖν ἔσται ἑπομένοις: Κύρια πρόταση κρίσεως.

ἔσται: ρήμα/ νίκη: υποκείμενο.

ὑμῖν: δοτική προσωπική κτητική στο ἔσται.

ἑπομένοις: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο ὑμῖν με υποκείμενο το ὑμῖν.

ἐμοὶ μέντοι θάνατος: Κύρια πρόταση κρίσεως.

ἔσται (ενν.): ρήμα/ θάνατος: υποκείμενο.

ἐμοὶ: δοτική προσωπική κτητική στο ἔσται (ενν.).

ὥς γέ μοι δοκεῖ: δευτερεύουσα αναφορική παραβολική πρόταση του τρόπου.

δοκεῖ: ρήμα.

μοι: δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου στο δοκεῖ.

Η Ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν τα Φιλολογικά μαθήματα ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.