Λέων Τολστόι: Ένας Ρώσος λογοτέχνης με δυτικά πρότυπα.
Ο ιδιοφυής Λέων Τολστόι
Στις 9 Σεπτεμβρίου (28 Αυγούστου βάσει παλαιού ημερολογίου) 1828 γεννήθηκε ένας εκ των σπουδαιότερων λογοτεχνών της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ο κόμης Λεβ Νικολάγιεβιτς Τολστόι, κατά κόσμον, Λέων Τολστόι. Μεγαλωμένος με τις ρωσικές αρχές, αλλά επηρεασμένος από τα δυτικά πρότυπα έδειξε -εκτός της λογοτεχνίας- έντονο ενδιαφέρον και για την εκπαίδευση. Συγκεκριμένα, ίδρυσε σχολείο και εξέδωσε περιοδικό με παιδαγωγικό χαρακτήρα. Στην προσωπική του ζωή δε στάθηκε ιδιαίτερα τυχερός και πέθανε μόνος σε ηλικία 82 ετών από πνευμονία στο σιδηροδρομικό σταθμό του Αστάκοβο· σύμφωνα με φήμες λίγο πριν εκπνεύσει διάβαζε ένα έργο του αγαπημένου του Ντοστογιέφσκι.
” Όλοι θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά κανένας δεν θέλει να αλλάξει τον εαυτό του.”
Η ζωή του Λέοντος Τολστόι
Ο Λέων Τολστόι σε νεαρή ηλικία.
Ο κόμης Λεβ Νικολάγιεβιτς Τολστόι (όπως ήταν το πλήρες ονοματεπώνυμο του Τολστόι) γεννήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1828 (βάσει του παλαιού ημερολογίου στις 28 Αυγούστου) στην πόλη Γιάσναγια Πολιάνα της Ρωσίας. Προερχόταν από αριστοκρατική οικογένεια, την οποία όμως δεν κατάφερε να χαρεί, καθώς σε ηλικία μόλις 10 ετών έμεινε ορφανός και από τους δύο γονείς. Έτσι, ο μικρός Λέων κλήθηκε σε μικρή ηλικία να αντιμετωπίσει το σκληρό πρόσωπο της ζωής, μιας ζωής που δεν φοβήθηκε να ζήσει, και τελικά την κέρδισε. Κι ας τον λύγισε ο θάνατος στο τέλος.
Όντας στην εφηβεία και, αφού ολοκλήρωσε τη σχολική του φοίτηση με σχετική δυσκολία, καθότι ήταν αρκετά ατίθασος, αποφασίζει να εγγραφεί στη νομική σχολή του πανεπιστημίου της πόλης Καζάν. Στο πανεπιστήμιο θα μείνει δύο χρόνια λαμβάνοντας γνώσεις γύρω από τη νομική επιστήμη και τις ανατολικές γλώσσες. Αν και πολύ καλός φοιτητής, δεν κατάφερε να δαμάσει τον ατίθασο και αναρχικό χαρακτήρα του και έτσι αποβλήθηκε μιας και κρίθηκε «ανεπίδεκτος μαθήσεως».
Ο Τολστόι είχε ανατραφεί με ρώσικα πρότυπα και σεβόταν την ρώσικη κουλτούρα, ωστόσο είχε επηρεαστεί έντονα και βαθιά από τις αρχές τις Γαλλικής Επανάστασης, της Αναγέννησης και εν γένει από τα δυτικά πρότυπα σκέψης. Αυτό που πραγματικά επιζητούσε κυρίως για τους συμπατριώτες του ήταν να μορφωθούν και να μυηθούν στη ρώσικη κουλτούρα αλλά με δυτικό τρόπο. Για τον λόγο αυτό ίδρυσε στην γενέτειρά του Γιάσναγια Πολιάνα σχολείο και παράλληλα εξέδωσε το εκπαιδευτικό-παιδαγωγικό περιοδικό με τίτλο «Γιάσναγια Πολιάνα».
” Χωρίς ελληνομάθεια δεν υπάρχει παιδεία.”
Ο Τολστόι, ο Κριμαϊκός πόλεμος και η επιτυχία
Ο Τολστόι παίζει σκάκι με το γιο του
Ο Τολστόι παρά την αγάπη του για τα γράμματα και τη λογοτεχνία είχε αναπτύξει και μια άλλη αγάπη πιο επικίνδυνη, την χαρτοπαιξία. Παίζει αρκετά συχνά και χάνει αρκετά χρήματα. Προκειμένου να αντεπεξέλθει στα χρέη του δηλώνει συμμετοχή στο ρωσικό στρατό και παίρνει μέρος ως μισθοφόρος στον Κριμαϊκό πόλεμο (1853-1856).
Με το πέρας του πολέμου, ο λογοτέχνης είναι πλέον 28 ετών. Γυρνά στη γενέτειρά του και γνωρίζει τη Σοφία. Την ερωτεύεται, παντρεύονται και αποκτούν 13 (!) παιδιά εκ των οποίων μόνο τα 9 θα ζήσουν. Ο γάμος τους είναι δύσκολος. Ο Τολστόι φαίνεται ότι δε σέβεται και δεν αναγνωρίζει στη γυναίκα του τις θυσίες που κάνει για χάρη της οικογένειάς της. Παρ’ όλα αυτά ο γάμος θα αποτελέσει την κύρια πηγή έμπνευσης για τον Ρώσο λογοτέχνη, ο οποίος θα γράψει δύο από τα πιο πολυδιαβασμένα και ταυτόχρονα αξιόλογα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας: το «Πόλεμος και Ειρήνη», έργο που θίγει τη ναπολεόντεια εποχή (1869) και το δυνατό ψυχολογικό -οικογενειακό δράμα, την «Άννα Καρέννινα» (1877). Την ίδια περίοδο, θα γράψει το διήγημα «Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς» (1866).
Ο Τολστόι επιστρέφει από ένα ταξίδι του στη Μόσχα στη γενέτειρά του Γιάσναγια Πολιάνα.
«Ο γίγας της ρωσικής γης», όπως αποκαλούνταν, ζει πλουσιοπάροχα, αριστοκρατικά και παράλληλα θλίβεται που οι συμπολίτες του δε διαθέτουν ούτε τα βασικά αγαθά για την επιβίωσή τους. Σκέφτεται να χαρίσει την περιουσία του και να ζήσει μόνος του ερημικά και φτωχικά. Η ιδέα αυτή θα ωριμάσει μέσα του και θα γίνει πράξη λίγο καιρό πριν πεθάνει. Προς το παρόν αφιερώνεται στη συγγραφή, και την περίοδο 1886-1899 θα παρουσιάσει ένα αξιοθαύμαστο συγγραφικό-λογοτεχνικό εύρος έργων. Αρχικά, θα γράψει το έργο «Το κράτος του ζόφου» (1886), τη «Σονάτα του Κρόιτσερ» (1889), στη συνέχεια το έργο – ύμνο για την ηθική και την αγάπη, τον «Πάτερ Σέργιο» (1898) και θα ακολουθήσει ο «Κύριος και δούλος» (1895) και η «Ανάσταση» (1899).
Το 1910 παίρνει τη μεγάλη απόφαση. Χαρίζει την περιουσία του στα φτωχά λαϊκά στρώματα της Ρωσίας και πηγαίνει να ζήσει στη φύση που τόσο αγαπούσε. Όμως, είναι πλέον 82 ετών και με κλονισμένη υγεία. Στις 20 Νοεμβρίου 1910 (7 Νοεμβρίου βάσει παλαιού ημερολογίου) αφήνει την τελευταία του πνοή στο σιδηροδρομικό σταθμό του Αστάκοβο λόγω πνευμονίας· σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες φήμες διάβαζε ένα έργο του Ντοστογιέφκσι.
” Κυβέρνηση είναι μια παρέα ανθρώπων που παρενοχλούν τους υπόλοιπους.”
Άγνωστες πτυχές και στοιχεία της ζωής του Τολστόι
1. Ο Τολστόι προερχόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Συγκεκριμένα, τόσο οι γονείς του όσο και οι γονείς των γονιών του, δηλαδή οι δύο παππούδες του, ήταν αριστοκράτες. Ο ένας παππούς του από τη μεριά της μητέρας του ήταν πρίγκιπας και ο παππούς του από την μεριά του πατέρα του ήταν πρεσβευτής της Ρωσίας στο Βερολίνο.
2. Ήταν οικογενειακός φίλος με τους γονείς της μετέπειτα γυναίκας του Σοφίας. Μάλιστα, συχνά επισκεπτόταν το σπίτι τους για να αναπτύξουν φιλικούς δεσμούς. Όμως, ο Ρώσος λογοτέχνης ήταν πολύ ντροπαλός. Μην αντέχοντας την κατ’ ιδίαν συνάντηση με τη Σοφία έστειλε μια επιστολή στην μελλοντική σύζυγό του στην οποία της ζητούσε να παντρευτούν. Η απάντηση ήταν θετική. Η εμπειρία του αυτή και συνολικά ο έγγαμος βίος του αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για να γράψει το αριστούργημά του «Άννα Καρέννινα».
3. Θεωρούσε τον Σαίξπηρ μέτριο λογοτέχνη, χωρίς ιδιαίτερη ευφυΐα και ταλέντο. Όπως αναμενόταν, οι απόψεις του Τολστόι έρχονταν αντιμέτωπες με τις απόψεις της κοινής γνώμης κάτι που όμως δεν ενδιέφερε τον Ρώσο συγγραφέα.
4. Η εμπειρία του από το Κριμαϊκό πόλεμο ήταν πολυεπίπεδη. Αύξησε το αίσθημα του ανθρωπισμού του, τον έκανε φιλειρηνιστή και τον ενέπνευσε να γράψει το πολυδιαβασμένο «Πόλεμος και Ειρήνη». Να σημειωθεί, ότι πολλά αποσπάσματα του βιβλίου ήταν βασισμένα σε αληθινά γεγονότα, καθώς ο Τολστόι υπηρέτησε στον πόλεμο από τη θέση του αξιωματικού στο πυροβολικό, και η εμπειρία του ήταν μεγάλη ενώ οι εικόνες που αποτυπώθηκαν στο νου του ζωντανές και πλούσιες.
5. Έχασε μεγάλο μέρος της πατρικής περιουσία στο τζόγο. Συγκεκριμένα, αναγκάστηκε να πουλήσει το αρχοντικό που κληρονόμησε από τον έναν παππού του στη γενέτειρά του Γιάσναγια Πολιάνα έναντι 5000 ρουβλιών, περί το 1850.
Η οικογένεια του Λέοντος Τολστόι.
6. Αφορίστηκε από την εκκλησία λόγω των ιδεών του, όπως τουλάχιστον αυτές καταγράφηκαν στο έργο «Ανάσταση». Η κίνηση της ρωσικής Ορθόδοξης εκκλησίας να τον αφορίσει γιγάντωσε την φήμη και τη δημοτικότητά του, κάτι που κανείς δεν περίμενε.
7. Ο ίδιος ο Τολστόι θεωρούσε την αγαμία μέσο ηθικής εκπλήρωσης. Περιγράφει μάλιστα στο ημερολόγιό του ότι η πρώτη του σεξουαλική εμπειρία ήταν με μια ιερόδουλη στην οποία με το πέρας της επαφής τους ζήτησε συγγνώμη και της δήλωσε τη μεταμέλειά του. Ήταν επίσης πατέρας 13 παιδιών την ίδια περίοδο που φημολογούνταν ότι έπασχε από κάποιο αφροδίσιο νόσημα.
8. Είχε ιδιαίτερη αγάπη στην φύση και στις αγροτικές δραστηριότητες. Σκοπός της ζωής του ήταν να γίνει αγρότης, να ζει στη φύση και να καλλιεργεί τη γη. Μάλιστα, ανέπτυξε πολλές ικανότητες και έλαβε χρήσιμες γνώσεις που του επέτρεψαν με φυσικά υλικά να κατασκευάζει τα παπούτσια που φορούσε.
9. Ο θάνατός του προκάλεσε τεράστιο κύμα θλίψης στους υποστηρικτές του, κάτι που ίσως να μην ανέμενε κανείς ούτε καν ο ίδιος ότι θα συμβεί. 3000 Ρώσοι κατέκλυσαν τους δρόμους προκειμένου να δουν το φέρετρό του να οδηγείται στην γενέτειρά του. Ήταν η πρώτη πολιτική κηδεία στη Ρωσία, καθώς ο λογοτέχνης είχε αφοριστεί από τη ρωσική εκκλησία.
10. Δήλωσε ότι υποστήριζε τον «χριστιανικό αναρχισμό». Ήταν ειρηνιστής και λόγω των έργων του αλλά και της γενικότερης στάσης ζωής και των ιδεών του αποτέλεσε στοιχείο έμπνευσης αλλά και σεβασμού για τον Μαχάτμα Γκάντι και τον Μάρτι Λούθερ Κινγκ. Στα δοκίμια του Τολστόι για τη χρήση της ειρήνης ως «όπλο» στηρίχθηκε ο Γκάντι στον αγώνα του ενάντια στην αδικία και τη βία της βρετανικής αποικιοκρατίας.
” Μην ακούτε ποτέ αυτούς που κακολογούν τους άλλους και λένε καλά λόγια για σας.”
Επιλογικά
Αντί επιλόγου θεωρήθηκε πιο κατάλληλο και συνετό να προβληθεί ένα απόσπασμα από το έργο του μεγάλου Ρώσου λογοτέχνη «Τα τρία ερωτήματα» στο οποίο μιλά για την πιο σημαντική στιγμή του ανθρώπου που κατά εκείνον είναι το παρόν:
” Ο άνθρωπος μοιάζει με κλάσμα όπου ο αριθμητής είναι ο πραγματικός εαυτός του και ο παρονομαστής η ιδέα που έχει για τον εαυτό του. Όσο μεγαλύτερος ο παρονομαστής, τόσο μικρότερη η αξία του κλάσματος. Και όσο ο παρανομαστής διογκώνεται προς το άπειρο, τόσο το κλάσμα τείνει προς το μηδέν.”
Χάρης Αβραμίδης για την ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook, και διαβάστε παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω.
Η Ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook, και διαβάστε παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω!
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Υλικό για ΕΠΑ.Λ.
