Ιωάννης Καποδίστριας: Πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας ( Μέρος β’)

Η πρώτη διπλωματική νίκη του Καποδίστρια

Το 1797 ο Ναπολέων Βοναπάρτης κερδίζει την Γαληνοτάτη Δημοκρατία. Ως εκ τούτου, τα Επτάνησα περνάνε στην κυριαρχία των Γάλλων. Αμέσως, τίθενται σε εφαρμογή περιοριστικά μετρά κατά της αριστοκρατίας της Κέρκυρας και οι Γάλλοι παραδίδουν το Libro D’ Oro στις φλόγες ως μία συμβολική κίνηση κατακύρωσης της επικυριαρχίας τους και της επιβολής των δικών τους φιλελεύθερων αρχών στους κατακτημένους.

Καθώς η οικογένεια Καποδίστρια κατατάσσεται στους «αντικαθεστωτικούς», τίθεται υπό περιορισμό στις θερινές κατοικίες της και ο Αντωνομαρίας Καποδίστριας φυλακίζεται το 1798. Μετά από ταραχώδεις διαπραγματεύσεις με τις αρχές, ο Ιωάννης καταφέρνει να πετύχει την αποφυλάκιση του πατέρα του. Η εμπειρία αυτή θα του αφήσει πικρή γεύση αναφορικά με τις αξίες της Γαλλικής Επανάστασης.

Ο Καποδίστριας και η Επτάνησος Πολιτεία

Στις 21 Μαρτίου 1801 ανακηρύσσεται η ανεξαρτησία της Επτανήσου Πολιτείας υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου Σελίμ και την εγγύηση του Τσάρου Παύλου. Το πρώτο σύνταγμα της νεοπαγούς πολιτείας επαναφέρει τα προνόμια των ευγενών, ως εκ τούτου οι Eπτανήσιοι αναγκάζονται να δεχθούν την παλινόρθωση της τοπικής αριστοκρατίας αλλά και την οθωμανική κυριαρχία.

Ο κόμης Ιωάννης Καποδίστριας χρηματίζει την εποχή εκείνη αρχίατρος του στρατιωτικού νοσοκομείου της Κέρκυρας. Είναι αφοσιωμένος στο λειτούργημά του και αποστασιοποιημένος από την πολιτική δράση, όταν αναλαμβάνει τη θέση του Γραμματέα της Επικράτειας. Ο ίδιος ο Καποδίστριας στηλιτεύει το μη φιλελεύθερο σύνταγμα προκαλώντας τις αντιδράσεις των αρχόντων. Τον θεωρούν προδότη της τάξης τους.

Ωστόσο, ο πατέρας του, πιστεύοντας στις ικανότητες του νέου τού δίνει το χρίσμα του εκπροσώπου της οικογένειας στα πολιτικά θέματα. Η απόφασή του αυτή αναγνωρίζεται λίγο αργότερα, καθώς την ίδια χρονιά αναταραχές ξεσπούν στην Κεφαλλονιά, όταν οι ποπολάροι επαναστατούν κατά του συντάγματος. Με επέμβαση του Καποδίστρια αμβλύνεται η έκρυθμη κατάσταση. Διαπραγματευόμενος, αφουγκράζεται τον παλμό του λαού και συνδιαλέγεται με όλες τις παρατάξεις. Μέχρι το 1803, το σύνταγμα αλλάζει, όπως το υποσχέθηκε, δικαιώνοντας την απόφαση του πατέρα του, Αντωνομαρία Καποδίστρια, να του μεταβιβάσει τον τίτλο του και τις αρμοδιότητες του.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι το νέο σύνταγμα, που ονομάστηκε Onoranda, συνέταξαν από κοινού ο Ιωάννης και ο κόμης Μοτσενίγος από τη Ζάκυνθο. Σε αυτό υπήρξε ιδιαίτερη πρόβλεψη για «αναγκαστική επιβολή της παιδείας» στα νησιά του Ιονίου. Συγκεκριμένα, ιδρύθηκαν 40 σχολεία και η περιλάλητη Σχολή της Τενέδου στην Κέρκυρα.

Αυτά στελεχώθηκαν από δάσκαλους που ανακλήθηκαν από το εξωτερικό. Επιβλήθηκε μάλιστα και η υποχρεωτική φοίτηση των κληρικών και των δημοσίων υπαλλήλων στη Σχολή.

Για τη διευκόλυνση των σπουδαστών τυπώθηκε η Ορθόδοξη Κατήχηση στη δημοτική και το πρόγραμμα σπουδών συμμορφώθηκε στα ευρωπαϊκά πρότυπα και τις ιδέες του Ρουσό. Αυτή είναι η πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία που, με νομοθετική μέριμνα, θεσμοθετείται η παιδεία σε σύγχρονα θεμέλια και εμπνευστής του εγχειρήματος είναι ο ίδιος πολιτικός άνδρας που δε μιλούσε καλά τα ελληνικά.

Η πρώτη στρατιωτική νίκη του Καποδίστρια

Από το 1803 ο περιλάλητος Αλή πασάς των Ιωαννίνων, Τεπελενλής, έχει επικρατήσει στο δυτικό κορμό της χώρας με τα παράλια της Ακαρνανίας να «μυρίζουν μπαρούτι». Ο Αλή πασάς θέλει να επεκτείνει την κυριαρχία του στη Λευκάδα. Με τη ρωσοτουρκική συμμαχία να «ψυχορραγεί», τον χειμώνα του 1806 οι Οθωμανοί κηρύσσουν τον πόλεμο κατά της Ρωσίας. Ο Αλή πασάς ετοιμάζεται να αδράξει την ευκαιρία.

Το νησί προετοιμάζεται για κατάσταση πολιορκίας και ο Ιωάννης Καποδίστριας αναλαμβάνει εκτάκτως τη στρατιωτική ηγεσία και προετοιμάζει τακτικό στρατό. Ταυτόχρονα στη Λευκάδα συρρέουν δυνάμεις από όλα τα Επτάνησα• ο Έλληνας αξιωματικός του ρωσικού στρατού Εμμανουήλ Παπαδόπουλος και κυνηγημένοι πολεμιστές από τα βουνά της Ηπείρου.  Συρρέουν όμως και μηχανικοί, που θα οργανώσουν την άμυνα του νησιού, καθώς το θαλάσσιο ρήγμα που χωρίζει το νησί από την Ήπειρο είναι τόσο στενό που θα γινόταν εύκολος στόχος σε περίπτωση που ο Τεπελενλής αποφάσιζε να το προσεγγίσει χτίζοντας γέφυρα.

Για να αναπτερώσει το ηθικό των κατοίκων και για να ενισχύσει τη δύναμή του, ο Ιωάννης Καποδίστριας, αναλαμβάνει τη σκαπάνη και ρίχνεται πρώτος στο σκάψιμο. Παράλληλα, συντονίζεται αντιπερισπασμός από κλεφταρματολούς, οι οποίοι απωθούν τον Αλή και εκείνος τρέπεται σε φυγή. Λέγεται, πως την ομήγυρη αποτελούσαν ο Μπότσαρης, ο Κατσαντώνης, ο Γρίβας, ο Κολοκοτρώνης και ο Καραϊσκάκης.

Γράφτηκε, επίσης, από τους ποιητές Ρεγάλη και Βαλαωρίτη, πως κατά το επινίκιο γλέντι ο Καποδίστριας απευθυνόμενος στους συμπαραστάτες του εκμυστηρεύτηκε την πεποίθησή του πως η πατρίδα θα τους καλούσε για ένα σπουδαιότερο σκοπό. Και οι οπλαρχηγοί υψώνοντας τα ξίφη τους ορκίστηκαν στο όνομα της Ελευθερίας: «Επί κεφαλής της τραπέζης εκάθισεν ο Καποδίστριας, εγερθείς δε πριν ή αποχωρισθώσιν, προέπιεν υπέρ της ανεξαρτησίας της ελληνικής φυλής. Επί τη προπόσει ταύτη οι γενναίοι της ελληνικής τιμής πρόμαχοι σύραντες τα ξίφη ώμοσαν ν’ αποθάνωσι μαχόμενοι υπέρ Πίστεως και Πατρίδος.»

Ο Ιωάννης Καποδίστριας στη Ρωσία

Ήταν καλοκαίρι του 1808, όταν στον Καποδίστρια παραδίδεται η επιστολή του κόμη Νικολάου Ρουμιάντσεφ, Υπουργού Εξωτερικού της Ρωσίας.

Η επιστολή αυτή περιλαμβάνει το τιμητικό παράσημο β’ τάξεως της Αγίας Άννας, την πρόκληση του Αυτοκράτορα Αλεξάνδρου και 400 δουκάτα για τα έξοδα του ταξιδιού. Ο Τσάρος με τον τρόπο αυτό ζητάει από τον Ιωάννη να υπηρετήσει τη Ρωσία. Η πρόσκληση αυτή έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από του συμπατριώτες του. Περισσότερο όμως, ο πατέρας του, υπερήφανος ενθαρρύνει το νεαρό κόμη να αδράξει την ευκαιρία.

Δύο παρατάξεις διεκδικούν τον Ιωάννη Καποδίστρια. Από τη μία η νικήτρια Γαλλία, η οποία του προσφέρει τη θέση του εισηγητή του συμβουλίου της επικράτειας. Αλλά ο κόμης αρνείται, καθώς πιστεύει πως οι Γάλλοι δε μπορούν να εγγυηθούν τα συμφέροντα και την ασφάλεια των Ιονίων Νήσων. Άλλωστε, ήταν από τους λίγους που δε συγκινήθηκαν από τις νίκες του Βοναπάρτη, καθώς θεωρούσε τις επιτυχίες του παροδικές. Γενικά, αντιλαμβανόταν πως κυρίαρχο στη θάλασσα ήταν το ναυτικό των Άγγλων. Μα τα εμπορικά συμφέροντα των Ελλήνων προσέκρουαν σε αυτά της Μεγάλης Βρετανίας. Από την άλλη πλευρά, για τον Καποδίστρια ιδιαίτερα λυσιτελής διαγράφεται η σύμπραξη με τους Ρώσους. Οι τελευταίοι θα μπορούσαν να βοηθήσουν την Ελλάδα, γιατί είχαν ανάγκη από ένα μεταβατικό δίαυλο με τη μεσόγειο. Η σκέψη αυτή ώθησε το διορατικό νέο να μεταβεί στη Ρωσία και να υπηρετήσει τον Τσάρο.

«Είμαι πεπεισμένος ποτέ να μην εγκαταλείψω τα συμφέροντα της πατρίδας μου. Καμιά θεώρηση των πραγμάτων, οποιαδήποτε κι αν είναι, δεν θα μπορούσε να μ’ επηρεάσει να αποστασιοποιηθώ από τα καθήκοντα που μου επιβάλλει η τιμή μου. Τι χρησιμότητα έχει για μένα η υψηλή εύνοια με την οποία με τιμά ο αυτοκράτορας, εφόσον δεν θα είχα τη δυνατότητα να τη χρησιμοποιήσω για να βοηθήσω αυτούς τους ανθρώπους, στους οποίους ανήκω ολόψυχα και αποκλειστικά.»

Έτσι, ο δυτικότροπος φραγκοφορεμένος Κερκυραίος, με την ευλογία του πατέρα του,  ανοίγει τις πύλες ενός λαμπρού μέλλοντος στα ανακτοβούλια της Ρωσίας. Το ταξίδι μέσα στο βαρύ χειμώνα για την Αγία Πετρούπολη είναι επικίνδυνο και κουραστικό. Το ψύχος όμως, δεν καταβάλλει τον Καποδίστρια, που οπλισμένος με υπομονή και απεριόριστη θέληση, ξεπερνά τη χιονόπτωση και φτάνει στον προορισμό του αθόρυβος.

Η μοναξιά του είναι αβάσταχτη. Ξένος ανάμεσα σε ξένους. Ωστόσο, η εύνοια του αυτοκράτορα είναι κατάδηλη. Ο Καποδίστριας όμως, κινείται με μετριοπάθεια και χαμηλόφωνα. Αρχικά, μένει σε ένα σπίτι εμπόρων και διαθέτει δύο υπηρέτες. Δυσκολεύεται να συνεννοηθεί με τους Ρώσους, καθώς είναι γαλλοτραφής. Το κρύο και το κακό κρασί της Ρωσίας τού προξενούν δυσφορία. Γι’ αυτό και σπάνια αποχωρίζεται τη σόμπα του μικρού του δωματίου, δίπλα στην οποία παίζει σκάκι και διαβάζει τα γράμματα της οικογένειάς του.

«Είμαι ευχαριστημένος…», γράφει στον πατέρα του, «Αντιστάθηκα στις πιό μεγάλες και γοητευτικές προτάσεις … Έμεινα σταθερός στο να παραιτηθώ από λαμπρές και ανετότατες θέσεις … προκειμένου να μείνω με όλη μου την καρδιά προσκολλημένος … σε όσα εγώ πιστεύω ως ιερά καθήκοντα … Μού προσφέρθηκαν περισσότερες από μιά ωραίες αποκαταστάσεις. Τις αρνήθηκα χωρίς δυσαρέσκειαν. Θα είχα γίνει Κροίσος στα πλούτη, αλλά στους αντίποδες. Θα είχα προχωρήσει κατά χίλια βήματα στην σταδιοδρομία μου, αλλά έξω από τις αρχές μου, από την ατμόσφαιρά μας. Δεν το θέλησα και ούτε θα το θελήσω ποτέ… Ελπίζω στην θεϊκή προστασία …».

Όταν βγαίνει έξω από το μικρό του οίκημα, φοράει πάντα τη γούνα του, μα αποφεύγει τις κοσμικές συγκεντρώσεις. Συνδέεται με τις φαναριώτικες οικογένειες Στούρτζα και Υψηλάντη. Καθώς είναι άνθρωπος των γραμμάτων, έρχεται σε επαφή με τον ιστορικό Νικολάι Καραμζίν και τους ποιητές Α. Πούσκιν και Β.Α. Ζουκόφσκι. Επιδιώκει, επίσης, να συγχρωτίζεται με ανθρώπους που θα βοηθήσουν την ανέλιξή του στην ρωσική αυλή. Μία από αυτές τις γνωριμίες, η Ρωξάνδρα Στούρτζα, θα σημαδέψει τον Ιωάννη. Ακόμα μία σπουδαία γνωριμία είναι αυτή με τον επίσκοπο Άρτας, Ιγνάτιο. Μαζί του μοιράζεται τις ίδιες ιδέες για την αναγέννηση του Ελληνικού Έθνους αλλά και κοινές επαγγελματικές φιλοδοξίες. Σε μία από τις επιστολές του, καταγράφει με παιγνιώδες ύφος πως με τον επίσκοπο οραματίζονται να οργανώσουν μια οικογενειακή γιορτή, του Αγίου Μαρτίνου και Γρηγορίου, μα η έλλειψη κρασιού και χρημάτων τούς ματαιώνει τα σχέδια…

Ο Καποδίστριας, αν και είναι άνθρωπος πτωχός και ταπεινός – για τα δεδομένα της Ρωσίας – γνωρίζει ανθρώπους της υψηλής κοινωνίας και κερδίζει τη συμπάθειά τους. Με τη διαρκή αποστολή υπομνημάτων για την κατάσταση των Ελλήνων, καταφέρνει να στρέψει το ενδιαφέρον του αυτοκράτορα προς το ελληνικό ζήτημα. Παράλληλα, πείθει πολλούς από τους Έλληνες της διασποράς να δώσουν χρήματα για την υποστήριξη της παιδείας στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Ιωάννης Δομπόλης, ο οποίος έχρισε με διαθήκη κληρονόμο της περιουσίας του το Πανεπιστήμιο Αθηνών με μοναδικό όρο να ονομαστεί «Καποδιστριακό».

Ο Καποδίστριας στην Αντικατασκοπεία

Το 1812 η Ρωσία βρίσκεται σε αναβρασμό. Οι εχθροπραξίες με του Τούρκους ανατρέπουν το «status quo» και ο Καποδίστριας διορίζεται διευθυντής του διπλωματικού γραφείου της τρίτης ρωσικής στρατιάς. Από τη θέση αυτή, επιδίδεται σε μία διαπρεπή καριέρα. Εργάζεται με ζήλο από τις 5 το ξημέρωμα έως τις 10 το βράδυ με την ηγεσία να είναι ιδιαιτέρως ευχαριστημένη από τους διπλωματικούς του ελιγμούς.

Την ίδια χρονιά ο Ναπολέων Βοναπάρτης καταλαμβάνει ρωσικά εδάφη στη σημερινή Λευκορωσία. Ο Καποδίστριας οδεύει στο Δούναβη μελετά τις κινήσεις των Γάλλων και επιφορτίζεται με το καθήκον να αντισταθμίσει τη ζημιά της Συνθήκης του Βουκουρεστίου για τη Ρωσία. Επίσης, οργανώνει το δίκτυο της αντικατασκοπείας και τη διαχείριση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Πέπλο μυστικότητας καλύπτει τις κινήσεις του τον καιρό εκείνο. Μέχρι και στην οικογένειά του γράφει περιορισμένα για να αποφύγει τη λογοκρισία.

Αν και αθόρυβος, ο Καποδίστριας τραβάει την προσοχή του τσάρου. Εκείνος βλέπει στα μάτια του Κερκυραίου έναν έμπιστο «πράκτορα ελληνικής εθνικότητας», όπως τον χαρακτήρισε ο Ρώσος ιστορικός Γκρ. ΛΒ. Αρς. Ο τσάρος Αλέξανδρος ικανοποιημένος με την επιλογή του κόντε Ιωάννη αλλά και από τις υπηρεσίες του ιδίου, τον τίμησε με το παράσημο α’ τάξης της Αγίας Άννας. Μάλιστα, ζήτησε από τον κόμη να παύσει πλέον τα υπομνήματα  και να προβαίνει σε προφορικές παραστάσεις. Σε μία από αυτές ο Αλέξανδρος αναθέτει στον ασπρομάλλη πια Καποδίστρια την οργάνωση του κρατιδίου της Ελβετίας. Ο τσάρος, φαίνεται, είχε διαβλέψει πως ο ζηλωτής της δημοκρατίας και της αυτοδιάθεσης των μικρών λαών, ο παθιασμένος και συγκεντρωμένος στο καθήκον διπλωμάτης, θα μπορούσε να τον ενισχύσει στον αγώνα του να τιθασεύσει τους επαναστατημένους λαούς της Καντονίας.

Ο Πρωτομάρτυρας της Ελβετίας

Το 1813 η Ελβετία είναι πλήρως διασπασμένη, αφού ο Βοναπάρτης δεν κατάφερε να την ενώσει σε ένα ενιαίο κράτος. Ο κόμης Ιωάννης Καποδίστριας είναι επιφορτισμένος με την αποστολή να συμφιλιώσει τα καντόνια και τις πολιτικές παρατάξεις και να επικυρώσει την ουδετερότητα της χώρας. Ταξιδεύει, λοιπόν, στη Ζυρίχη. Εκεί για πρώτη φορά συναντάει τον αυστριακό καγκελάριο Μέτερνιχ, έναν πολιτικό άντρα με τον οποίο θα έρθει σε δυναμική αναμέτρηση στο μέλλον.

Οι στόχοι του Καποδίστρια τελικά θα ευοδωθούν και η Ελβετική Ομοσπονδία θα οργανωθεί υπό καθεστώς ουδετερότητας σε 19 κρατίδια. Εκείνος οργανώνει το Σύνταγμα της χώρας και έτσι οι διπλωματικοί του ελιγμοί στεφανώνονται από επιτυχία. Ο Καποδίστριας μπορεί να μην κέρδισε χρήματα ή εξουσία από τους Ελβετούς, μα τιμάται με την αγάπη τους και την αναγνώριση τους. Μάλιστα, τιμάται με το σπάνιο τίτλο του επίσημου πολίτη των δύο καντονιών, της Γενεύης και της Λωζάνης.

Η Σύγκρουση με τον Μέτερνιχ

Ο κόμης Ιωάννης Καποδίστριας με τον αδαμάντινο χαρακτήρα και το ευγενές ήθος, είναι ο διπλωμάτης που αγάπησαν οι Ρώσοι και λάτρεψαν οι Ελβετοί. Ο Τσάρος τού έχει προσφέρει τα πιο ευγενή αξιώματα τόσο στη ρωσική αριστοκρατία όσο και στη διοίκηση. Ο Καποδίστριας αρνείται σθεναρά, αφού είναι ταγμένος να υπηρετεί τα συμφέροντα της πατρίδας του. Όμως, οι συνεχείς συστάσεις των γιατρών του να μετοικίσει σε ένα πιο εύκρατο κλίμα και η έλλειψη οικονομικής άνεσης τον οδηγούν σε αίτημα για μετάθεση. Έτσι, την 1^η Αυγούστου του 1811, αποστέλλεται ως διπλωματικός ακόλουθος στην πρεσβεία της Βιέννης.

Το εύκρατο κλίμα της περιοχής ανανεώνει τον ψυχισμό του κόντε και η νέα θέση του τού προσφέρει νέες υποθέσεις, εξαιρετικής σημασίας. Δημιουργεί νέους φίλους και επιφορτίζεται με κοινωνικές υποχρεώσεις, που του προσφέρουν νέες ευκαιρίες μα και προβλήματα. Στόχος του Καποδίστρια είναι οι νέες γνωριμίες μεταξύ των Ελλήνων της Διασποράς που θα μπορούσαν να του φανούν χρήσιμες στο μέλλον. Παράλληλα, η οικονομική του δυσπραγία διογκώνεται, καθώς είναι (οικονομικά) υπόχρεος στην οικογένειά του, σε Έλληνες φίλους και τοκογλύφους. Ο μισθός του, αν και αγγίζει τα 1.250 τάλιρα – και είναι ασύγκριτα υψηλότερος σε σχέση με αυτόν στη Ρωσία – δεν του επιτρέπει να ζει άνετα, ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του αξιώματός του. Μάλιστα, ο πατέρας του, φαίνεται, ότι του συνέστησε να αποφεύγει τη συναναστροφή με τους ανθρώπους αυτούς, οι οποίοι τον παρέσυραν στην τρυφή.

Οι κινήσεις του Καποδίστρια κέντρισαν το ενδιαφέρον του σκληροτράχηλου Υπουργού Εξωτερικών της Αυστροουγγαρίας, Κλέμενς φον Μέτερνιχ, ο οποίος έδωσε εντολή να παρακολουθείται στενά ο πρώτος. Ο διοικητής της αστυνομίας παραδίδει εγγράφως την έρευνά του: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Καποδίστριας προορίζεται εκτός του κυρίου ρόλου του να προσηλυτίσει και να οργανώσει κατά το πνεύμα της ρωσικής πολιτικής τους εν Βιέννη Έλληνες. Τούτο συνάγεται και από τις έρευνές μας, σύμφωνα με τις οποίες αυτός συνδέεται με κάποιους πλούσιους ελληνικούς εμπορικούς οίκους με διακλαδώσεις, μέσω των οποίων είναι σε θέση ο Καποδίστριας όχι μόνο να ασκήσει επιρροή επί άλλων, αλλά και να συγκεντρώσει μέσω αυτών πληροφορίες πολιτικής φύσεως από πολλές περιοχές».

Ο πρίγκιπας Μέτερνιχ διατελεί 39 χρόνια καγκελάριος στην Αυστρία. Είναι ο σκληροπυρηνικός μισέλληνας που υποστηρίζει πως κάθε επαναστατικό κίνημα στην Ευρώπη πρέπει να καταπνίγεται. Είναι ο άνθρωπος που εμπνεύστηκε την Ιερή Συμμαχία των Μεγάλων Δυνάμεων, είναι εκπρόσωπος του φεουδαρχικού συστήματος και στηρίζει την επιβολή μοναρχίας με κάθε τρόπο. Μαίνεται ενάντια σε οτιδήποτε ανατρεπτικό και πολεμάει οτιδήποτε υποπτεύεται ότι θα καταλύσει την καθεστηκυία τάξη.

Για να πραγματώσει την ιδεολογία του δημιουργεί μία ισχυρότατη αυστριακή αστυνομία και χρησιμοποιεί αθέμιτα μέσα για να αποκτήσει πρόσβαση σε πληροφορίες. Ο Μέτερνιχ είναι μανιώδης εραστής. Στόχευε στις γυναίκες των διπλωματών τις οποίες χρησιμοποιούσε ως ερωμένες και από τις οποίες αποσπούσε πληροφορίες. Λέγεται, ότι ο αριθμός των γυναικών με τις οποίες είχε αναπτύξει στενές σχέσεις ήταν περίπου 100, κάτι που αποδεικνύει πόσο αδίστακτος ήταν.

Το Συνέδριο της Βιέννης

Η ακαμψία του Μέτερνιχ είναι πρόδηλη στο Συνέδριο της Βιέννης, όπου οι δύο άντρες «ξιφουλκούν» και κρίνουν το μέλλον της Ελλάδας. Ο περιβόητος καγκελάριος προΐσταται στο συνέδριο και ο Ιωάννης Καποδίστριας συμμετέχει ως εξέχον μέλος της ρωσικής αποστολής κατ’ εντολή του Τσάρου Αλέξανδρου. Κατά βάθος, η εντολή του Τσάρου είναι να αποκαλύψει ο Ιωάννης τις ραδιουργίες του καγκελάριου.

Στο συνέδριο του 1815 η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Ρωσία, η Αυστρία και η Πρωσία χαράσσουν ξανά τον χάρτη της μεταπολεμικής Ευρώπης. Ο Καποδίστριας αποκαλύπτει στο Τσάρο τη μυστική συμμαχία των Αγγλογάλλων και των Αυστριακών, ώστε να μην προσαρτηθεί η Πολωνία στη Ρωσία και εισηγείται τη δημοσιοποίηση των διαπραγματεύσεων, ώστε να μεταφερθεί η συζήτηση στο προσκήνιο. Αυτό συντελεί στη ψήφιση της ανεξαρτησίας του βασιλείου της Πολωνίας υπό τη τσαρική προστασία, με αποτέλεσμα ο κόπος του Καποδίστρια να δικαιωθεί.

Σύμφωνα με την κόμισσα Λυδία Βλούδωφ: «Κατά την διάρκεια των εργασιών του Συνεδρίου της Βιέννης η προσωπικότητα του Καποδίστρια επεσκίαζε τους πάντες…». Σε επιστολή του, ο Μέτερνιχ, γράφει:  «Η παρουσία του Κερκυραίου με εξοργίζει. Το μυαλό μου μού λέει ότι ο Καποδίστριας δεν έχει καθόλου μυαλό. Στοιχηματίζω όμως ότι το ίδιο θα λέει κι εκείνος για μένα… Στην πραγματικότητα όμως υπάρχει μόνον αυτός και τελικά επιβάλλει τις γνώμες του. Ο Ρώσος υπουργός Nesselrode είναι πολιτικά νεκρός. Μπροστά στον Καποδίστρια είναι σαν να μην υπάρχει…» και «Ο Καποδίστριας δεν είναι κακός άνθρωπος… αλλά για μένα είναι επάνω από τη λογική… Έχει ένα μυαλό παράξενο, που ως τώρα δεν έχω ξαναδεί. Ζεί σε έναν κόσμο δικό του, που κάνει τις ψυχές μας καμιά φορά να βλέπουν άσχημους εφιάλτες… Και αυτός ο άνθρωπος κατέχει μιά τόσο υψηλή και υπεύθυνη θέση κοντά στον πανίσχυρο Τσάρο!…».

Ωστόσο, όταν θίγει το θέμα των υπόδουλων Ελλήνων στο Συνέδριο ο Τσάρος δε συγκινείται. Όσο κι αν θέλει να βοηθήσει το ομόθρησκο έθνος, γνωρίζει πως μία τέτοια ενέργεια θα οδηγούσε ξανά σε πόλεμο. Ο δε συντηρητικός Μέτερνιχ εκμαίνεται: «Κύριε Κόμη!  Η Ευρώπη δε γνωρίζει Έλληνας, γνωρίζει την Οθωμανικήν Αυτοκρατορίαν υπό της οποίας την εξουσίαν είναι οι κατοικούντες σ’ αυτήν Έλληνες.  Δια τούτο, φαίνεται, κύριε Κόμη, υποστήριξες τόσον και άφησες εκτός Συνδέσμου της Ιεράς Συμμαχίας, το απέραντον Οθωμανικό Κράτος, αλλά δεν θα επιτύχεις τις ελπίδες σου περί τούτων». Ενώ ο Καποδίστριας υπερασπιζόμενος τους Έλληνες διακόπτει με σθένος: «Ελληνικόν Έθνος υπήρχε και υπάρχει και δεν κατέπεσε ποτέ!».

 Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας

Στα 39 του χρόνια ο Καποδίστριας γνωρίζει μία ύψιστη τιμή από τον Αλέξανδρο, τον ισχυρότερο ηγεμόνα της εποχής: Διορίζεται Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας. Ο άλλοτε νεαρός  Έλληνας αριστοκράτης, πλέον είναι υψηλόβαθμο στέλεχος της Αυτοκρατορίας του Αλέξανδρου. Και όχι μόνο. Ο Τσάρος μυστικά τού παραχωρεί τη θέση του προσωπικού του συμβούλου, δηλαδή τον τοποθετεί τρίτο στην ιεραρχία του ρωσικού κράτους. Φυσικά, η προσήλωση του Ιωάννη στο καθήκον, το ακέραιο ήθος του και η ασύγκριτη επιτυχία του στη διπλωματική κονίστρα τού εξασφάλισαν τη θέση αυτή.

Ο διορισμός του Καποδίστρια αναστάτωσε τα ήδη ταραγμένα νερά της Ευρώπης. Ευχετήρια γράμματα κατέφθαναν από παντού. Το ίδιο και πράκτορες, που παρακολουθούσαν στενά τον ώριμο πλέον διπλωμάτη.

Έτσι, ο Καποδίστριας, τον χειμώνα του 1816, επιστρέφει στην Αγία Πετρούπολη με τιμές. Σε αντίθεση με το παρελθόν, τώρα μένει στο μέγαρο. Τα καθήκοντά του έχουν και οργανωτικό χαρακτήρα.

Αναδιαρθρώνει συλλήβδην τους θεσμούς και την εκπαίδευση. Εξυγιαίνει και το οικονομικό σύστημα της αυτοκρατορίας και ο ίδιος δεν αναμείχθηκε ποτέ σε οικονομικά σκάνδαλα. Ούτε ένα περιουσιακό στοιχείο δεν απέκτησε στο όνομά του σε ρωσικό έδαφος. Άλλωστε, ο Ιωάννης Καποδίστριας ανήκε στην Ελλάδα, όπως ο ίδιος απαντά στη μητέρα του αυτοκράτορα, όταν τον συμβούλεψε να αρνηθεί το κάλεσμα της πατρίδας, αφού θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο για τη ζωή του:

«Εάν δεν δεχθώ την εκλογή μου και η Ελλάς γονατίσει, τί θα πούν για μένα; Νά ένας άνθρωπος, που θα μπορούσε να τη σώσει και προτίμησε μιά λαμπρή θέση στη Ρωσία από τη σωτηρία της πατρίδας του και την άφησε να χαθεί. Αφιέρωσα τη νεότητά μου στην υπηρεσία του αείμνηστου μεγαλόψυχου γιού σας. Έτσι μπορώ σήμερα να προσφέρω στην Ελλάδα τη θυσία των γηρατειών μου!..»

Ο Ιωάννης Καποδίστριας θα χρηματίσει Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας μέχρι το 1822, οπότε, εξαιτίας της διαφωνίας του με τον Τσάρο για το ελληνικό ζήτημα, θα αποσυρθεί στην Ελβετία. Φυσικά, η πολιτική του σταδιοδρομία δε θα παύσει εκεί. Στις 7 Ιανουαρίου του 1828, ο εξέχων Ευρωπαίος διπλωμάτης θα μεταβεί στο Ναύπλιο σηκώνοντας στις πλάτες του την ευθύνη της ανασυγκρότησης του Ελληνικού κράτους.

 

Νικολέτα Μιχαλοπούλου για την ομάδα του filologika.gr

---

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook, και διαβάστε παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω.

 

• Libro D'Oro
• αντικατακοσπεία
• Επτάνησα