
Άλμπερ Καμύ: Ένας Ελεύθερος Άνθρωπος! (Μέρος 1ο)
«Η ελευθερία δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ευκαιρία για να γίνουμε καλύτεροι. Ελεύθερος είναι εκείνος που μπορεί να ζει χωρίς να λέει ψέματα». Στις 7 Νοεμβρίου 1913 γεννιέται ο Αλμπέρ Καμύ. Ένας άνθρωπος, που μέσω της ιδιαίτερης γραφής του, αυτής της μελαγχολικής, της απαλλαγμένης από κάθε αλαζονεία και γεμάτη ταπεινότητα γραφής του, που είναι ακόμα τόσο επίκαιρη και διαχρονική!
Ο Καμύ, με καταγωγή από την Αλγερία, μέσω της πολυσχιδούς και της τόσο ξεχωριστής προσωπικότητάς του, ύμνησε την έννοια της ελευθερίας, την υπερασπίσθηκε σθεναρά μη διστάζοντας, μάλιστα, να έρθει σε σύγκρουση με τον στενό του φίλο, Ζαν Πωλ Σαρτρ, για τα πιστεύω του και κατάφερε να εισδύσει στη σκέψη κάθε ανθρώπου. Έπαιξε ποδόσφαιρο, προσβλήθηκε από φυματίωση, αλλά κατάφερε να επιβιώσει, αγάπησε κι ερωτεύθηκε, έγραψε αριστουργήματα, τα οποία έγιναν παγκόσμιες εκδοτικές επιτυχίες, μίλησε για αξίες που χάνονται και για ιδανικά που πρέπει να διαφυλάσσονται. Πέθανε στη Γαλλία, ατις 4 Ιανουαρίου το 1960, κάτω από πολύ περίεργες συνθήκες, έπειτα από τροχαίο ατύχημα.
«Μη βαδίζεις μπροστά μου γιατί μπορεί να μην σε ακολουθήσω. Μη βαδίζεις πίσω μου γιατί μπορεί να μη σε οδηγήσω. Βάδιζε πλάι μου και γίνε ο σύντροφός μου».
Η οικογενειακή ζωή του Καμύ
Ο Καμύ γεννιέται στις 7 Νοεμβρίου 1913 στην Αλγερία, η οποία τότε ήταν αποικία των Γάλλων. Ο πατέρας του, Λυσιέν, Γάλλος στην καταγωγή, ήταν αποθηκάριος σε οινοποιείο ενώ η μητέρα του, Ισπανίδα στην καταγωγή, ήταν οικονόμος. Είχε κι έναν αδελφό, για τον οποίο όμως, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία. Ο μικρός Αλμπέρ συνήθιζε να λέει «είμαι ανηψιός βαρελοποιού», λόγω του θείου του που ήταν βαρελοποιός στο επάγγελμα, τον οποίο και αγαπούσε πολύ.
Ο μικρός Καμύ όμως, θα γνωρίσει στην πιο τρυφερή ηλικία (μόλις ενός έτους) το άγριο κι άδικο πρόσωπο της μοίρας. Ο πατέρας του, το 1913-4, κλήθηκε στην επιστράτευση, για να συμμετέχει στον ‘Α παγκόσμιο πόλεμο. Στην κρίσιμη Μάχη της Μαρν, (17/10/1914) πέφτει νεκρός από αντίπαλα πυρά. Ο Αλμπέρ δεν θα γνωρίσει ποτέ τον πατέρα του. Θα τον θυμάται μέσα από μία άψυχη, ασπρόμαυρη και γεμάτη ενοχές φωτογραφία μαζί με λίγα λόγια, που εξέφραζαν τον αποτροπιασμό του Λυσιέν για τον πόλεμο.
Ο Καμύ, αν και πολύ μικρός σε ηλικία, βίωνε την απουσία του πατέρα του και κυρίως την έλλειψη πατρικού προτύπου. Λάτρευε όμως, τη μητέρα του! Της είχε μεγάλη αδυναμία και σε λίγα χρόνια από τότε, ως συγγραφέας-λογοτέχνης πια, δεν δίσταζε να της αφιερώνει όλα του τα βιβλία με την αφιέρωση: «Σ‘αυτήν που δεν θα μπορέσει να το διαβάσει ποτέ» (η μητέρα του ήταν αναλφάβητη).
«Γοητεία είναι ένας τρόπος να παίρνεις την απάντηση «ναι», χωρίς να έχεις κάνει κάποια ξεκάθαρη ερώτηση».
Το Αλγέρι και ο Καμύ
Το γεγονός του θανάτου του Λυσιέν αναγκάζει την υπόλοιπη οικογένεια σε μετανάστευση. Δεν υπάρχει πια κανένας και τίποτα να τους κρατά πίσω. Μετοικίζουν στο Αλγέρι και ο μικρός Αλμπέρ φοιτά σε τοπικό σχολείο.
Τότε, θα εκδηλώσει την μεγάλη του αγάπη για το ποδόσφαιρο! Η ποδοσφαιρική ομάδα του σχολείου του διακρίνει αμέσως την αγάπη του για αυτό αλλά και το ταλέντο του. Τον εντάσσει στο δυναμικό της στη θέση του τερματοφύλακα.
Μάλιστα, το 1937, ο Καμύ αγωνίστηκε με την εθνική ομάδα του Αλγερίου εναντίον μεγάλου γαλλικού συλλόγου στο Παρίσι με συμπαίκτες τους μετέπειτα σπουδαίους Μπεν Μποναλί και Ζα Σερόν. Στο πανεπιστήμιο, αργότερα, θα αγωνιστεί για δύο χρόνια με την αγαπημένη του Ρασίνγκ.
«Αγαπώ υπερβολικά τη χώρα μου για να είμαι εθνικιστής».
Ο Καμύ, το πανεπιστήμιο και η επαγγελματική του ζωή
Ο Καμύ σπουδάζει Κλασική Φιλολογία στη Φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου University of Algiers. Γνωρίζει το έργο του Νίτσε μέσω του καθηγητή του και αποκτά πτυχίο Ανωτάτων Σπουδών.
Όμως, προσβάλλεται από φυματίωση και δεν λαμβάνει ποτέ πιστοποίηση διδασκαλίας (agregation) και δεν διδάσκει ποτέ στη δημόσια εκπαίδευση.
Ξεκινά το γράψιμο από αρκετά μικρή ηλικία (μόλις 17 ετών) και το 1932 δημοσιεύει τα πρώτα του κείμενα στο περιοδικό SUD. Παράλληλα, εγγράφεται για δύο χρόνια στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας, αλλά αποχωρεί λόγω «ιδεολογικού απολυταρχισμού». Παράλληλα, το 1935 θα ιδρύσει το Θέατρο της Εργασίας (Théâtre du Travail), στο οποίο θα εργασθεί ως σκηνοθέτης, ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας.
«Όσοι έχουν κάποιο μεγαλείο μέσα τους δεν κάνουν πολιτική».
Μετά την αποχώρησή του από το Κ.Κ προσλαμβάνεται στο «Λαϊκό Μέτωπο» («Front Polulaire») του Πασκάλ Πιά. Η έρευνά του «Μιζέρια της Καμπυλίας», που θα γίνει γνωστή το 1940, θα προκαλέσει τριγμούς. Η Αλγερινή κυβέρνηση τον απολύει από την εργασία του και φροντίζει να μην ξαναβρεί ποτέ δουλειά!
Την ίδια χρονιά, αναγκαζόμενος να βρει εργασία, ο Καμύ ταξιδεύει στο Παρίσι και προσλαμβάνεται στην εφημερίδα Paris-Soir ως γραμματέας σύνταξης. Τη χρονιά του 1942, ο μελαγχολικός και θιασώτης των ηθικών αξιών, Αλμπέρ, θα είναι εξαιρετικά παραγωγικός. Θα δημιουργήσει τον «Κύκλο του Παραλόγου» και σε αυτόν θα συμπεριλάβει τα εκδοτικά του δημιουργήματα, «ο Ξένος», «Ο μύθος του Σίσυφου» και τα θεατρικά του έργα «Η Παρεξήγηση» και ο «Καλλιγούλας».
Την αμέσως επόμενη χρονιά (1943), ο Καμύ θα προσληφθεί στον γαλλικό εκδοτικό οίκο Gallimard ως αναγνώστης. Όμως, η κατοχή της Γαλλίας από τους Ναζί θα διακόψει την δημιουργικότητα του Αλγερινού στοχαστή. Θα αφιερωθεί στη δράση κατά των Ναζί γράφοντας αντιστασιακά και αντιπολεμικά κείμενα στην εφημερίδα Combat. Όμως, με τη λήξη της κατοχής, ο Καμύ θα αρχίσει και πάλι να εξωτερικεύει τις σκέψεις και τους προβληματισμούς του. Δημιουργεί, αυτή τη φορά, τον «Κύκλο της Παρεξήγησης» με τα έργα «Πανούκλα» (1947), «Οι Δίκαιοι» (1949) και «ο Επαναστατημένος άνθρωπος» (1951), έργο το οποίο θα προκαλέσει την τεράστια κόντρα με τον – πολύ στενό του φίλο ως τότε – Σαρτρ.
«Δεν μου αρέσουν τα μυστικά των άλλων. Με ενδιαφέρουν όμως οι εξομολογήσεις τους».
Ο Καμύ και η Ελλάδα
Ο Καμύ θεωρούσε, ότι η δημοσιογραφία και η πολιτική είναι έννοιες ασυμβίβαστες. Ο δημοσιογράφος αποκαλύπτει την αλήθεια ενώ ο πολιτικός την κρύβει. Ο δημοσιογράφος ήταν«ο ιστορικός του άμεσου» για τον συγγραφέα. Μάλιστα, ο βιογράφος του έχει γράψει για αυτόν:
«Πολλοί συγγραφείς γεννιούνται από τη δημοσιογραφία. Άλλοι τόσοι θάβονται απ’αυτήν. Ο Καμύ ξεκινάει μια αντίστροφη κίνηση. Ξέρει ήδη να στήνει το σκηνικό, να τοποθετεί τα πρόσωπα. Το δίπλωμα της φιλοσοφίας τού είναι χρήσιμο: αναζητεί το νόημα κάτω από τα γεγονότα».
Ο Αλγερινός φιλόσοφος σε ένα διάλειμμα από τη συγγραφική του δραστηριότητα θα επισκεφθεί την Ελλάδα, που αγαπούσε πολύ. Στις 28 Απριλίου 1955, θα προσκληθεί από το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος και θα παραθέσει διάλεξη, την οποία μαγνητοφώνησε ο Ανδρέας Εμπειρίκος. Στην Ελλάδα ο Εμφύλιος υπήρχε ακόμα ζωντανός στις μνήμες όλων.
«Έχουμε εξορίσει την ομορφιά. Οι Έλληνες είχαν πάρει τα όπλα γι’ αυτήν».
(από την «Εξορία της Ελένης», 1948)
Ο Καμύ, πριν επισκεφθεί την Ελλάδα είχε συνυπογράψει (1949) επιστολή στήριξης τόσο προς την χώρα μας για τους καταδικασμένους σε θάνατο αριστερούς πολίτες όσο και για το δοκιμαζόμενο λαό της Κύπρου. Έγραψε μεταξύ άλλων:
«Πράγματι, υπήρξε μια γαλλική αλληλεγγύη: η αλληλεγγύη της οδύνης. Αυτή την αλληλεγγύη μπορούμε να την ξαναβρούμε κάθε στιγμή όχι μόνο με το ένδυμα της οδύνης»
Ο Καμύ, η έννοια της ελευθερίας και η ζωή του ως το θάνατο:
Ο Καμύ, αποκλεισμένος από τη δημόσια εκπαίδευση, προκειμένου να βιοποριστεί, διδάσκει φιλολογικά μαθήματα κατ’οίκον. Κάποτε, μία μαθήτριά του τον ρωτά: «Πού είναι η ελευθερία την οποία διεκδικείτε;»
Ο Καμύ με αφοπλιστική ειλικρίνεια τής απαντά: «Η άνευ όρων ελευθερία είναι το αντίθετο της ελευθερίας. Την άνευ όρων ελευθερία μόνον οι τύραννοι μπορούν να την ασκούν. Ο Χίτλερ ήταν ένας σχετικά ελεύθερος άνθρωπος, ο μόνος άλλωστε από όλη την Αυτοκρατορία του. Αλλά αν θέλουμε να ασκήσουμε μια αληθινή ελευθερία, αυτή δεν μπορεί να ασκηθεί μόνο προς το συμφέρον τού ατόμου που την ασκεί. Η ελευθερία είχε πάντα ως όριο την ελευθερία των άλλων».
Όμως, η ζωή του Καμύ όσο ενδιαφέρουσα, πολύπλοκη και ταραχώδης κι αν ήταν δεν θα διαρκούσε για πολύ. Το νήμα της θα κοπεί απροσδόκητα, ανεξήγητα και μυστηριωδώς. Ο Αλγερινός φιλόσοφος απολαμβάνει τις χειμερινές διακοπές του στην Προβηγκία. Μένει εκεί μέχρι και την Πρωτοχρονιά του 1960. Στις 4 Ιανουαρίου 1960 αποφασίζει να ταξιδέψει οδικώς κι όχι με τρένο, όπως είχε αποφασίσει αρχικά, δικαιώνοντας το ρητό «πεπρωμένο φυγείν αδύνατο». Ο τελικός προορισμός είναι το Παρίσι. Στο αυτοκίνητο επιβαίνουν επίσης, ο φίλος και εκδότης του, Μισέλ Γκαλιμάρ, η σύζυγος και η κόρη του (του Γκαλιμάρ). Οδηγός ήταν ο Γκαλιμάρ. Κάποια στιγμή, το αυτοκίνητο εξετράπη εξαιτίας του ολισθηρού και παγωμένου οδοστρώματος (;), έπεσε πάνω σε έναν πλάτανο και προκάλεσε τον ακαριαίο θάνατο του Καμύ. Ο μεγάλος λογοτέχνης θάφτηκε στην Lourmarin, στη Νότια Γαλλία, όπου διέμενε τα τελευταία χρόνια της σύντομης ζωής του.
«Ελεύθερος είναι εκείνος που μπορεί να ζει χωρίς να λέει ψέματα».
Καμύ vs Σαρτρ: Μια στενή φιλία που εξελίχθηκε σε έχθρα
Ο Καμύ υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της έννοιας της ελευθερίας. Στήριξε σε αυτήν, τη ζωή του, την κοσμοθεωρία του, το φιλοσοφικό του σύστημα. Ήταν έτοιμος μάλιστα, να φτάσει στα άκρα για τα πιστεύω του αλλά και προκειμένου να υποστηρίξει την ελευθερία δεν δίστασε να έρθει σε σφοδρή σύγκρουση με τον πάλαι ποτέ στενό του φίλο, Ζαν Πωλ Σαρτρ.
Οι δυο τους γνωρίστηκαν για πρώτη φορά στο θεατρικό έργο που υπέγραφε ο Σαρτρ, «Μύγες», μία παράσταση με έντονη αφόρμηση κι επιρροή από την «Ορέστεια» του Ευριππίδη. Αμέσως, βρήκαν κοινά σημεία επαφής κι ανέπτυξαν μια δυνατή φιλία, που μέχρι τότε δεν έδειχνε ότι μπορεί να διαρραγεί. Επί επτά συναπτά έτη, δεν μάλωσαν ποτέ, δεν διαφώνησαν ποτέ, δεν συγκρούστηκαν ποτέ, ώσπου ο Καμύ αποφάσισε να δημοσιεύσει τον «Επαναστατημένο άνθρωπο».
Η κύρια διαφορά του Σαρτρ με το Καμύ ήταν στο αν θα έπρεπε ή όχι η επανάσταση να ενέχει βία. Ο κομμουνισμός και κάποιοι υποστηρικτές της Αριστεράς ήταν υπέρ της βίαιης επανάστασης. Με αυτήν την άποψη, ευθυγραμμίστηκε και ο Σαρτρ. Δεν μπορούσε να διανοηθεί πως για να ανατραπεί η καθεστηκυϊα τάξη δεν είναι απαραίτητη η βία. Τις δεκαετίες του 30′ και του 40′, το Αριστερό κίνημα αντιμετώπισε ενωτικά το φασισμό. Με την εξάλειψή του όμως, ο διχασμός στους κόλπους της Αριστεράς ανάμεσα σε αυτούς που τάσσονταν υπέρ μιας βίαιης επανάστασης και στους υποστηρικτές μιας αναίμακτης επανάστασης αναζωπυρώθηκε. Ακριβώς σε αυτό το σημείο, ενυπάρχει η διαφωνία Καμύ-Σαρτρ.
Ο Καμύ και ο παράνομος έρωτας – 13 χρόνια απιστίας
Σε μια θεατρική παράσταση, στις 6 Ιουνίου 1944 (ημέρα της απόβασης των συμμαχικών δυνάμεων στη Νορμανδία), γνωρίζεται με την μελλοντική…ερωμένη του, Ισπανίδα ηθοποιό, Μαρία Καζάρες. Η Καζάρες «έχτισε» σπουδαία καριέρα στη Γαλλία. Η διαφορά ηλικίας τους (9 χρόνια μεγαλύτερος ο Καμύ) δεν τους εμπόδισε να ζήσουν έναν θυελλώδη έρωτα. Ήρθαν για πρώτη φορά κοντά στη θεατρική παράσταση «Η παρεξήγηση» στο κατεχόμενο από τους Ναζί τότε, Παρίσι. Ο Καμύ εργαζόταν τότε στην εφημερίδα Combat με ιδιαίτερα έντονο, αντιστασιακό ρόλο εκείνη την περίοδο και στρεφόμενο εναντίον της Γκεστάπο.
«Το να αγαπάς ένα πλάσμα σημαίνει να έχεις αποδεχτεί να γερνάς μαζί του».
Διάβασε το Δεύτερο Μέρος του Αφιερώματος στον Αλμπέρ Καμύ εδώ
Χάρης Αβραμίδης για την ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδαμας στο Facebook, και διαβάστε παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω.
Η Ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook, και διαβάστε παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω!