Ιωάννης Καποδίστριας: Πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας (Μέρος Α’)

Οι πραγματικοί ηγέτες είναι πρωτοπόροι. Είναι μέντορες και φωτοδότες. Οδηγούν στον θρίαμβο. Τέτοιος ήταν και ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννηθείς στις 10 Φεβρουαρίου 1776  στην Κέρκυρα. Ένας ιδεαλιστής, τολμηρός εκσυγχρονιστής, μάρτυρας της Ελληνικής Αναγέννησης, που έθεσε τις βάσεις για την οικονομική, διοικητική και πολιτική ανασυγκρότηση του νεοσύστατου τότε ελληνικού κράτους. Με ήθος και ανιδιοτελή επιμονή στο καθήκον, αγωνίστηκε να βγάλει την Ελλάδα από αιώνες στασιμότητας και απομόνωσης. Αντιτάχθηκε στους κοτζαμπάσηδες και τους μεγαλοκαπεταναίους που λυμαίνονταν το κράτος και πρωτοστάτησε στη δημιουργία της πνευματικής αναμόρφωσης του έθνους. Ο Καποδίστριας -που πλήρωσε με τη ζωή του το ανορθωτικό του έργο- ήταν εμβληματική πολιτική φυσιογνωμία. Είναι ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας.

Η Ευγενική Καταγωγή

Ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννιέται στις 10  Φεβρουαρίου 1776 στην αρχόντισσα του Ιονίου, την ενετοκρατούμενη Κέρκυρα. Είναι το έκτο παιδί του Αντώνιο- Μαρία Καποδίστρια, ο οποίος φέρει τον τίτλο του Κόμη, και της αριστοκράτισσας Διαμαντίνας Γονέμη. Ο πατέρας του διατελεί διαπρεπής νομικός με ενεργό δράση στα κοινά του νησιού. Αυτό θα μπολιάσει στην ψυχή του νεαρού Ιωάννη το αίσθημα δικαίου και του καθήκοντος. Η μητέρα του, ευγενής με βαθιά θρησκευτική πίστη, θα του εμφυσήσει τις αρχές της χριστιανικής ηθικής. Το κληροδότημα των αξιών αυτών θα συντροφεύσει τον σπουδαίο πολιτικό ηγέτη σε όλη την πορεία της προσωπικής και πολιτικής του ζωής.

Η οικογένειά του Καποδίστρια είναι το νοητό του καταφύγιο. Οι οικογενειακές μνήμες είναι βαθιά ριζωμένες στην καρδιά του. Σε όλα του τα γράμματα κλείνει ως εξής: «Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Φιλώ τας χείρας των θείων και των γονέων και επικαλούμαι πάντοτε την ευλογίαν των». Με τον πατέρα του αλληλογραφούν συχνά, καθώς ο Ιωάννης νιώθει την ανάγκη να ενημερώνει και να συμβουλεύεται τον Αντωνομαρία. Συχνά αντάλλαζαν απόψεις σχετικά με την πολιτική και ο γιος μοιράζεται όλες τις πληροφορίες που θα πρόσφεραν χαρά στην οικογένεια του. Έκδηλη είναι και η αγωνία του για την υγεία των αδελφών του και την πρόοδο τους στα γράμματα. Σε επιστολή του αντιδρά έντονα για τις ελλείψεις του αδελφού του στα γαλλικά, καθώς ανησυχούσε για τη στιγμή που θα τον γνώριζε στον Τσάρο της Ρωσίας. Ο κόμης ενισχύει το φρόνημα του Ιωάννη υπενθυμίζοντάς του το χρέος του απέναντι στην πατρίδα. Εκφράζει όμως τις ενστάσεις του μήπως ο αφοσιωμένος ταγός αμελήσει για τη δική του αποκατάσταση. Ο Αντωνομαρίας θέλει να αξιωθεί να δει τον γιο του οικογενειάρχη. Πρώτο μέλημα του Καποδίστρια, όταν επιστρέφει το 1819 στο νησί των Φαιάκων, είναι η επίσκεψη στον τάφο της σεπτή του μητέρας, και να πάρει, για τελευταία φορά, την ευλογία του πατέρα του για να συνεχίσει την κοπιώδη θητεία του.

Η επιρροή του πατρικού προτύπου είναι ολοφάνερη στα τρία αγόρια της οικογένειας Καποδίστρια. Από τα αδέρφια του Ιωάννη, ο  μικρότερος, ο Αυγουστίνος (1778-1857) και ο μεγαλύτερος, ο Βιάρος (1774-1842) ακολουθούν επίσης λαμπρή πολιτική καριέρα. Ο Αυγουστίνος χρημάτισε συγκυβερνήτης και, μετά το θάνατο του αδελφού του, Κυβερνήτης της Ελλάδας για ένα έτος, το 1831. Ο Βιάρος, ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα τους, διακρίθηκε στη νομική και πολιτική επιστήμη και υπήρξε μέλος της Φιλικής Εταιρείας στην Κέρκυρα.

Σύμφωνα με την ιστορική αφήγηση, η καταγωγή της οικογένειας Καποδίστρια προέρχεται από την πόλη Κάπο ντ’ Ίστρια της Σλοβενίας. Το πραγματικό όνομά της είναι Βιττόρι, όμως προκειμένου να μη λησμονηθούν οι καταβολές της, επιλέχθηκε το επώνυμο Καποδίστρια. Η Οικογένεια Βιττόρι- Καποδίστρια, λοιπόν, είναι μία από τις παλαιότερες και αρχοντικότερες οικογένειας του νησιού των Φαιάκων. Από το 1477 συμμετέχει στο Μεγάλο Συμβούλιο της πόλης. Το 1689 ο Ηγεμόνας της Σαβοΐας (περιοχή της σημερινής Γαλλίας) ανακηρύσσει τον Βιάρο Καποδίστρια (πρόγονο του Ιωάννη) Κόμη της Κέρκυρας. Τον τίτλο αυτό αναγνωρίζει αργότερα και η Βενετία και η Ιόνιος Πολιτεία, επισφραγίζοντας έτσι την αριστοκρατική θέση της οικογένειας στο νησί. Ο τίτλος μάλιστα καταγράφεται και στο Libro d’ Oro ( «Χρυσή Βίβλος») των ευγενών της Κέρκυρας. Η δε οικογένεια της Διαμαντίνας Γονέμη φέρει την τιμητική θέση στη Βίβλο από το 1606.

Η ιστορία της οικογένειας είναι στενά δεμένη με την ιστορική και πολιτική πορεία της Νύμφης του Ιονίου. Τα Επτάνησα παρουσιάζουν καινοφανή ιδιοτυπία σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Δε γνώρισαν ποτέ τον τουρκικό ζυγό. Είναι στραμμένα προς τη Δύση και ακολουθούν τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Στην Κέρκυρα μετά τον Μεσαίωνα ακολουθεί η Αναγέννηση, έπειτα ο Διαφωτισμός και κατόπιν οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Από τη θέση του κατακτητή του νησιού περνούν Βενετοί, Γάλλοι, Ρώσοι και Άγγλοι έως ότου  στις 21 Μαρτίου 1800 ιδρύεται το πρώτο -μετά την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Οθωμανούς το 1453- αυτόνομο (εν μέρει) κρατίδιο σε ελληνικό έδαφος, η Επτάνησος Πολιτεία. Ο πατέρας του Ιωάννη Καποδίστρια, Αντωνο- Μαρία Καποδίστριας από το αξίωμα του εκπροσωπεί την Κέρκυρα στην Υψηλή Πύλη και συντονίζει τις διαπραγματεύσεις για τη δημιουργία και αναγνώριση της Επτανήσου Πολιτείας.  Η δράση της οικογένειας Καποδίστρια στο νησί δεν παύει εδώ βέβαια. Πολλά χρόνια αργότερα, την τριετία 1956- 1959 η Μαρία Καποδίστρια Δεσύλλα, εξελέγη Δήμαρχος Κερκυραίων και έγινε η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος στην επικράτεια της Ελλάδας! Στη ξεχωριστή αυτή γυναικεία προσωπικότητα αποδίδεται η δωρεά της αγροικίας της οικογένειας του Ιωάννη στο Δήμο Κερκύρας για τη φύλαξη του αρχείου του.

Οι σπουδές ενός εμβληματικού ηγέτη

Ο Ιωάννης Καποδίστριας διδάσκεται τα πρώτα του γράμματα στο προάστιο της Γαρίτσας με τον παραλιακό δρόμο και το κατάφυτο άλσος, στο μοναστήρι της Αγίας Ιουστίνης. Εκεί αποκτά όλα τα εφόδια ενός εκκολαπτόμενου ηγέτη της εποχής: λατινικά, ιταλικά και γαλλικά. Η εκπαίδευσή του περιλαμβάνει ιππασία και η καλλιτεχνική του αγωγή πιάνο. Ο Ιωάννης λατρεύει τον Μπετόβεν. «Η σονάτα του αποχαιρετισμού», ένα κομμάτι που θα αποβεί προφητικό της ζωής του, είναι το αγαπημένο του.

Σε ηλικία 17 ετών ο Ιωάννης Καποδίστριας αποχαιρετά τη νήσο Κέρκυρα και ταξιδεύει στην Ιταλία. Από τη Βενετία εγκαθίσταται στην Πάντοβα, όπου εγγράφεται στο Πανδιδακτήριο. Όσο ο Ιωάννης παρακολουθεί μαθήματα νομικής επιστήμης, φιλοσοφίας και ιατρικής, στην πόλη διαχέονται οι ιδέες του Γαλλικού Διαφωτισμού. Η Γαλλική Επανάσταση, το σύνθημα « Ισότητα, Αδελφοσύνη, Δικαιοσύνη» και η άνοδος του Ναπολέοντα επικρατούν στις συζητήσεις της εποχής. Παράλληλα ο Ιωάννης παρακολουθεί με αφοσίωση τις σπουδές του και στις 10 Ιουνίου του 1797 αναγορεύεται διδάκτωρ χειρουργικής. Η επιλογή της ειδίκευσής του είναι χαρακτηριστική του τολμηρού του χαρακτήρα, καθώς την εποχή εκείνη για να επιτευχθεί η αναισθησία του ασθενούς απαιτούνταν μυϊκή δύναμη εκ μέρους του θεράποντα.

Ο Ιατρός Καποδίστριας

Ήταν καλοκαίρι του 1797, όταν ο νεόκοπος χειρουργός, Ιωάννης Καποδίστριας, επέστρεψε στη γενέτειρά του για να εξασκήσει την «τέχνη» του. Πρόσφερε τις υπηρεσίες του χωρίς οικονομικές απολαβές στους ποπολάρους. Έτσι καταξιώθηκε ως λειτουργός της ιατρικής και όχι ως επαγγελματίας. Η φήμη του ξεπέρασε τα παράλια σύνορα της Κέρκυρας και σύντομα ασθενείς από όλα τα Επτάνησα συνέρρεαν στο νησί για να τους θεραπεύσει.

Ο Καποδίστριας έδωσε μάχη ενάντια στον σκοταδισμό που επέβαλε η αμάθεια της εποχής σε θέματα υγείας. Πρόβαλλε τη σπουδαιότητα της σωστής διατροφής ενάντια σε κάθε ασθένεια, κάτι που φρόντιζε επιμελώς ο ίδιος να τηρεί. Άλλωστε η ευθυτενής του όψη και η ψηλόλιγνη κορμοστασιά του μαρτυρούν έναν άνδρα που ασκούσε το σώμα του παράλληλα με το πνεύμα του.

Στην προσπάθειά του για μεταρρυθμίσεις στον τομέα της υγείας, το 1802 ίδρυσε στην Κέρκυρα τον Εθνικό Ιατρικό Σύλλογο της Κέρκυρας, τον πρώτο ιατρικό σύλλογο της Ελλάδας. Από τις πρωτοποριακές επιδιώξεις του ήταν: η οργάνωση εξεταστικού σώματος για την χορήγηση άδειας άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος, η πρόληψη επιδημιών, η μέριμνα για το παιδί και την εγκυμονούσα μητέρα και η υγειονομική επιτροπεία για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας.

 

Ένα θαύμα για τον «άγιο» της πολιτικής

Ταπεινός, ασκητικός, αφοσιωμένος στο καθήκον του – στο οποιοδήποτε καθήκον είχε να επιτελέσει κάθε φορά – ήταν ο Καποδίστριας. Εμποτισμένος από βαθιά χριστιανική πίστη, κάτι που οφείλεται στη μητέρα του, από τα δώδεκά του χρόνια ανατρέχει στο μοναστήρι της Παναγίας της Πλατυτέρας για να βρει καταφύγιο. Τη ροπή του στο υπερβατικό αποδεικνύουν οι συζητήσεις του με τον ηγούμενο του μοναστηριού και πνευματικού του, πατέρα Συμεών Μασσέλο. Ο ηγούμενος είχε αναλάβει το χρέος της πνευματικής καθοδήγησης του Ιωάννη. Οι δύο τους διατήρησαν τη στενή τους σχέση μέσω αλληλογραφίας και αφότου ο Καποδίστριας έφυγε από την Κέρκυρα.

Το 1792 ο έφηβος Ιωάννης ιππεύοντας το άλογό του κινδύνευσε θανάσιμα. Το πόδι του μπλέχτηκε στους αναβατήρες κατά τη διάρκεια της ιππασίας, Το άλογο έσυρε τον νεαρό για αρκετή ώρα στο έδαφος και ο Καποδίστριας έχασε τις αισθήσεις του. Όταν συνήλθε απέδωσε τη σωτηρία του στην Παναγία την Πλατυτέρα, καθώς, όπως ανέφερε, όσο διήρκησε το ατύχημα ένιωθε την παρουσία της να τον προστατεύει. Η χαρακτηριστική εικόνα με το ατύχημα βρίσκεται σήμερα στην ομώνυμη Μονή.

Για την βαθιά του πίστη γνωρίζουμε από την επιστολογραφία του Καποδίστρια προς τον πατέρα του και άλλους οικείους του. Είναι γεγονός πως στα διπλωματικά του ταξίδια στην Ευρώπη πάντα διέθετε χρόνο για να επισκέπτεται μικρούς ορθόδοξους ναούς. Ίσως αυτά να ήταν η μοναδική του ευκαιρία για βρει τη γαλήνη, για περισυλλογή και σύνδεση με τον Θεό. Η εικόνα του ως θρησκόληπτου που πιστεύει στο υπερφυσικό, είναι ανυπόστατη και στηριγμένη σε φτωχές αναφορές. Άλλωστε ο Καποδίστριας με τη στάση ζωής του πρωτοστάτησε σε καινοφανείς μεταρρυθμίσεις που μετέβαλαν εκ βάθρων την προδιαγεγραμμένη πορεία της χώρας του.

Ο πνευματικός ταγός Καποδίστριας και η Εκπαιδευτική του Πολιτική

Ο Καποδίστριας ήταν ηγέτης με εξαιρετικές διπλωματικές ικανότητες αλλά και αγάπη για τα γράμματα. Αντιπροσώπευε το είδος του πολιτικού ανθρώπου που αποτελούσε ταυτόχρονα και πνευματικό ταγό. Ο ίδιος δεν μιλούσε με ευχέρεια τα λόγια ελληνικά, καθώς -ως Κερκυραίος ευγενής- διδάχθηκε δίπλα σε Ιταλούς δασκάλους και η εκπαίδευσή του περιλάμβανε κυρίως τη μελέτη ιταλικών και γαλλικών κειμένων, που αντιστοιχούσαν με τις γλώσσες της διπλωματίας. Τα ελληνικά τα διδάχθηκε πιο μεθοδικά όταν ήταν στη Ρωσία από τον Μητροπολίτη Ιγνάτιο, το 1809.

Γενικά ασχολήθηκε με θέματα ιστορίας, γλώσσας και παιδείας όπως αναδύεται από τις σημειώσεις και τα υπομνήματα που βρέθηκαν στη βιβλιοθήκη του. Πολλά δε μάλιστα από αυτά δημοσιεύτηκαν σε έργα συνεργατών του όπως το βιβλίο του λόγιου Φαναριώτη Ιακώβου Νερουλού «Histoire Moderne de la Grèce depuis la chute de l’Empire d’Orient», που εκδόθηκε το 1828 και το υπόμνημα «Précis historique sur l’état actuel de l’Eglise orthodoxe (non réunie) d’Orient», το οποίο ο Μητροπολίτης Άρτας Ιγνάτιος έδωσε το 1809 στον Τσάρο της Ρωσίας.

Η μεγάλη μέριμνα του Καποδίστρια για την παιδεία και την εκπαίδευση αποτυπώνεται στη δράση του στα γράμματα. Απόδειξη ήταν η σύσταση της «Φιλόμουσου Εταιρείας» το 1814, που δέχθηκε στους κόλπους της λόγιους οραματιστές που θα πραγμάτωναν έναν «Ορθόδοξο Διαφωτισμό» για το ελληνικό γένος που αναγεννιόταν μέσα από τις στάχτες του. Η πρωτοβουλία ανήκε στον ίδιο και στους φίλους του, οι οποίοι αντιλήφθηκαν την ανάγκη να δημιουργηθεί ένας οργανισμός που θα λειτουργούσε ως δίαυλος ανάμεσα στους Έλληνες που ήθελαν να σπουδάσουν στα πανεπιστήμια της Ευρώπης και την πνευματική αναγέννηση στης χώρας. Για την επίτευξη του εγχειρήματος συνεργάζεται με τον Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας πλέον Ιγνάτιο, τον Αλέξανδρο Στούρτζα από το Φανάρι και την αδερφή του Ρωξάνδρα, τον Κερκυραίο λόγιο Ανδρέα Μουστοξύδη, τον Ζακυνθινό διπλωμάτη Γεώργιο Μοτσενίγο. Η ίδρυση της εταιρείας έλαβε χώρα στη Βιέννη το 1814.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο κύκλος των διανοητών αυτών προσανατολιζόταν στην ενσάρκωση του Ορθόδοξου Διαφωτισμού. Το ιδανικό αυτό ήταν ένας συγκερασμός του «Αδριατικού Διαφωτισμού», όπως διαμορφώθηκε στην περιοχή των Επτανήσων από τον Ευγένιο Βούλγαρη και τον Νικηφόρο Θεοτόκη, και του «Φαναριώτικου Διαφωτισμού» που αναπτύχθηκε από τους Φαναριώτες λόγιους και το Οικουμενικό Πατριαρχείο στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Μετά το συνέδριο της Βιέννης το 1914, οι λόγιοι αυτοί υποστήριζαν πως η απελευθέρωση της Ελλάδας θα πραγματοποιούνταν μόνο με τη βοήθεια του Τσάρου Αλέξανδρου Α’ της Ρωσίας. Όμως αμέσως μετά την έναρξη της Επανάστασης και παρακολουθώντας με απογοήτευση τη στάση της Ρωσίας απέναντι στην Ελλάδα, επαναπροσδιόρισαν την πεποίθησή τους και την πολιτική τους θέση.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας, αν και βρήκε την παιδεία διαλυμένη λόγω του απελευθερωτικού αγώνα και της μακροχρόνιας υποδούλωσης των Ελλήνων στους Τούρκους, επιδόθηκε σε κοπιαστικό πολιτικό αγώνα για να αναδιαμορφώσει το εκπαιδευτικό σύστημα. Για εκείνον ήταν σημαντική η μόρφωση του λαού καθώς διαφορετικά θα επικρατούσε το «δίκαιο του ισχυρότερου στηριζόμενο εις την αμαθίαν και αποκτήνωσιν του πλήθους». Προσπάθησε να ιδρυθεί τουλάχιστον από ένα σχολείο σε κάθε πόλη και χωριό και μερίμνησε ιδιαίτερα για την επαγγελματική εκπαίδευση. Η επέκταση και διασπορά της μόρφωσης θα επιτυγχανόταν μέσω της αλληλοδιδακτικής μεθόδου: «Εντεύθεν και καταγίνομαι μετ’ επιμονής μάλιστα εις τα τρία ταύτα, να συστήσω εις πάσαν κοινότητα έν ή περισσότερα αλληλοδιδακτικά σχολεία, να βάλω θεμέλια τυπικών σχολείων και σχολείων τεχνών και εργοχείρων, …». Μερίμνησε ακόμα και για τα ορφανά για τα οποία ίδρυσε στην Αίγινα Ορφανοτροφείο. Ιδιαίτερη φροντίδα έδειξε για την κατάρτιση των διδασκάλων με τη δημιουργία του Κεντρικού Σχολείου. Παράλληλα θέσπισε την Αγροτική Σχολή και τμήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης σε κάθε τόπο. Στα σχέδιά του ήταν η ίδρυση Πανεπιστημίου, γι’ αυτό το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών φέρει το όνομά του, για να τιμήσει τον μεγάλο πολιτικό με την αδιάκοπη μέριμνα για την εκπαίδευση.

Ο Καποδίστριας ήταν ο εμπνευστής της δωρεάν παιδείας. Αποσκοπούσε στη μόρφωση όλων των Ελληνόπουλων. Έδωσε ιδιαίτερη σημασία και στην εκπαίδευση των κοριτσιών. Παρακολουθούσε στενά την εξέλιξη των σχολείων που ίδρυσε και την εξέλιξη των μαθητών τους και επαινούσε την αριστεία. «Της δ’ αυτής αξιοθαυμάστου προνοίας έδιδε καθ’ εκάστην δείγματα της εν Ελλάδι, αγωνιζόμενος διά παντός τρόπου να προβιβάζη τα της παιδείας και διά τούτο επισκεπτόμενος συνεχώς τα σχολεία, ενθαρρύνων ευμενώς διδάσκοντάς τε και διδασκομένους διά λόγου, βραβείων, ευσήμων και αυτογράφων ευχαριστηρίων επιστολών προς νεανίσκους» καταγράφει ο Νικόλας Δραγούμης.

Επιπλέον έδειχνε το θαυμασμό του για το λειτούργημα των εκπαιδευτικών και, καθώς αντιλαμβανόταν τη σπουδαιότητά του, τους ενίσχυε οικονομικά με βοηθήματα: «δια ν΄αποζημιώσωμεν δε κατά το δίκαιον τους διδασκάλους δια τα έξοδα, όσα μέχρι τούδε έκαμον, θέλοντες να διεγείρουν των μαθητών την φιλοτιμίαν, προσφέρομεν εις αυτούς δωρεάν ανα 300 γρόσια δι’ έκαστον των μαθητών οσοι μέλλουν να γενούν παραδεκτοί εις το πρωτότυπον σχολείον». Αλλά και στήριζε ηθικά τους διδασκάλους εμψυχώνοντας τους : «Διδάσκαλε, είπον μία των ημερών, οδηγείς τας ελπίδας της πατρίδος».

Για τον Ιωάννη Καποδίστρια η εκπαίδευση ήταν ο νευραλγικός τομέας που θα στήριζε το θεσμό του ελληνικού κράτους και για αυτό χρειαζόταν σοβαρότατες μεταρρυθμίσεις. Βασικές αρχές της εκπαίδευσης που οραματίστηκε ήταν η σύζευξη των ορθόδοξων διδαγμάτων με την ηθικοπλαστική διαπαιδαγώγηση που θα επέτρεπαν στους μαθητές και πολίτες του μέλλοντος να διαπαιδαγωγηθούν εμποτισμένοι με υψηλά ιδανικά και να καταρτιστούν, ώστε να καταφέρουν να ανταποκριθούν στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες, όταν θα είχε επιτευχθεί η πολιτική εξομάλυνση στη χώρα.

 

Πηγές- Βιβλιογραφία: 1, 2, 3, 4

Πασπαλιάρης, Π., Ο Ιωάννης πίσω από τον Καποδίστρια, Καθημερινή, Αθήνα, 2014

 

Νικολέτα Μιχαλοπούλου για την ομάδα του filologika.gr

---

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook, και διαβάστε παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω.

• εκπαίδευση
• Καποδίστριας
• Κέρκυρα