Η Λογοτεχνία είναι Γένους Θηλυκού

Γυναίκες-Λογοτέχνες: Γιατί η λογοτεχνία είναι γένους θηλυκού

 Η πένα τους έμεινε ανεξίτηλη στον χρόνο. Οι ίδιες ξεχώρισαν όχι μόνο στην εποχή τους αλλά ακόμη και σήμερα αποτελούν σημείο αναφοράς τόσο για το ταλέντο τους όσο και για τη δυναμική τους προσωπικότητα. Γυναίκες ευαίσθητες μα και συνάμα δυναμικές, γυναίκες που πήγαν κόντρα στο ρεύμα της εποχής τους, γυναίκες αντισυμβατικές.

 

Την αρχή κάνει η Σαπφώ. Η αρχαία Ελληνίδα ποιήτρια γεννήθηκε στη Λέσβο τον 7ο αιώνα π.Χ. Ο αυθορμητισμός και ο έντονος ερωτισμός της την έκαναν να ξεχωρίσει αμέσως. Το πνεύμα της επαινέθηκε από αρχαίους και σύγχρονους, με πολλούς να την αποκαλούν το θηλυκό Όμηρο. Ο Πλάτωνας τη θεωρούσε ως τη δέκατη Μούσα. Από τα έργα της έχουν διασωθεί ελάχιστα. Τα πιο γνωστά ποιήματά της είναι ο Ύμνος προς την Αφροδίτη και το Sappho’s Fragment 31. Το μόνο σίγουρο είναι πως ο λυρισμός και η πρωτοτυπία της στην περιγραφή των σωματικών επιδράσεων του πόθου την έκαναν να ξεχωρίσει. «…πάλι ο Έρωτας που παραλύει, με συγκλονίζει, αυτό το γλυκόπικρο ερπετό, που είναι αδύνατο να του ξεφύγεις…»

 

Λιγότερο γνωστές αλλά εφάμιλλές της λογοτεχνικά είναι η γενναία Τελέσιλλα, η Κόριννα που νίκησε ως λέγεται τον Πίνδαρο πέντε φορές σε ποιητικούς αγώνες, η Ήριννα της οποίας οι στίχοι κρίθηκαν αντάξιοι του Ομήρου, η Μύρτιδα που υπήρξε πρότυπο του Πινδάρου στις αρχές της ποιητικής του δημιουργίας και αρκετές άλλες που απέδειξαν όλες πως «ἐκ τῆς γυναικός πηγάζει τά κρείττονα».

 

Στη λογοτεχνία του 19^ου αιώνα δεσπόζει επάξια το όνομα της πεζογράφου Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου. Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1801. Ανατράφηκε και διαπαιδαγωγήθηκε σε ανδροκρατούμενη, πατριαρχική οικογένεια. Η ίδια αργότερα στο σημαντικότερο έργο της την «Αυτοβιογραφία», θα γράψει χαρακτηριστικά: «Το σπίτι μας είχε  εκείνον το παλαιόν βάρβαρον και αφύσικον ήθος, όπου θέλει ταις γυναίκαις ξεχωρισμέναις από την ανθρώπινην εταιρίαν.».

 

 

 

 

 

Τη σκυτάλη παίρνει η Μαρία Πολυδούρη. Γεννημένη στην Καλαμάτα την Πρωταπριλιά του 1902, κάνει την εμφάνισή της στα γράμματα, σε ηλικία μόλις 14 ετών, με το πεζοτράγουδο «Ο πόνος της  μάνας». Το 1921 γνωρίζει τον Καρυωτάκη και μεταξύ τους θα αναπτυχθεί ένας φλογερός έρωτας που όμως κράτησε πολύ λίγο. Η Πολυδούρη ήταν μια γυναίκα ευαίσθητη, ενίοτε μελαγχολική, ταυτόχρονα όμως και αρκετά εξωστρεφής. Η καλλιτεχνική της φύση θα την οδηγήσει να παρατήσει τη Νομική και να σπουδάσει θέατρο και χορό. Δυστυχώς, όμως, θα προσβληθεί από την ασθένεια της εποχής, τη φυματίωση, ενώ τα δυσάρεστα νέα της αυτοκτονίας του Καρυωτάκη, που αν και είχαν χωρίσει εκείνη ήταν ακόμα ερωτευμένη μαζί του, θα κλονίσουν ακόμα περισσότερο την υγεία της. Το αστέρι της έσβησε στις 29 Απριλίου 1930, σε ηλικία 28 ετών. Η πρώτη της ποιητική συλλογή «Οι τρίλλιες που σβήνουν» δημοσιεύτηκε το 1928, ενώ έναν χρόνο αργότερα κυκλοφόρησε και η δεύτερη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Ηχώ στο χάος». Στην παρακαταθήκη της άφησε ακόμα μία ατιτλοφόρητη νουβέλα, καθώς επίσης και το Ημερολόγιό της.

 

Η Πηνελόπη Δέλτα γνωστή κυρίως για τα παιδικά της μυθιστορήματα, είναι εκτός των άλλων και μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στην αυγή του 20^ου αιώνα στην Ελλάδα. Στα highlights της ιστορίας της ζωής της ανήκει και ο ανεκπλήρωτος εκτός γάμου πλατωνικός της έρωτας με τον Ίωνα Δραγούμη, που όμως έληξε άδοξα. Η Πηνελόπη Δέλτα στις 27 Απριλίου 1941, ύστερα από την αναγγελία της κατάληψης της Αθήνας από τα γερμανικά στρατεύματα, αποφάσισε να δώσει τέλος στη ζωή της, που ήδη είχε επιβαρυνθεί από τη σκλήρυνση κατά πλάκας, πίνοντας δηλητήριο. Από τα έργα της, ξεχώρισαν το «Παραμύθι δίχως όνομα», «ο Μάγκας», «Στα Μυστικά του Βάλτου».

 

 

Μία από τις γυναίκες-λογοτέχνες, που έχει συνδέσει το όνομά της στενά με τη Μικρασιατική Καταστροφή είναι η Διδώ Σωτηρίου. Γεννήθηκε στο Αϊδίνιο της Μ. Ασίας το 1909 και σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, καθώς και στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στο Παρίσι. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής έλαβε ενεργό μέρος στην Αντίσταση, ενώ και αργότερα συμμετείχε εξίσου ενεργά στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες  μέσα από τις τάξεις της αριστεράς. Το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Οι νεκροί περιμένουν» κυκλοφόρησε το 1959. Μεταξύ άλλων γνωστά της έργα είναι τα «Ματωμένα Χώματα» (1962), «Μέσα στις φλόγες» (1978), «Κατεδαφιζόμεθα» (1982) κ.α.

Η Μέλπω Αξιώτη  γεννήθηκε το 1905 στην Αθήνα και η παρθενική της εμφάνιση στο χώρο της λογοτεχνίας έγινε το 1933 με τη δημοσίευση του διηγήματός της «Απ’ τα χτες ως το σήμερα». Πέντε χρόνια αργότερα εκδόθηκε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Δύσκολες Νύχτες»  και η συγγραφική της δραστηριότητα συνεχίστηκε με πλήθος από πεζογραφήματα, ποιήματα, μελέτες αλλά και μεταφράσεις. Η Μέλπω Αξιώτη δεν έμεινε επίσης αμέτοχη από τα πολιτικά και κοινωνικά πράγματα της χώρας. Από πολύ νέα εντάχθηκε στο ΚΚΕ και στο ΕΑΜ συμμετέχοντας ενεργά στην Εθνική Αντίσταση.

 

 

Η Άλκη Ζέη γεννήθηκε στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 1923. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας. Η σχέση της με το γράψιμο ξεκίνησε από τα γυμνασιακά της χρόνια, γράφοντας έργα για το κουκλοθέατρο. «Το Καπλάνι της Βιτρίνας», το πρώτο της μυθιστόρημα, υπήρξε έργο-σταθμός για την ελληνική παιδική λογοτεχνία. Άλλα διακεκριμένα έργα της «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου», «Κοντά στις ράγες» κ.ά.

 

 

 

Για το τέλος αφήσαμε τρεις ποιήτριες, τρεις γυναίκες-λογοτέχνες οι οποίες κυρίως ανέπτυξαν την ποιητική τους δραστηριότητα στη νεότερη εποχή, κυρίως από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 μέχρι τις μέρες μας.

 

Πρώτη στη λίστα με τις νεότερες γυναίκες-λογοτέχνες  η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. Πνευματική κόρη του Νίκου Καζαντζάκη δε θα μπορούσε να ακολουθήσει άλλο δρόμο παρά αυτό της λογοτεχνίας. Έτσι, λοιπόν, μόλις στα 17 της χρόνια δημοσιεύει στο περιοδικό Καινούργια εποχή το ποίημα της «Μοναξιά». Έχει επίσης μεταφράσει έργα πολλών σημαντικών λογοτεχνών, όπως Σαίξπηρ, αλλά και δικά της έργα έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από δέκα γλώσσες.

 

 

Η δεύτερη Κατερίνα της νεότερης λογοτεχνίας, η Κατερίνα Γώγου υπήρξε ίσως από τις πιο αντισυμβατικές γυναίκες-λογοτέχνες της νεότερης εποχής. Η πρώτη της ποιητική συλλογή κυκλοφόρησε το 1978 με τίτλο «Τρία κλικ αριστερά», ενώ ένα χρόνο πριν κέρδισε και το Βραβείο Ερμηνείας Α’ Γυναικείου Ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ταινία «Βαρύ Πεπόνι».  Στην ποίησή της αποτυπώνεται η οργή που ένιωθε, η αναρχική και επαναστατική της διάθεση. Όπως είχε δηλώσει και η ίδια στην Ελευθεροτυπία: «Αισθανόμουνα μια μουγκαμάρα. Επικοινωνία από πουθενά, από τίποτα. Είχαν πονέσει οι μασέλες μου από το να μη μιλάω. Κι όταν άρχισα να γράφω, νόμισα ότι θα σπάσει το στιλό. Τόσο πάθος είχα γι’ αυτά που ήθελα να πω. Δεν ξέρω πώς γράφουν οι άλλοι. Εγώ ζούσα και έγραφα». Η κλονισμένη ψυχολογία της είχε σαν αποτέλεσμα να οδηγηθεί στην αυτοκτονία στις 3 Οκτωβρίου 1993.

 

Η  Κική Δημουλά γεννημένη το 1931 στην Αθήνα πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1952 με την ποιητική συλλογή «Ποιήματα» την οποία αποκήρυξε λίγο αργότερα και απέσυρε από την κυκλοφορία. Το 1972 τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Το λίγο του κόσμου», το 1989 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Χαίρε ποτέ» και το 1995 με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για τη συλλογή «Η εφηβεία της λήθης». Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, όπως αγγλικά, σουηδικά, γαλλικά, ισπανικά κ.α.

 

 

 

Όλες οι παραπάνω γυναίκες-λογοτέχνες  κατάφεραν είτε λίγο είτε πολύ να επηρεάσουν με το έργο τους γενιές και γενιές αναγνωστών· αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της λογοτεχνίας. Εξέφρασαν τις ανησυχίες, τις συγκινήσεις τους, παρενέβησαν με τρόπο ενεργό στα εθνικά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα και μέσω του έργου τους, του τρόπου ζωής τους και των ιδανικών τους κατάφεραν να ανυψώσουν τη θέση της γυναίκας στη λογοτεχνία. Το έργο τους θα βρίσκεται πάντα εκεί όσα χρόνια και αν περάσουν, ένας πολύτιμος λογοτεχνικός θησαυρός.

 

Πηγές

• el.wikipedia.org
• benaki.org
• alkizei.com
• Παρθενέα-Γεωργάτσου, Ο. (2017).Η Κική Δημουλά στα καλύτερα αποφθέγματα έρωτα, μνήμης και προδοσίας. Ανακτήθηκε από  https://www.reader.gr/stories/kiki-dimoyla-apofthegmata-erota-mnimis-kai-prodosias (τελευταία πρόσβαση 06.03.2021)
• Καρνής, Λ. (2017). Κατερίνα Γώγου:Σαν σήμερα η ροκ εν ρολ αυτοκτονία του “Μαγιακόφσκι της Πλατείας Εξαρχείων”. Ανακτήθηκε από https://www.cnn.gr/style/psyxagogia/story/100094/katerina-gogoy-san-simera-i-rok-en-rol-aytoktonia-toy-magiakofski-tis-plateias-exarxeion  (τελευταία πρόσβαση 06.03.2021)
• Ο άνθρωπος Πηνελόπη Δέλτα. Ανακτήθηκε από https://www.macroskopio.gr/el/o-anthropos-pinelopi-delta (τελευταία πρόσβαση 06.03.2021)

 

Γεωργία Μωραΐτη για την Ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook, και διαβάστε παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω.

• Άλκη Ζέη
• Αξιώτη
• γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα