Κριτήριο Αξιολόγησης Ενότητα 1 Χαλασμένες Γειτονιές

Ενότητα 1η

Ο Άνθρωπος και η Φύση • Πόλη– Ύπαιθρος 

Η πόλη που σκιαγραφείται στα τρία αποσπάσματα από το βιβλίο του Χαρπαντίδη Μανία πόλεως (1993) είναι η Καβάλα, όπως τη διασώζουν από τη μια μεριά οι αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας του αφηγητή και από την άλλη μεριά η ιστορική μνήμη, στοιχεία της οποίας αξιοποιεί ο συγγραφέας.  Από τη δεκαετία του 1970 ως σήμερα η Καβάλα μεταμορφώθηκε σε σύγχρονη πόλη, παρουσιάζοντας όλες τις όψεις και όλα τα προβλήματα μιας σύγχρονης μεγαλούπολης (πολυκατοικίες, αστικές συνήθειες, έλλειψη πράσινου και ελεύθερων χώρων για να παίζουν τα παιδιά).

Χαλασμένες γειτονιές. Το βουνό γύρω μια καμένη προσωπίδα,* χωρίς ένδυμα και κόσμημα, κάνει το φως πιο κοφτερό και φωτίζει ανελέητα τις πολυκατοικίες που πληγώνουν τον ουρανό με την ευτέλειά*τους, γιατί χτίστηκαν είτε βιαστικά είτε φθηνά και προπάντων για να προλάβει η πόλη την ανάπτυξη, αφού τη δεκαετία του πενήντα, εποχή που οι άλλες πόλεις γνώριζαν τις λέξεις «αντιπαροχή»,*«γκαρσονιέρα και μπανιέρα», «θερμοσίφωνο και κοινόχρηστα» αυτή άρχισε να παρακμάζει με την εξαφάνιση του καπνεμπορίου που τη στήριζε. Μέσα σε μια δεκαετία, αυτήν του εβδομήντα, ρήμαξε* και κατεδάφισε* οτιδήποτε παλιό και σοφό έχτισε σιγά σιγά ο χρόνος και οι άνθρωποι για να φορέσει αυτό το κοινό κι αδιάφορο πρόσωπο που δεν έχεις όρεξη ούτε να το κοιτάξεις, γιατί ξέρεις πως δεν κρύβει εκπλήξεις.

Όλα τώρα διαμορφωμένα στην τελική τους μορφή, χωρίς την άλμη* του καπνού να γλείφει δρόμους και προσόψεις* και με την εντύπωση πως σύντομα θα μας εκδικηθεί το παρελθόν.

Τουλάχιστον να βρεθεί ένας χώρος με λίγη δροσιά να κατοικήσουν εκείνοι οι άνθρωποι με το βουισμένο* κεφάλι και τις πληγές στο πρόσωπο που άνοιξαν η νύχτα και ο έρωτας.

Παιδί κυνηγούσα το παχνίδι και αυτό ολοένα γλιστρούσε.*

Ζούσα με εικόνες κι αναμνήσεις παιχνιδιού, σχεδόν εξορισμένες* εξαιτίας της τοποθεσίας της πόλης, της πυκνής δόμησης και των στενών δρόμων. Πουθενά μια αλάνα,* ένας κήπος, ένα στάδιο.  Μόνο στο Φρούριο,* όπου πηγαίναμε εκδρομές με το σχολείο και τρέχαμε ανάμεσα σε θρυμματισμένα* κανόνια κι ερειπωμένα δεσμωτήρια, σκουριασμένες κρεμάλες κι ανήλιαγες*κρυψώνες, προσπαθούσαμε να ξεδιπλώσουμε το μικρό πανωφόρι του παιχνιδιού. Γρήγορα ξεφεύγαμε από την επιτήρηση των δασκάλων, σκαρφαλώναμε στις τάπιες* κι από κει παίζαμε με την πόλη, που χανόταν σε μια γλυκιά ομίχλη από φρέσκο ψωμί, λαδομπογιά και καρνάγιο,* ιώδιο* και κάρβουνο.

Το βράδυ πάλι γινόμασταν συμμορίες και τρέχαμε μ’ ένα εεεεεε πίσω από σκυλιά που κουτσαίναν κι έναν τρελό που φορούσε φουρκέτες* στο κεφάλι, ενώ οι μεγαλύτεροι μας τρόμαζαν με ιστορίες μακάβριες* κάτω από τις σκοτεινιασμένες καμάρες.*

[•••]

***

Στρέφοντας το βλέμμα στα διαζώματα* των πολυκατοικιών, που στριμώχνονται και πνίγουν το καμπαναριό του Αϊ-Γιάννη,* δεν απορώ που μας παρέδωσαν μια πόλη έρημη από πράσινο και πάρκα. Παντού αξιοποίηση.

Μια γωνιά άφησαν αδειανή για όλες τις ανάγκες κι εκεί στριμώχτηκαν το βόλεϊ, το μπάσκετ, το τένις κι οι κούνιες, λιγοστά παγκάκια, ίχνη καχεκτικής χλόης κι ένα παράθυρο στο ανοιχτό Αιγαίο. Τα πρωινά στο μοναδικό πάρκο συνωστίζονται* τα φυλακισμένα παιδιά των γύρω πολυκατοικιών και αγριεύουν στο παιχνίδι (θυμάσαι, εμείς, κάποτε, ηρεμούσαμε παίζοντας), το μεσημέρι ο ήλιος και η αρμύρα το ξεραίνουν, για να παραδοθεί αργά το βράδυ στην ημιθανή* ερημιά της επαρχίας.

Κ. Ι. Χαρπαντίδης, Μανία πόλεως,

Επικαιρότητα

* προσωπίδα: μάσκα, εδώ μεταφορικά * ευτέλεια: χαμηλή ποιότητα * αντιπαροχή: συμφωνία ανάμεσα στους κατόχους του οικοπέδου και στον κατασκευαστή της πολυκατοικίας (του παραχωρούν το οικόπεδο και εκείνος τους παραδίδει έτοιμο ένα μέρος της πολυκατοικίας) * ρήμαξε: κατέστρεψε * κατεδάφισε: γκρέμισε * άλμη: λεπτό στρώμα αλατιού που δημιουργείται ύστερα από την εξάτμιση του θαλασσινού νερού (η λέξη χρησιμοποιείται εδώ μεταφορικά και δηλώνει τη μυρωδιά του καπνού) * προσόψεις: μπροστινές όψεις κτιρίων * βουισμένο: ταραγμένο από τη φασαρία, τη βοή * γλιστρούσε: ξέφευγε * εξορισμένες: μακρινές, αποδιωγμένες * αλάνα: ελεύθερος, ανοιχτός χώρος * Φρούριο: το βυζαντινό κάστρο της Καβάλας, χτισμένο στην κορυφή της βραχώδους χερσονήσου όπου βρίσκεται η παραδοσιακή συνοικία Παναγία * θρυμματισμένα: σπασμένα * ανήλιαγες: δίχως ήλιο, σκοτεινές * τάπιες: προμαχώνες * καρνάγιο: μέρος όπου επισκευάζουν πλοία * ιώδιο: θαλασσινή μυρωδιά * φουρκέτες: πιάστρες για τα μαλλιά * μακάβριες: τρομακτικές * καμάρες: Καμάρες, το παλιό υδραγωγείο της Καβάλας * διαζώματα: εδώ εννοείται η διάταξη σε κλίμακα * Αϊ-Γιάννης: συνοικία της Καβάλας όπου βρίσκονταν τα μεγάλα νεοκλασικά σπίτια των καπνεμπόρων * συνωστίζονται: συγκεντρώνονται πολλά μαζί σε μικρό χώρο * ημιθανή: μισοπεθαμένη

Θέμα 1^ο

Γιατί ο συγγραφέας  δίνει αυτόν τον τίτλο στο κείμενο; Γιατί αναφέρει τις γειτονιές της Καβάλας ως χαλασμένες;

Μονάδες 6

Θέμα 2^ο

Αναφέρετε δύο από τα εκφραστικά μέσα , καθώς και τις αφηγηματικές τεχνικές του κειμένου.

Μονάδες 6

Θέμα 3^ο

Να αναπτύξετε τη φράση « το παρελθόν σύντομα θα μας εκδικηθεί» σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

Μονάδες 8

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις της εκλεκτής συναδέλφου Αργυρώ Διαμαντοπούλου- Παπαλιά, η οποία το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β’ Γυμνασίου, επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις προαγωγικές εξετάσεις και πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.