
Αρχαία Α’ Γυμνασίου 6
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Αρχαίων Ελληνικών της Α’ Γυμνασίου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Αρχαία Α’ Γυμνασίου
Ενότητα 6
Κείμενο
Ἔλαφος εὐμεγέθης ὥρᾳ θέρους διψῶν παραγίνεται ἐπί τινα πηγὴν διαυγῆ καὶ βαθεῖαν καὶ πιὼν ὅσον ἤθελεν προσεῖχεν τῇ τοῦ σώματος ἰδέᾳ. Καὶ μάλιστα μὲν ἐπῄνει τὴν φύσιν τῶν κεράτων ὡς κόσμος εἴη παντὶ τῷ σώματι. Ἔψεγεν δὲ τὴν τῶν σκελῶν λεπτότητα ὡς οὐχ οἵων τε ὄντων φέρειν πᾶν τὸ βάρος. Ἐν ᾧ δὲ πρὸς τούτοις ἦν͵ ὑλακή τε κυνῶν αἰφνιδίως ἀκούεται καὶ κυνηγέται πλησίον. Ὁ δὲ πρὸς φυγὴν ὥρμα καὶ μέχρις ὅπου διὰ πεδίου ἐποιεῖτο τὸν δρόμον͵ ἐσῴζετο ὑπὸ τῆς ὠκύτητος τῶν σκελῶν. Ἐπεὶ δὲ εἰς πυκνὴν καὶ δασεῖαν ὕλην ἐνέπεσεν, ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων ἑάλω͵ πείρᾳ μαθὼν ὅτι ἄρα ἄδικος ἦν τῶν ἰδίων κριτὴς ψέγων μὲν τὰ σῴζοντα͵ ἐπαινῶν δὲ τὰ προδόντα αὑτόν.
Μύθος του Αισώπου (διασκευή)
Μετάφραση
Ένα μεγάλο ελάφι διψώντας το καλοκαίρι φτάνει κοντά σε μια πηγή καθαρή και βαθιά και, αφού ήπιε όσο ήθελε, παρατηρούσε τη μορφή του σώματός του. Κυρίως επαινούσε τη μορφή των κεράτων με την ιδέα ότι ήταν στολίδι για όλο το σώμα του. Κατηγορούσε όμως τα λεπτά του πόδια, επειδή, κατά τη γνώμη του, δεν μπορούσαν να αντέξουν όλο το βάρος (του σώματος) του. Κι ενώ ασχολούνταν με αυτά, ακούγεται ξαφνικά γάβγισμα σκύλων και κυνηγοί κοντά του. Άρχισε λοιπόν να τρέχει ορμητικά, για να ξεφύγει, και, όσο έτρεχε σε ομαλό έδαφος, το έσωζε η ταχύτητα των ποδιών του. Όταν όμως έπεσε σε πυκνό δάσος, επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα, παγιδεύτηκε και έμαθε εξ ιδίας πείρας, ότι, πράγματι, ήταν κακός κριτής του εαυτού του, επειδή κατηγορούσε αυτά που το έσωζαν, ενώ επαινούσε αυτά που το πρόδωσαν.
Κείμενο - Μετάφραση σε Αντιστοίχιση
Εὐμεγέθης ἔλαφος διψῶν
ὥρᾳ θέρους
παραγίνεται
ἐπί τινα πηγὴν διαυγῆ
καὶ βαθεῖαν
καὶ πιὼν ὅσον ἤθελεν
προσεῖχεν
τῇ τοῦ σώματος ἰδέᾳ.
Καὶ μάλιστα μὲν ἐπῄνει
τὴν φύσιν τῶν κεράτων
ὡς εἴη κόσμος
παντὶ τῷ σώματι.
Ἔψεγεν δὲ
τὴν λεπτότητα τῶν σκελῶν
ὡς οὐχ
οἵων τε ὄντων
φέρειν πᾶν τὸ βάρος.
Ἐν ᾧ δὲ
πρὸς τούτοις ἦν͵
ἀκούεται αἰφνιδίως ὑλακή τε
κυνῶν καὶ κυνηγέται πλησίον.
Ὁ δὲ ὥρμα
πρὸς φυγὴν καὶ
μέχρις ὅπου ἐποιεῖτο
τὸν δρόμον διὰ πεδίου͵
ἐσῴζετο ὑπὸ τῆς ὠκύτητος
τῶν σκελῶν.
Ἐπεὶ δὲ ἐνέπεσεν
εἰς πυκνὴν καὶ δασεῖαν ὕλην,
ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων
ἑάλω͵
μαθὼν πείρᾳ
ὅτι ἄρα ἦν ἄδικος
κριτὴς τῶν ἰδίων
ψέγων μὲν
τὰ σῴζοντα͵
ἐπαινῶν δὲ
τὰ προδόντα αὑτόν.
Ένα μεγάλο ελάφι διψώντας
το καλοκαίρι
φτάνει κοντά
σε μια πηγή καθαρή
και βαθιά
και, αφού ήπιε όσο ήθελε,
παρατηρούσε
τη μορφή του σώματός του.
Κυρίως επαινούσε
τη μορφή των κεράτων
με την ιδέα ότι ήταν στολίδι
για όλο το σώμα του.
Κατηγορούσε όμως
τα λεπτά του πόδια,
επειδή, κατά τη γνώμη του,
δεν μπορούσαν
να αντέξουν όλο το βάρος του.
Κι ενώ
ασχολούνταν με αυτά,
ακούγεται ξαφνικά γάβγισμα
σκύλων και κυνηγοί κοντά του.
Άρχισε λοιπόν να τρέχει ορμητικά,
για να ξεφύγει, και,
όσο έτρεχε
σε ομαλό έδαφος,
το έσωζε η ταχύτητα
των ποδιών του.
Όταν όμως έπεσε
σε πυκνό δάσος,
επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα,
παγιδεύτηκε
και έμαθε εξ ιδίας πείρας,
ότι, πράγματι, ήταν κακός
κριτής του εαυτού του,
επειδή κατηγορούσε
αυτά που μπορούσαν να το σώσουν,
ενώ επαινούσε
αυτά που το πρόδωσαν.
Απόδοση Nοήματος
Οι μύθοι του Αισώπου είναι αλληγορικές ιστορίες, κάτι σαν τις παραβολές που χρησιμοποιούσε ο Χριστός, με ήρωες ζώα. Στη συγκεκριμένη ιστορία πρωταγωνιστής είναι ένα όμορφο ελάφι που σταμάτησε, για να πιει νερό σε κάποια πηγή στο δάσος. Την ώρα που έπινε, είδε την αντανάκλαση του κορμιού του στην επιφάνεια του νερού και θαύμασε το όμορφο σώμα του και ιδίως τα μεγάλα επιβλητικά κέρατα που στόλιζαν το κεφάλι του σαν στέμμα βασιλιά. Δεν έμεινε όμως ικανοποιημένο με την εμφάνιση των ποδιών του, που ήταν πολύ λεπτά και αδύνατα. Δεν πίστευε ότι ταίριαζαν με την υπόλοιπη εμφάνισή του. Εκείνη τη στιγμή άκουσε ήχο από σκυλιά και ανθρώπους που κυνηγούσαν στο δάσος. Φοβισμένο άρχισε να τρέχει, για να γλιτώσει. Όση ώρα έτρεχε σε ανοικτό χώρο, τα άσχημα πόδια του το βοηθούσαν να ξεφύγει από τους διώκτες του. Όταν όμως βρέθηκε σε περιοχή που το δάσος ήταν πολύ πυκνό, τα όμορφα κέρατά του πιάστηκαν στα κλαδιά και το ελάφι αιχμαλωτίστηκε από τους διώκτες του.
Γλωσσικά – Γραμματικά Σχόλια
ἔλαφος: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ ἔλαφος.
εὐμεγέθης: ονομ. εν. αρσ. του τριτόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ ευμεγέθης, τὸ εὐμέγεθες (= μεγάλος).
ὥρᾳ: δοτ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ὥρα (= η εποχή).
θέρους: γεν. εν. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ θέρος (= το καλοκαίρι).
διψῶν: ονομ. εν. αρσ. της μετοχής ενεστώτα ενεργ. φωνής του ρ. διψήω, διψῶ.
παραγίνεται: γ΄ εν. οριστ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. παραγίγνομαι (= φτάνω κοντά).
ἐπί : κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με αιτιατική (= σε).
τινά : αιτιατ. εν. θηλ. της αόριστης αντωνυμίας τὶς, τὶς, τὶ (= κάποιος).
πηγήν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ πηγή.
διαυγῆ: αιτιατ. εν. θηλ. του τριτόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ διαυγής, τὸ διαυγές (= καθαρός, διαφανής).
καί: παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος.
βαθεῖαν: αιτιατ. εν. θηλ. του τριτόκλιτου επιθέτου ὁ βαθύς, ἡ βαθεῖα, τὸ βαθύ.
πιών: ονομ. εν. αρσ. της μετοχής αορ. β΄ ενεργ. φωνής του ρ. πίνω.
ὅσον: αιτιατ. εν. ουδ. της αναφορικής αντωνυμίας ὅσος, ὅση, ὅσον.
ἤθελεν: γ΄ εν. οριστ. παρατ. ενεργ. φωνής του ρ. (ἐ)θέλω.
προσεῖχεν: γ΄ εν. οριστ. παρατ. ενεργ. φωνής του ρ. προσέχω (= παρατηρώ).
τῇ ἰδέᾳ: δοτ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἰδέα (= η μορφή).
τοῦ σώματος: γεν. εν. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σῶμα , τοῦ σώματος.
μάλιστα: ποσοτικό επίρρημα υπερθετικού βαθμού.
μέν: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος.
ἐπῄνει: γ΄ εν. οριστ. παρατ. ενεργ. φωνής του ρ. ἐπαινέω, ἐπαινῶ.
τὴν φύσιν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης ἡ φύσις, τῆς φύσεως (= η φύση, η μορφή).
τῶν κεράτων: γεν. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ κέρας, τοῦ κέρατος/κέρως.
ὡς: υποτακτικός αιτιολογικός σύνδεσμος (= γιατί).
κόσμος: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ κόσμος (= ο διάκοσμος, το στολίδι).
εἴη: γ΄ εν. ευκτικής ενεστ. του βοηθητικού ρ. εἰμί.
παντί: δοτ. εν. ουδ. της αόριστης επιμεριστικής αντωνυμίας πᾶς, πᾶσα, πᾶν (= όλος).
τῷ σώματι: δοτ. εν. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σῶμα, τοῦ σώματος.
ἔψεγεν: γ΄ εν. οριστ. παρατ. ενεργ. φωνής του ρ. ψέγω (= κατηγορώ).
δέ: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος (= και, αλλά).
τὴν λεπτότητα: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης ἡ λεπτότης, τῆς λεπτότητος.
τῶν σκελῶν: γεν. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σκέλος, τοῦ σκέλους (= το πόδι).
οὐχ: αρνητικό μόριο (= όχι, δεν).
οἵων τε ὄντων: γεν. πληθ. ουδ. της μετοχής ενεστ. της ρηματικής έκφρασης οἷός τ’ εἰμι (= είμαι ικανός).
φέρειν: απαρ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. φέρω (= φέρνω, μεταφέρω, αντέχω).
πᾶν: αιτιατ. εν. ουδ. της αόριστης επιμεριστικής αντωνυμίας πᾶς, πᾶσα, πᾶν.
τὸ βάρος: αιτιατ. εν. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ βάρος, τοῦ βάρους..
ἐν ᾧ: υποτακτικός χρονικός σύνδεσμος (= ενώ).
πρός: κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με δοτική (= κοντά σε).
τούτοις: δοτ. πληθ. ουδ. της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη, τοῦτο (= αυτός, αυτή, αυτό).
ἦν: γ΄ εν. οριστ. παρατ. του ρ. εἰμί
ὑλακή: ονομ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ὑλακή (= το γάβγισμα).
τε: παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος (= και).
κυνῶν: γεν. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης ὁ κύων, τοῡ κυνός (= ο σκύλος).
αἰφνιδίως: τροπικό επίρρημα (= ξαφνικά).
ἀκούεται: γ΄ εν. οριστ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἀκούομαι.
κυνηγέται: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ κυνηγέτης(= ο κυνηγός).
πλησίον: τοπικό επίρρημα (= κοντά).
πρός: κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με αιτιατική (= προς).
φυγήν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ φυγή.
ὥρμα: γ΄ εν. οριστ. παρατ. ενεργ. φωνής του ρ. ὁρμάω, ὁρμῶ (= ορμώ).
μέχρις: καταχρηστική πρόθεση συντασσόμενη με γενική.
ὅπου: τοπικό επίρρημα (= όπου).
διά: κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με γενική (= διά μέσου).
πεδίου: γεν. εν. του ουδ. ουσιαστικού β ΄κλίσης τὸ πεδίον (= η πεδιάδα, το ομαλό έδαφος).
ἐποιεῖτο: γ΄ εν. οριστ. παρατ. μέσης φωνής του ρ. ποιέομαι, ποιοῦμαι (= κάνω).
τὸν δρόμον: αιτιατ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ δρόμος.
ἐσῴζετο: γ΄ εν. οριστ. παρατ. μέσης φωνής του ρ. σῴζομαι.
ὑπό: κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με γενική (= από, κάτω από).
τῆς ὠκύτητος: γεν. εν. του θηλ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης ἡ ὠκύτης, τῆς ὠκύτητος (= η ταχύτητα).
ἐπεί: υποτακτικός χρονικός σύνδεσμος (= όταν).
εἰς: κύρια πρόθεση συντασσόμενη με αιτιατική (= σε).
πυκνήν: αιτιατ. εν. θηλ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ πυκνός, ἡ πυκνή, τὸ πυκνόν.
δασεῖαν: αιτιατ. εν. θηλ. του τριτόκλιτου επιθέτου ὁ δασύς, ἡ δασεῖα, τὸ δασύ (= πυκνός).
ὕλην: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ὕλη (= το δάσος).
ἐνέπεσεν: γ΄ εν. οριστ. αορ. β΄ ενεργ. φωνής του ρ. ἐμπίπτω (= πέφτω σε).
ἐμπλακέντων: γεν. πληθ. ουδ. της μετοχής παθ. αορ. β΄ του ρ. έμπλέκομαι (= μπλέκομαι).
αὐτῷ: δοτ. εν. αρσ. της επαναληπτικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό (= ο ίδιος).
ἑάλω: γ΄ εν. οριστ. αορίστου β΄ παθητικής φωνής του ρ. ἀλίσκομαι (= αιχμαλωτίζομαι).
πείρᾳ: δοτ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ πεῖρα (= η εμπειρία, η δοκιμή).
μαθών: ονομ. εν. αρσ. της μετοχής αορ. β΄ ενεργ. φωνής του ρ. μανθάνω (= μαθαίνω).
ὅτι: υποτακτικός ειδικός σύνδεσμος.
ἄρα: συμπερασματικός σύνδεσμος (= λοιπόν, πράγματι).
ἄδικος: ονομ. εν. αρσ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ ἄδικος, τὸ ἄδικον.
τῶν ἰδίων: γεν. πληθ. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ ἴδιος, ἡ ἰδία, τὸ ἴδιον (= προσωπικός).
κριτής: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ κριτής.
ψέγων: ονομ. εν. αρσ. της μετοχής ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ψέγω (= κατηγορώ).
τὰ σῴζοντα: αιτιατ. πληθ. ουδ. της μετοχής ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. σῴζω.
ἐπαινῶν: ονομ. εν. αρσ. της μετοχής ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ἐπαινέω, ἐπαινῶ.
τὰ προδόντα: ονομ. πληθ. ουδ. της μετοχής αορ. β΄ ενεργ. φωνής του ρ. προδίδωμι (= προδίδω).
αὑτόν: αιτιατ. εν. αρσ. της αυτοπαθητικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου (= τον εαυτό του).
Ομόρριζα- Παράγωγα Λέξεων Κειμένου
α.ε. | μετάφραση | Ομόρριζα-Παράγωγα ν.ε. |
ὁ κόσμος | το στολίδι | διάκοσμος, κόσμημα, κοσμηματοπωλείο |
ψέγω | κατηγορώ | ψεγάδι, ψεγαδιάζω |
δασύς, δασεῖα, δασύ | πυκνός | δάσος, δασύνομαι, δασύτριχος |
ἡ ὕλη | το δάσος | υλοτόμος, υλοτομία, υλοτομώ |
ἑάλων < ἁλίσκομαι | συλλαμβάνομαι | άλωση, αναλώσιμος, κατανάλωση |
ὁ κύων | ο σκύλος | κυνόδοντας, κυνισμός, κυνηγώ |
Απαντήσεις στις Ερωτήσεις του Σχολικού Βιβλίου
-
Γιατί καμάρωνε το ελάφι κοιτάζοντας την εικόνα του μέσα στο νερό; Ποιο ανατομικό χαρακτηριστικό του θεωρούσε ότι δεν ταίριαζε με τη συνολικά καλή εικόνα του;
Το ελάφι αντικρίζοντας την αντανάκλασή του στο νερό της πηγής θαύμαζε τη σωματική ομορφιά του και καμάρωνε για τα κέρατα που είχε στο κεφάλι του, τα οποία θεωρούσε ότι ήταν το στολίδι του, ένα είδος στέμματος. Όταν όμως το βλέμμα του έπεσε στα πόδια του, δεν ικανοποιήθηκε με το θέαμα, γιατί ήταν πολύ λεπτά και αδύνατα και πίστευε ότι δεν μπορούσαν να αντέξουν το βάρος του σώματός του, ενώ, παράλληλα, δεν ταίριαζαν με την υπόλοιπη εικόνα του.
- Ποιο χαρακτηριστικό του ελαφιού το βοήθησε να ξεφύγει από τους κυνηγούς; Ποιο χαρακτηριστικό του, αντίθετα, αποδείχθηκε μοιραίο;
Όταν το ελάφι άκουσε τα γαβγίσματα των σκυλιών και τις φωνές των κυνηγών, άρχισε να τρέχει, για να γλιτώσει. Τα πόδια του, που πριν λίγο τα κατηγορούσε ότι δεν ήταν όμορφα και δυνατά, το βοήθησαν να ξεφύγει αρχικά από τους διώκτες του. Όση ώρα έτρεχε σε ανοιχτό χώρο, τα γρήγορα πόδια του μεγάλωναν την απόστασή του από τα σκυλιά. Όταν όμως έφτασε σε μια περιοχή του δάσους που τα δέντρα ήταν πολύ πυκνά, τα όμορφα κέρατα του «πιάστηκαν» στα κλαδιά και επέτρεψαν στους διώκτες του να το προλάβουν και να το πιάσουν.
-
Τι νομίζετε ότι διδάσκει ο μύθος αυτός του Αισώπου;
Ο Αίσωπος προτιμούσε να παρουσιάζει ό,τι είχε να συμβουλεύσει συγκεκαλυμμένα, «κρυφά», μέσα από μικρές ιστορίες με ήρωες συνήθως ζώα, κάτι σαν τις παραβολές που χρησιμοποιούσε ο Ιησούς στη διδασκαλία του. Η ιστορία του ελαφιού μας διδάσκει ότι δεν πρέπει να κρίνουμε την αξία των πραγμάτων από την εξωτερική τους εμφάνιση αλλά από τη χρησιμότητα και την ωφέλειά τους. Τα όμορφα κέρατα, για τα οποία τόσο περήφανο ήταν το ελάφι, αποδείχτηκαν τελικά καταστροφικά, ενώ τα άσχημα πόδια, όταν παρουσιάστηκε κίνδυνος, το βοήθησαν να ξεφύγει και αποδείχτηκαν αρχικά σωτήρια.
-
Πιστεύετε ότι στις μέρες μας αποδίδουμε σημασία στην εξωτερική εμφάνιση ή στον εσωτερικό μας κόσμο; Να επικαλεστείτε συγκεκριμένα παραδείγματα.
Στις μέρες μας οι περισσότεροι άνθρωποι, δυστυχώς, αποδίδουν περισσότερη σημασία στην εξωτερική εμφάνιση και ομορφιά παρά στα εσωτερικά ψυχικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων. Για την κατάσταση αυτή κυρίως υπεύθυνη είναι η κυριαρχία της τηλεόρασης και της εικόνας στη ζωή μας και η υπερβολική αξία που αποδίδουμε στο να γίνουμε γνωστοί. Όλοι γνωρίζουμε παραδείγματα ανθρώπων που διακρίνονται στο τραγούδι, το θέατρο, τον κινηματογράφο στηριγμένοι στην εμφάνιση και όχι στο ταλέντο τους. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι λείπουν και οι περιπτώσεις όπου το ταλέντο και τα ψυχικά χαρίσματα αναπληρώνουν την έλλειψη μιας όμορφης παρουσίας και βοηθούν τους πραγματικά ικανούς να διακριθούν στον τομέα τους.
Β2. Παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα (α' μέρος) - Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου
- Να αντιστοιχίσετε τα παρακάτω παράγωγα ουσιαστικά με την κατηγορία στην οποία ανήκουν:
α- 2,7,8 β- 1, 4, 9, γ- 3,5,6
- Να αντιστοιχίσετετα ρήματα που δίνονται στη στήλη Α΄ με τα παράγωγα ουσιαστικά τους στη στήλη Β΄:
1-β, η, 2-ζ, θ, 3-ε, 4- γ, στ, 5- α, δ, ι
- Να κατατάξετε τα ουσιαστικά της στήλης Β’ της προηγούμενης άσκησης στην κατηγορία που ανήκουν με βάση το τι δηλώνουν.
αποτέλεσμα ενέργειας | ενέργεια – κατάσταση | πρόσωπο που ενεργεί |
παίδευμα
τίμημα θέαμα |
παίδευσις
φθορά βοσκή |
θεατής
τιμητής βοσκός παιδευτής |
-
- Χρησιμοποιώντας την κατάλληλη κατάληξη να σχηματίσετε παράγωγα ουσιαστικά της α.ε. που να δηλώνουν ό,τι ζητείται στην παρένθεση:
παύω > ἡ παῦ-σις (κατάσταση, ενέργεια)
στρέφω > ἡ στροφ-ή (ενέργεια)
αὐλέω, αὐλῶ > ὁ αὐλη-τής (πρόσωπο που ενεργεί)
πέμπω > ὁ πομπ-ός (πρόσωπο που ενεργεί)
τίκτω > ὁ τοκ-ετός (ενέργεια)
ποιέω, ποιῶ > τὸ ποίη-μα (αποτέλεσμα ενέργειας)
μηνύω > τὸ μήνυ-μα (αποτέλεσμα ενέργειας)
- Να αναζητήσετε στα κείμενα των προηγούμενων Ενοτήτων και να καταγράψετε τα παράγωγα ουσιαστικά που δηλώνουν το πρόσωπο που ενεργεί, ενέργεια, κατάσταση, αποτέλεσμα ενέργειας .
Ενότητα 2: τροφός = πρόσωπο που ενεργεί, γραμματιστής = πρόσωπο που ενεργεί, γράμμα = αποτέλεσμα ενέργειας, κιθαριστής = πρόσωπο που ενεργεί.
Ενότητα 3: τροφή = ενέργεια, κατάσταση, χλαμυδουργία = ενέργεια, ἐξωμιδοποιία = ενέργεια.
Ενότητα 4: κῦμα = αποτέλεσμα ενέργειας
Ενότητα 5: ἄγαλμα = αποτέλεσμα ενέργειας, πενία = κατάσταση.
Γ. Γραμματική
Αρχαία Α’ Γυμνασίου 6
Η α’ κλίση ουσιαστικών
1. Θεωρία
Η α’ κλίση ουσιαστικών περιλαμβάνει όλα τα αρσενικά ουσιαστικά που στην ονομαστική ενικού λήγουν σε –ας και –ης και τα θηλυκά σε –α και –η. Δεν περιλαμβάνει ουδέτερα.
Αρσενικά | ||||||||
Ενικός | Πληθυντικός | Ενικός | Πληθυντικός | |||||
πτώση | α.ε. | ν.ε. | α.ε. | ν.ε. | α.ε. | ν.ε. | α.ε. | ν.ε. |
ονομ.
γεν. δοτ. αιτιατ. κλητ. |
λοχίας
λοχίου λοχίᾳ λοχίαν λοχία |
λοχίας
λοχία ― λοχία λοχία |
λοχίαι
λοχιῶν λοχίαις λοχίας λοχίαι |
λοχίες
λοχιών ― λοχίες λοχίες |
ποιητής
ποιητοῦ ποιητῇ ποιητήν ποιητά |
ποιητής
ποιητή ― ποιητή ποιητή |
ποιηταί
ποιτῶν ποιηταῖς ποιητάς ποιηταί |
ποιητές
ποιητών ― ποιητές ποιητές |
Παρατηρήσεις για τα αρσενικά
- Τα πρωτόκλιτα αρσενικά έχουν κατάληξη γενικής ενικού –ου (βλ. λοχίου, ποιητοῦ).
- Τα αρσενικά σε –ης έχουν κανονικά κλητική σε –ᾰ (-α βραχύ). Εξαιρούνται όσα στην ονομαστική ενικού λήγουν σε –δης (π.χ. Ἀτρείδης).
Θηλυκά σε -η | ||||
Ενικός | Πληθυντικός | |||
πτώση | α.ε. | ν.ε. | α.ε. | ν.ε. |
ονομ.
γεν. δοτ. αιτιατ. κλητ. |
νίκη
νίκης νίκῃ νίκην νίκη |
νίκη
νίκης ― νίκη νίκη |
νῖκαι
νικῶν νίκαις νίκας νῖκαι |
νίκες
νικών ― νίκες νίκες |
Θηλυκά σε –α | ||||||||
Ενικός | Πληθυντικός | Ενικός | Πληθυντικός | |||||
πτώση | α.ε. | ν.ε. | α.ε. | ν.ε. | α.ε. | ν.ε. | α.ε. | ν.ε. |
ονομ.
γεν. δοτ. αιτιατ. κλητ. |
τράπεζα
τραπέζης τραπέζῃ τράπεζαν τράπεζα |
τράπεζα
τράπεζας ― τράπεζα τράπεζα |
τράπεζαι
τραπεζῶν τραπέζαις τραπέζας τράπεζαι |
τράπεζες
τραπεζών ― τράπεζες τράπεζες |
χώρα
χώρας χώρᾳ χώραν χώρα |
χώρα
χώρας ― χώρα χώρα |
χῶραι
χωρῶν χώραις χώρας χῶραι |
χώρες
χωρών ― χώρες χώρες |
Παρατηρήσεις για τα θηλυκά σε –α
- Τα θηλυκά σε –α, αν πριν από το –α στην ονομαστική ενικού υπάρχει φωνήεν ή –ρ-, έχουν το –α της κατάληξης μακρό (καθαρό), όπου και αν συναντάται, και το διατηρούν σε όλη την κλίση τους (βλ. χώρα).
- Τα θηλυκά σε –α, αν πριν από το –α στην ονομαστική ενικού έχουν σύμφωνο πλην του –ρ-, έχουν το –α της κατάληξης βραχύ (μη καθαρό) και στη γενική και δοτική ενικού το μετατρέπουν σε –η– (βλ. τράπεζα).
- Εξαιρούνταιτα γαῖα, γραῖα, μοῖρα, πεῖρα, σφαῖρα και σφῦρα, που έχουν το –α βραχύ.
Γενικές παρατηρήσεις για την α΄ κλίση
- Τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά τονίζουν τη γενική πληθυντικού στη λήγουσα που παίρνει περισπωμένη (βλ. λοχιῶν, ποιητῶν, νικῶν, τραπεζῶν, χωρῶν).
- Όλα τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά παρουσιάζουν τις ίδιες καταλήξεις στον πληθυντικό αριθμό, οι οποίες μάλιστα συμπίπτουν με τις καταλήξεις του θηλυκού άρθρου.
- Η κατάληξης –ας, όπου και αν εμφανίζεται σε πρωτόκλιτο ουσιαστικό, είναι μακρά (βλ. χώρας).
- Τα οξύτονα και παροξύτονα πρωτόκλιτα ουσιαστικά διατηρούν τον τόνο τους στην ίδια συλλαβή καθ’ όλη την κλίση τους, εκτός βέβαια από τη γενική πληθυντικού που τονίζεται πάντοτε στη λήγουσα και περισπάται.
- Γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού που τονίζονται στη λήγουσα περισπώνται.
- Το –αι ακάλυπτο στο τέλος των κλιτών λέξεων είναι βραχύ. Όταν όμως καλύπτεται από –ς, ξαναγίνεται μακρό (βλ. χῶραι, χώραις).
- Τα προπαροξύτονα πρωτόκλιτα ουσιαστικά μετακινούν τον τόνο τους ανάλογα με τη λήγουσα:
α) Αν αυτή είναι βραχεία, τονίζονται στην προπαραλήγουσα, π.χ. τράπεζα.
β) Αν είναι μακρά, τονίζονται στην παραλήγουσα, π.χ. τραπέζης.
Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου
- Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:
στρατιωτῶν ® στρατιώτου μανδύαις ® μανδύᾳ
θεατάς ® θεατήν νεανίου ® νεανιῶν
νομοθετῶν ® νομοθέτου πολίτης ® πολῖται
κεφαλήν ® κεφαλάς ἰδιώτης ® ἰδιῶται
- Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις των παρακάτω ουσιαστικών και να τα τονίσετε:
τὴν ἀνδρείαν, τῇ μάζῃ, τῆς βοηθείας, αἱ χῶραι, τοὺς ἐργάτας, ὦ μαθηταί (πληθ.), τῆς βασιλίσσης, τῶν ἀθλητῶν, τῷ ἐργάτῃ, τοῖς τεχνίταις, τῇ ἰδέᾳ, τῇ ὕλῃ.
- Να συμπληρώστε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο του ουσιαστικού που δίνεται στην παρένθεση:
α. Οἱ στρατιῶται (στρατιώτης) ἐν πολλῇ ἀπορίᾳ (ἀπορία) εἰσίν.
β. Οἱ νόμοι ἐπιμελοῦνται (= φροντίζουν) τῶν πολιτῶν (πολίτης).
γ. Τὴν πόλιν ὅπλων καὶ βελῶν καὶ σίτου καὶ παρασκευῆς (παρασκευή) ἁπάσης ἐνέπλησαν (= γέμισαν).
δ. Οἱ πρεσβῦται (πρεσβύτης) θαυμάζουσι τὰς ἀρετάς (ἀρετή) τῶν νεανιῶν (νεανίας).
ε. Μεγίστης τιμῆς (τιμή) ἀπολαύουσιν (= απολαμβάνουν) οἱ νικηταί (νικητής).
- Να συνδυάσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τις κατάλληλες λέξεις της στήλης Β΄και να σχηματίσετε με αυτές προτάσεις στη ν.ε. Κατόπιν να μεταγράψετε τις φράσεις στην Αρχαία Ελληνική:
1-γ: δημοσίᾳ δαπάνῃ, 2-ε: ἡ ἐσχάτη τῶν ποινῶν, 3-στ: δόξα τῷ θεῷ, 4-α: ἐν βρασμῷ ψυχῆς, 5-β: ἐφ’ ὅλης τῆς ὕλης, 6-δ: ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ
Η κηδεία του Κ. έγινε δημοσία δαπάνη.
Το δικαστήριο του επέβαλε την εσχάτη των ποινών για το έγκλημα που διέπραξε.
Δόξα τω θεώ η θεία είναι υγιής.
Το δικαστήριο του αναγνώρισε το ελαφρυντικό ότι έδρασε εν βρασμώ ψυχής.
Στο τέλος της χρονιάς οι εξετάσεις είναι εφ΄ όλης της ύλης.
Επί τη ευκαιρία θέλω να σου ζητήσω μια χάρη!
Παράλληλα Κείμενα
Παράλληλο κείμενο
Καίτοι χρὴ τοὺς φιλοτίμως καὶ κοσμίως πολιτευομένους ἐκ τῶν τοιούτων σκοπεῖν͵ ἀλλ΄ οὐκ εἴ τις κομᾷ͵ διὰ τοῦτο μισεῖν· τὰ μὲν γὰρ τοιαῦτα ἐπιτηδεύματα οὔτε τοὺς ἰδιώτας οὔτε τὸ κοινὸν τῆς πόλεως βλάπτει͵ ἐκ δὲ τῶν κινδυνεύειν ἐθελόντων πρὸς τοὺς πολεμίους ἅπαντες ὑμεῖς ὠφελεῖσθε. Ὥστε οὐκ ἄξιον ἀπ΄ ὄψεως͵ ὦ βουλή͵ οὔτε φιλεῖν οὔτε μισεῖν οὐδένα͵ ἀλλ΄ ἐκ τῶν ἔργων σκοπεῖν· πολλοὶ μὲν γὰρ μικρὸν διαλεγόμενοι καὶ κοσμίως ἀμπεχόμενοι μεγάλων κακῶν αἴτιοι γεγόνασιν͵ ἕτεροι δὲ τῶν τοιούτων ἀμελοῦντες πολλὰ κἀγαθὰ ὑμᾶς εἰσιν εἰργασμένοι.
Λυσίας, Ὑπὲρ Μαντιθέου 18-19
Απόδοση κειμένου στη νέα ελληνική
Και μάλιστα πρέπει τους πολίτες που ζουν με φιλοτιμία και σεμνότητα βάσει αυτών να τους εξετάζετε και όχι, αν κάποιος αφήνει μακριά μαλλιά, να τον μισείτε γι’ αυτό· γιατί οι ασχολίες αυτού του είδους δεν βλάπτουν ούτε τους απλούς πολίτες ούτε τις αρχές της πόλης, ενώ όλοι εσείς ωφελείστε από αυτούς που διακινδυνεύουν πρόθυμα εναντίον των εχθρών. Επομένως δεν αξίζει, βουλευτές, ούτε να συμπαθείτε ούτε να μισείτε κανέναν από την εξωτερική εμφάνιση, αλλά με βάση τα έργα πρέπει να τον εξετάζετε. Γιατί πολλοί, αν και μιλούν σεμνά και ντύνονται κόσμια, έχουν γίνει αίτιοι μεγάλων κακών, άλλοι όμως που τα παραμελούν αυτά έχουν προσφέρει πολλά καλά σ’ εσάς .
Απαντήσεις στις Ερωτήσεις
- Πώς πρέπει να κρίνουν οι άνθρωποι τους άλλους, κατά τη γνώμη του Μαντιθέου;
Ο Μαντίθεος πιστεύει ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να κρίνουν ο ένας τον άλλο βασισμένοι στην εξωτερική εμφάνιση, αλλά στις πράξεις τους. Πολλοί άνδρες που έχουν μακριά μαλλιά και γενικά η εμφάνισή τους δεν εμπνέει σεβασμό και σοβαρότητα μπορεί να έχουν προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στην πατρίδα τους. Αντίθετα, άλλοι που προσέχουν την εμφάνισή τους είναι υπεύθυνοι για μεγάλες συμφορές εις βάρος των συμπατριωτών τους. Επομένως, οι άνθρωποι οφείλουν να στηρίζουν τις απόψεις τους σε πιο ουσιαστικά κριτήρια από την εξωτερική εμφάνιση και να μην παρασύρονται από αυτήν.
- Ποια αναλογία μπορείτε να διακρίνετε ανάμεσα στο παραπάνω κείμενο και σε αυτό της Ενότητας;
Ο μύθος του Αισώπου για το ελάφι και ο λόγος του Μαντιθέου αναφέρονται ουσιαστικά στο ίδιο θέμα, αν και διαφέρουν στον τρόπο που το προσεγγίζουν. Το πρώτο κείμενο μιλάει μεταφορικά, ενώ το δεύτερο κυριολεκτικά. Οι δύο δημιουργοί ενδιαφέρονται να δώσουν στους αναγνώστες τους να κατανοήσουν ότι η εξωτερική εμφάνιση δεν αποτελεί ασφαλές κριτήριο για να αποφασίσουμε ποιος είναι καλός πολίτης ή ποιο είναι το ισχυρό μας σημείο. Όπως τα όμορφα κέρατα στον μύθο του Αισώπου μεταβλήθηκαν σε αιτία αιχμαλωσίας για το ελάφι, έτσι και πολίτες καλοντυμένοι και χωρίς μακριά μαλλιά είναι υπεύθυνοι για πολλές συμφορές της πόλης κατά τον Μαντίθεο.
Για να μεταβείτε σε άλλες ενότητες του σχολικού εγχειριδίου της Α’ Γυμνασίου επιλέξτε την αντίστοιχη ενότητα από τον παρακάτω πίνακα:
Η Ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν τα Φιλολογικά μαθήματα ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.