Αρχαία Α’ Γυμνασίου 4

Αρχαία Α’ Γυμνασίου

Ενότητα 4

Κείμενο

Πλέομεν ὅσον τριακοσίους σταδίους καὶ νήσῳ μικρᾷ καὶ ἐρήμῃ προσφερόμεθα. Μείναντες δὲ ἡμέρας ἐν τῇ νήσῳ πέντε, τῇ ἕκτῃ ἐξορμῶμεν καὶ τῇ ὀγδόῃ καθορῶμεν ἀνθρώπους πολλοὺς ἐπὶ τοῦ πελάγους διαθέοντας͵ ἅπαντα ἡμῖν προσεοικότας καὶ τὰ σώματα καὶ τὰ μεγέθη͵ πλὴν τῶν ποδῶν μόνων· ταῦτα γὰρ φέλλινα ἔχουσιν· ἀφ΄ οὗ δή͵ οἶμαι͵ καὶ καλοῦνται Φελλόποδες. Θαυμάζομεν οὖν ὁρῶντες οὐ βαπτιζομένους͵ ἀλλὰ ὑπερέχοντας τῶν κυμάτων καὶ ἀδεῶς ὁδοιποροῦντας. Οἱ δὲ καὶ προσέρχονται καὶ ἀσπάζονται ἡμᾶς ἑλληνικῇ φωνῇ λέγουσί τε εἰς Φελλὼ τὴν αὐτῶν πατρίδα ἐπείγεσθαι. Μέχρι μὲν οὖν τινος συνοδοιποροῦσι ἡμῖν παραθέοντες͵ εἶτα ἀποτρεπόμενοι τῆς ὁδοῦ βαδίζουσιν εὔπλοιαν ἡμῖν ἐπευχόμενοι.

Λουκιανός, Ἀληθὴς Ἱστορία 2.3-4 (διασκευή)

Μετάφραση

Πλέουμε περίπου τριακόσια στάδια και αγκυροβολούμε σε ένα μικρό και έρημο νησί. Αφού μείναμε στο νησί πέντε ημέρες, την έκτη ξεκινάμε και την όγδοη διακρίνουμε πολλούς ανθρώπους να τρέχουν εδώ κι εκεί στο πέλαγος, οι οποίοι έμοιαζαν μ’ εμάς σε όλα και στη μορφή του σώματος και στη σωματική διάπλαση εκτός από τα πόδια μόνο· γιατί αυτά τα έχουν κατασκευασμένα από φελλό· γι’ αυτό το λόγο μάλιστα, νομίζω, και αποκαλούνται Φελλόποδες. Απορούμε λοιπόν βλέποντάς τους να μη βουλιάζουν αλλά να μένουν πάνω από τα κύματα και να βαδίζουν χωρίς φόβο. Και αυτοί πλησιάζουν, μας χαιρετούν στα ελληνικά και μας λένε ότι βιάζονται (να φτάσουν) στη Φελλώ, την πατρίδα τους. Μέχρις ενός σημείου λοιπόν μας συνοδεύουν τρέχοντας δίπλα μας, έπειτα αλλάζουν δρόμο και προχωρούν ευχόμενοι σ’ εμάς «καλό ταξίδι».

Ο Λουκιανός περιγράφει μια φανταστική συνάντηση με τους Φελλοπόδες, που θυμίζουν τους φανταστικούς ήρωες της εποχής μας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί ο ανθρωπομορφισμός των Φελλοπόδων τόσο στη μορφή όσο και στη συμπεριφορά, που θυμίζει τη σημερινή αντίληψη για τα φανταστικά πλάσματα. Οι ασυνήθιστες ιδιότητες των Φελλοπόδων και οι ωραίες εικόνες, που μας μεταφέρουν σε άλλους εξωτικούς και μακρινούς τόπους, μας δίνουν την πολύτιμη ευκαιρία να ξεφύγουμε από την ανία και την πλήξη της καθημερινότητας.

πλέομεν: α΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. πλέω (= ταξιδεύω στη θάλασσα).

ὅσον: αιτιατ. εν. ουδ. της αναφορικής αντωνυμίας ὅσος, ὅση, ὅσον.

τριακοσίους: αιτιατ. πληθ. αρσ. του δευτερόκλιτου απόλυτου αριθμητικού επιθέτου τριακόσιοι, τριακόσιαι, τριακόσια.

σταδίους: αιτιατ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού β΄ κλίσης τὸ στάδιον (= αρχαία μονάδα μέτρησης μήκους ίση με 185 περίπου μέτρα). Στον πληθυντικό: οἱ στάδιοι και τὰ στάδια.

καί: καταφατικός παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος.

τῇ νήσῳ: δοτ. εν. του θηλ. ουσιαστικού β΄κλίσης ἡ νῆσος (= το νησί).

μικρᾷ: δοτ. εν. θηλ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ μικρός, ἡ μικρά, τὸ μικρόν.

ἐρήμῃ: δοτ. εν. θηλ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ ἔρημος/ἐρῆμος, ἡ ἔρημη/ἐρήμη/ἔρημος/ἐρῆμος, τὸ ἔρημον/ἐρῆμον (= ερημικός, εγκαταλειμμένος).

προσφερόμεθα: α΄ πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. προσφέρομαι (= προσορμίζομαι, αγκυροβολώ).

μείναντες: ον. πληθ. αρσ. της μετοχής αορ. ενεργ. φωνής του ρ. μένω (= μένω, διαμένω, παραμένω).

δέ: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος (= αλλά, όμως, και).

ἡμέρας: αιτιατ. πληθ. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἡμέρα.

ἐν: κύρια πρόθεση συντασσόμενη με δοτική (= σε)

πέντε: άκλιτο απόλυτο αριθμητικό.

ἕκτῃ: δοτ. εν. θηλ. του τακτικού αριθμητικού επιθέτου ἕκτος, ἕκτη, ἕκτον.

ἐξορμῶμεν: α΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ἐξορμάω, ἐξορμῶ (= φεύγω από κάπου, ξεκινώ να πάω κάπου).

ὀγδόῃ: δοτ. εν. θηλ. του τακτικού αριθμητικού επιθέτου ὄγδοος, ὀγδόη, ὄγδοον.

καθορῶμεν: α΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. καθοράω, καθορῶ (= διακρίνω, βλέπω καθαρά).

ἀνθρώπους: αιτιατ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ ἄνθρωπος.

πολλούς: αιτιατ. πληθ. αρσ. του ανώμαλου επιθέτου πολύς, πολλή, πολύ.

ἐπί: πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με γενική (= πάνω σε).

τοῦ πελάγους: γεν. εν. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ πέλαγος, τοῦ πελάγους.

διαθέοντας: αιτιατ. πληθ. αρσ. της μετοχής ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. διαθέω (= τρέχω εδώ κι εκεί).

ἅπαντα: αιτιατ. πληθ. ουδ. του τριτόκλιτου επιθέτου ἅπας, ἅπασα, ἅπαν (= όλος, ολόκληρος).

ἡμῖν: δοτ. πληθ. του α΄ προσώπου της προσωπικής αντωνυμίας

προσεοικότας: αιτιατ. πληθ. αρσ. της μετοχής παρακ. του ρ. προσέοικα (= μοιάζω με κάποιον σε κάτι).

τὰ σώματα: αιτιατ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σῶμα, τοῦ σώματος.

τὰ μεγέθη: αιτιατ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ μέγεθος, τοῦ μεγέθους.

πλήν: καταχρηστική πρόθεση συντασσόμενη με γενική (= εκτός).

τῶν ποδῶν: γεν. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης ὁ πούς, τοῦ ποδός (= το πόδι).

μόνων: γεν. πληθ. αρσ. του δευτερόκλιτου επιθέτου μόνος, μόνη, μόνον.

ταῦτα: αιτιατ. πληθ. ουδ. της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη, τοῦτο (= αυτός).

γάρ: παρατακτικός αιτιολογικός σύνδεσμος ( = γιατί, δηλαδή).

φέλλινα: αιτιατ. πληθ. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ φέλλινος, ἡ φελλίνη, τὸ φέλλινον (= φτιαγμένος από φελλό).

ἔχουσιν: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ἔχω.

ἀφ’ (= ἀπό): πρόθεση συντασσόμενη με γενική (= από).

οὗ: γεν. εν. ουδ. της αναφορικής αντωνυμίας ὅς, ἥ, ὅ (= ο οποίος, η οποία, το οποίο).

δή: βεβαιωτικό μόριο (= πράγματι, αλήθεια, λοιπόν, μάλιστα).

οἶμαι: α΄ εν. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. οἴομαι/οἶμαι (= νομίζω).

καλοῦνται: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. καλέομαι, καλοῦμαι (= ονομάζομαι).

Φελλόποδες: ον. πληθ. αρσ. του επιθέτου γ΄ κλίσης ὁ/ἡ Φελλόπους, τὸ Φελλόπουν (= αυτός που έχει πόδια από φελλό).

θαυμάζομεν: α΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. θαυμάζω (= εκπλήσσομαι, απορώ).

οὖν: παρατακτικός συμπερασματικός σύνδεσμος (=λοιπόν).

ὁρῶντες: ον. πληθ. αρσ. της μετοχής ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ὁράω, ὁρῶ (= βλέπω).

οὐ: αρνητικό μόριο (= όχι, δεν).

βαπτιζομένους: αιτιατ. πληθ. αρσ. της μετοχής ενεστ. μέσης φωνής του ρ. βαπτίζομαι (= βουλιάζω).

ἀλλά: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος (=αλλά).

ὑπερέχοντας: αιτιατ. πληθ. αρσ. της μετοχής ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ὑπερέχω (= υψώνομαι πάνω από κάτι).

τῶν κυμάτων: γεν. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ κῦμα, τοῦ κύματος (= το κύμα).

ἀδεῶς: τροπικό επίρρημα (= χωρίς φόβο, άφοβα).

ὁδοιποροῦντας: αιτιατ. πληθ. αρσ. της μετοχής ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ὁδοιπορέω, ὁδοιπορῶ (= βαδίζω, περπατώ, ταξιδεύω).

προσέρχονται: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. προσέρχομαι (= πηγαίνω προς κάποιον ή κάτι, πλησιάζω).

ἀσπάζονται: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἀσπάζομαι (= καλωσορίζω).

ἡμᾶς: αιτιατ. πληθ. του α΄ προσώπου της προσωπικής αντωνυμίας.

ἑλληνικῇ: δοτ. εν. θηλ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ἑλληνικός, ἑλληνική, ἑλληνικόν.

φωνῇ: δοτ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ φωνή.

λέγουσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. λέγω (= λέω, μιλώ).

τε: παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος (= και).

εἰς: πρόθεση συντασσόμενη με αιτιατική (= προς, σε).

Φελλώ: δοτ. εν. του θηλ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης ἡ Φελλώ, τῆς Φελλοῦς (= η Φελλός). Κωμική λέξη που έπλασε ο Λουκιανός.

τὴν πατρίδα: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ἡ πατρίς, τῆς πατρίδος.

αὑτῶν (= ἑαυτῶν): γεν. πληθ. θηλ. της αυτοπαθητικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου.

ἐπείγεσθαι: απαρέμφατο ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἐπείγομαι (= βιάζομαι).

μέχρι: καταχρηστική πρόθεση συντασσόμενη με γενική.

μέν: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος.

τινος: γεν. εν. ουδ. της αόριστης αντωνυμίας τὶς, τὶς, τὶ (= κάποιος, κάποια, κάποιο/κάτι).

συνοδοιποροῦσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. συνοδοιπορέω, συνοδοιπορῶ (= βαδίζω μαζί με κάποιον, συνοδεύω).

ἡμῖν: δοτ. πληθ. του α΄ προσώπου της προσωπικής αντωνυμίας.

παραθέοντες: ον. πληθ. αρσ. της μετοχής ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. παραθέω (= τρέχω δίπλα σε κάποιον).

εἶτα: χρονικό επίρρημα (= έπειτα, ύστερα).

ἀποτρεπόμενοι: ον. πληθ. αρσ. της μετοχής ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἀποτρέπομαι (= αλλάζω δρόμο).

τῆς ὁδοῦ: γεν. εν. του θηλ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ἡ ὁδός (= ο δρόμος).

βαδίζουσιν: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. βαδίζω (= προχωρώ).

εὔπλοιαν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ εὔπλοια (= το καλό θαλάσσιο ταξίδι).

ἐπευχόμενοι: ον. πληθ. αρσ. της μετοχής ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἐπεύχομαι (= εύχομαι).

1. Ποια αξιοπερίεργα χαρακτηριστικά παρουσιάζουν οι Φελλόποδες που περιγράφει ο Λουκιανός;

Οι Φελλόποδες μοιάζουν με τους ανθρώπους σε όλα σχεδόν τα χαρακτηριστικά τους. Διαθέτουν όμως και κάτι που τους κάνει μοναδικούς: Τα πόδια τους είναι κατασκευασμένα από φελλό. Αυτό τους επέτρεπε να στέκονται στην επιφάνεια του νερού και να βαδίζουν ή να τρέχουν πάνω στα κύματα. Αυτό το χαρακτηριστικό φάνηκε περίεργο στον Λουκιανό και τους συντρόφους του, γιατί σύμφωνα με τα βιώματά τους, οποιοσδήποτε περπατούσε στο νερό βούλιαζε, ενώ οι Φελλόποδες επέπλεαν όπως οι φελλοί. 

2. Πώς συμπεριφέρθηκαν οι Φελλόποδες στον αφηγητή και στους συντρόφους του;

Οι Φελλόποδες ήταν πολύ ευγενικοί με τον αφηγητή και τους συντρόφους του. Αρχικά τους πλησίασαν και τους καλωσόρισαν στα ελληνικά. Στη συνέχεια τους είπαν πως βιάζονται να φτάσουν στην πατρίδα τους, τη Φελλώ. Από εκείνη τη στιγμή και μετά τους συνόδευσαν τρέχοντας πάνω στο νερό. Όταν έπρεπε να αλλάξουν πορεία, τους ευχήθηκαν καλό ταξίδι και απομακρύνθηκαν γρήγορα για το νησί τους. Από τη συμπεριφορά τους καταλαβαίνουμε ότι ο Λουκιανός τους περιγράφει σαν έναν λαό ειρηνικό με φιλόξενη διάθεση και καλούς τρόπους.

3. Να συγκρίνετε τους φανταστικούς ήρωες του Λουκιανού με τους αγαπημένους σας χαρακτήρες από τον κόσμο των κινουμένων σχεδίων ή της επιστημονικής φαντασίας.

Οι φανταστικοί ήρωες του Λουκιανού έχουν πολλά κοινά με τους χαρακτήρες των κινουμένων σχεδίων και των έργων επιστημονικής φαντασίας. Κατ’ αρχάς, όλοι έχουν ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά. Αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να αφορούν τόσο στην εξωτερική εμφάνισή τους όσο και στον χαρακτήρα τους. Επιπλέον διαθέτουν ένα αξιοπερίεργο ή υπερφυσικό στοιχείο που τους διαφοροποιεί από τα ανθρώπινα όντα. Για παράδειγμα, οι Φελλοπόδες είχαν την ιδιότητα να επιπλέουν, ο Superman να πετάει σπάζοντας το φράγμα του ήχου, o Spiderman να απλώνει ιστό αράχνης και να γαντζώνεται στους τοίχους. Μία ακόμη ομοιότητα είναι ο καλός χαρακτήρας. Οι φανταστικοί ήρωες πλημμυρίζουν πάντοτε καλοσύνη και είναι έτοιμοι να βοηθήσουν όποιον το έχει ανάγκη. Υπηρετούν το καλό και αγαπούν την ανθρωπότητα. Τέλος, πάντα παρουσιάζονται να έχουν ανθρώπινες συνήθειες και να μπορούν να επικοινωνούν με τους ανθρώπους που συναναστρέφονται.

Βέβαια, μια άλλη κατηγορία έργων επιστημονικής φαντασίας ακολουθεί εντελώς διαφορετικό δρόμο. Παρουσιάζει ανθρωπόμορφους ήρωες – ή, τουλάχιστον, ήρωες με πολλά ανθρωπόμορφα στοιχεία, κυρίως με ανθρώπινη ή υπερφυσική νοημοσύνη και αντίστοιχες δυνάμεις – που επιβουλεύονται την ανθρωπότητα και σκοπό έχουν είτε να την υποτάξουν είτε να την αφανίσουν. Στην κατηγορία αυτή εμπίπτουν έργα λογοτεχνικά και κινηματογραφικά, τηλεοπτικές σειρές και παιχνίδια ηλεκτρονικών υπολογιστών που παρουσιάζουν είτε κάποιο ζώο με υπερφυσικές δυνάμεις και εχθρικές διαθέσεις για τον άνθρωπο (π.χ. Μόμπυ Ντικ, κάποιος καρχαρίας) είτε κάποια εξωγήινη μορφή (π.χ. Ανεξαρτησίας, Alien, Αρειανοί) είτε κάποιο μεταλλαγμένο ον που αντίθετα με τη φύση του επιτίθεται στον άνθρωπο (π.χ. Gremlins).

1. Να κατατάξετε τα παρακάτω παράγωγα ουσιαστικά στην κατηγορία που ανήκουν. Στη συνέχεια να υπογραμμίσετε την κατάληξή τους: παιδάριον, λογεῖον, θυρίς, πυργίδιον, παρθενών, μαγειρεῖον, παιδίσκη, ξιφίδιον.

Υποκοριστικά:  παιδ-άριον, θυρ-ίς, πυργ-ίδιον, παιδ-ίσκη, ξιφ-ίδιον

Περιεκτικά: παρθεν-ών

Τοπικά: λογ-εῖον, μαγειρ-εῖον

2. Να γράψετε την πρωτότυπη λέξη των ουσιαστικών της προηγούμενης άσκησης.

παιδάριον < παῖς, θυρίς < θύρα, πυργίδιον < πύργος, παιδίσκη < παῖς, ξιφίδιον < ξίφος, παρθενών < παρθένος, λογεῖον < λόγος, μαγειρεῖον < μάγειρος.

3. Να αντιστοιχίσετε τα παράγωγα ουσιαστικά της στήλης Α΄ με τα πρωτότυπα ουσιαστικά της στήλης Β΄ και να γράψετε στη στήλη Γ΄ αν αυτά είναι υποκοριστικά, περιεκτικά ή τοπικά:

1. ἀρχεῖον – στ. ἀρχή – τοπικό / 2. σφηκιά – ε. σφήξ – περιεκτικό / 3. οἰκίσκος – β. οἶκος – υποκοριστικό / 4. σανδάλιον – γ. σάνδαλον – υποκοριστικό / 5. ξενών – α. ξένος – περιεκτικό / 6. σανίδιον – δ. σανίς – υποκοριστικό.

4.Να αντιστοιχίσετε τα παράγωγα ουσιαστικά (στήλη Α΄) με την κατηγορία στην οποία ανήκουν (στήλη Β΄):

Απάντηση:  1–α, 2–α, 3–β, 4–γ, 5–α, 6–α, 7–α.

5. Να γράψετε παράγωγα ουσιαστικά των παρακάτω λέξεων που να δηλώνουν αυτό που ζητείται στην παρένθεση:

χῶρος (υποκοριστικό)           → χωρίον

γραφεύς ( τοπικό)                  → γραφεῖον

κίων ( υποκοριστικό)             → κιονίσκος/κιόνιον

θήρ (υποκοριστικό)               → θηρίον

ὄμμα ( τοπικό)                        → ὀμμάτιον

ᾠδή (τοπικό)                           → ᾠδεῖον

Αρχαία Α’ Γυμνασίου 4

1. Θεωρία

1. Η β’ κλίση ουσιαστικών

Η β’ κλίση ουσιαστικών περιλαμβάνει όλα τα αρσενικά και θηλυκά ουσιαστικά που στην ονομαστική ενικού λήγουν σε -ος και τα ουδέτερα που λήγουν σε -ον. Είναι η κλίση που παρουσιάζει τις περισσότερες ομοιότητες με τη ν.ε.

 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

• Οι καταλήξεις των αρσενικών και των θηλυκών είναι πανομοιότυπες και μάλιστα ακολουθούν σε μεγάλο βαθμό το σχηματισμό του αρσενικού άρθρου.
• Οι καταλήξεις των ουδετέρων ακολουθούν το σχηματισμό του άρθρου στο ουδέτερο γένος. Προσοχή στο -ν!
• Τα ουδέτερα δευτερόκλιτα έχουν όμοιες την ονομαστική, την αιτιατική και την κλητική και των δύο αριθμών.
• Τα οξύτονα και παροξύτονα δευτερόκλιτα ουσιαστικά διατηρούν τον τόνο τους στην ίδια συλλαβή καθ’ όλη την κλίση τους.
• Γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού που τονίζονται στη λήγουσα περισπώνται.
• Το -α των ουδετέρων (σε όλες τις κλίσεις) είναι πάντοτε βραχύ.
• Το -οι ακάλυπτο στο τέλος των κλιτών λέξεων είναι βραχύ. Όταν όμως καλύπτεται από -ς, ξαναγίνεται μακρό.
• Τα προπαροξύτονα δευτερόκλιτα ουσιαστικά μετακινούν τον τόνο τους ανάλογα με τη λήγουσα:

α) Αν αυτή είναι βραχεία, τονίζονται στην προπαραλήγουσα, π.χ. ἄνθρωπος.

β) Αν είναι μακρά, τονίζονται στην παραλήγουσα, π.χ. ἀνθρώπου.

1. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν στον παρακάτω πίνακα:

2. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού: τοῖς ὀφθαλμοῖς, τῇ νήσῳ, τοῖς ἀνθρώποις, τὸν οἶνον, τοὺς ὅρκους, τῷ ποτηρίῳ.

Απάντηση: τῷ ὀφθαλμῷ, ταῖς νήσοις, τῷ ἀνθρώπῳ, τοὺς οἴνους, τὸν ὅρκον, τοῖς ποτηρίοις.

3. Να αντιστοιχίσετε τα ουσιαστικά της στήλης Α΄ με τις πτώσεις τους στη στήλη Β΄:

Απάντηση: 1–γ, 2–β, 3–δ, 4–ε, 5–α.

4. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις και να τονίσετε τα ουσιαστικά και τους τύπους του άρθρου:

Απάντηση: τοῦ μυστηρίου, τὴν νῆσον, τοῖς σταδίοις, τὰ δένδρα, τῶν δώρων, τοῦ οἴκου, τὸν ἰατρόν, τῷ ἐφήβῳ, τοῦ καρποῦ, τοῖς ποταμοῖς, ταῖς ψήφοις, τοὺς γεωργούς, τοὺς ἀνθρώπους, τὸν Λουκιανόν.

5. Στις προτάσεις που ακολουθούν να συμπληρώσετε την κατάλληλη πτώση του ουσιαστικού και στη συνέχεια να γράψετε την ίδια πτώση του άλλου αριθμού:

Απάντηση: α. ταῦροι (ταῦρος), β. νόσου (νόσων), ὀφθαλμούς (ὀφθαλμόν), γ. ἄμπελοι (ἄμπελος), οἶνον (οἴνους), δ. σύμμαχοι (σύμμαχος), πολέμιοι (πολέμιος), βάρβαροι (βάρβαρος), ε. τοῦ θρήνου (τῶν θρήνων).

1. Να αντιστοιχίσετε τους τύπους προσωπικών αντωνυμιών της στήλης Α΄ με τη γραμματική τους ταυτότητα στη στήλη Β΄:

Απάντηση: 1–γ, 2–δ, 3–ε, 4–α, 5–β.

2. Να υπογραμμίσετε τις προσωπικές αντωνυμίες των παρακάτω φράσεων και να τις αναγνωρίσετε γραμματικά:

α. Αἱ ψυχαὶ ἡμῶν καθαραί εἰσιν. (γεν. πληθ. α΄ προσώπου)

β. Μάχονται ἡμῖν οἱ πολέμιοι. (δοτ. πληθ. α΄ προσώπου)

γ. Αἱροῦνται ἡμᾶς στρατηγούς. (αιτ. πληθ. α΄ προσώπου)

δ. Ἐγώ εἰμι ὁ ποιμὴν ὁ καλός. (ονομ. εν. α΄ προσώπου)

ε. Ὁ λόγος σου γλυκύς ἐστι. (γεν. εν. β΄ προσώπου)

στ. Οἱ πρόγονοι ὑμῶν γενναῖοι ἦσαν. (γεν. πληθ. β΄ προσώπου)

ζ. Λέγω σοι καὶ τοῦτο. (δοτ. εν. β΄ προσώπου)

Παράλληλο κείμενο

Ἐντεῦθεν ἡμᾶς ὑπεδέχετο πέλαγος προσηνὲς καὶ νῆσος οὐ μεγάλη͵ εὐπρόσιτος͵ συνοικουμένη· ἐνέμοντο δὲ αὐτὴν ἄνθρωποι ἄγριοι͵ Βουκέφαλοι͵ κέρατα ἔχοντες͵ οἷον παρ΄ ἡμῖν τὸν Μινώταυρον ἀναπλάττουσιν. Ἀποβάντες δὲ προῄειμεν ὑδρευσόμενοι καὶ σιτία ληψόμενοι͵ εἴ ποθεν δυνηθείημεν· οὐκέτι γὰρ εἴχομεν. Καὶ ὕδωρ μὲν αὐτοῦ πλησίον εὕρομεν͵ ἄλλο δὲ οὐδὲν ἐφαίνετο͵ πλὴν μυκηθμὸς πολὺς οὐ πόρρωθεν ἠκούετο. Δόξαντες οὖν ἀγέλην εἶναι βοῶν͵ κατ΄ ὀλίγον προχωροῦντες ἐπέστημεν τοῖς ἀνθρώποις. Οἱ δὲ ἰδόντες ἡμᾶς ἐδίωκον͵ καὶ τρεῖς μὲν τῶν ἑταίρων λαμβάνουσιν͵ οἱ δὲ λοιποὶ πρὸς τὴν θάλατταν καταφεύγομεν.

Λουκιανός, Ἀληθὴς Ἱστορία 2.44

 Απόδοση κειμένου στη νέα ελληνική

Έπειτα μας υποδέχτηκε ένα ήρεμο πέλαγος και ένα νησί μικρό, ευπρόσιτο και κατοικημένο· το κατείχαν άγριοι άνθρωποι, οι Βουκέφαλοι, οι οποίοι είχαν κέρατα, όπως σ’ εμάς φαντάζονται τον Μινώταυρο. Αφού αποβιβαστήκαμε στη στεριά, προχωρούσαμε, για να πάρουμε νερό και τροφή, αν από κάπου μπορούσαμε (να βρούμε)· γιατί δεν είχαμε πια. Και νερό βρήκαμε εκεί κοντά, όμως τίποτε άλλο δε φαινόταν παρά μόνο ακουγόταν δυνατό μουγκρητό από κάπου κοντά. Επειδή λοιπόν νομίσαμε ότι επρόκειτο για κοπάδι βοδιών, προχωρήσαμε σιγά σιγά και συναντήσαμε ανθρώπους. Αυτοί, μόλις μας είδαν, άρχισαν να μας καταδιώκουν και συλλαμβάνουν τρεις από τους συντρόφους μας· οι υπόλοιποι καταφεύγουμε προς τη θάλασσα, για να γλιτώσουμε.

1. Ποια χαρακτηριστικά έχουν οι Βουκέφαλοι και πώς αντιμετώπισαν τον αφηγητή και τους συντρόφους του;

Οι Βουκέφαλοι είχαν ανθρώπινη μορφή, άγρια όψη, πρόσωπο ταύρου και κέρατα. Θύμιζαν πολύ τον Μινώταυρο. Στη συμπεριφορά τους απέναντι στον αφηγητή ήταν αγροίκοι. Μόλις αντίκρισαν ξένους στο νησί τους, τους καταδίωξαν και συνέλαβαν τρεις από αυτούς. Ήταν αφιλόξενοι, άγριοι, απολίτιστοι και βάρβαροι.

2. Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο κοινός θεματικός άξονας ανάμεσα στο παραπάνω απόσπασμα και το κείμενο της Ενότητας;

Ο κοινός θεματικός άξονας είναι ο ανθρωπομορφισμός των φανταστικών όντων που περιγράφονται. Από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας δεν μπορούμε να φανταστούμε κάτι μακριά από την πραγματικότητα και τις εμπειρίες μας. Πάντοτε του αποδίδουμε τα δικά μας χαρακτηριστικά, ώστε να είναι οικείο σε μας.

Επίσης, ένα ακόμα κοινό είναι η προβολή των συνηθειών, της συμπεριφοράς και του πολιτισμού των λαών που περιγράφονται. Η επιλογή αυτών των δύο αποσπασμάτων είναι πολύ έξυπνη, γιατί αντιπαρατίθενται δύο φυλές εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους, κάτι που μας φέρει στον νου ανάλογες διαφορές από την Ὀδύσσεια: οι πολιτισμένοι Φαίακες υποδέχθηκαν τον Οδυσσέα πολιτισμένα, του απέδωσαν τιμές και τον συνόδευσαν όπως του άρμοζε πίσω στην πατρίδα του σε αντίθεση με πολλούς άλλους λαούς που συνάντησε, που, άλλοι με κάποια αφορμή και άλλοι αναίτια, του συμπεριφέρθηκαν άγρια και έβαλαν σε κίνδυνο τη ζωή του.

3. Με βάση το κείμενο του Λουκιανού γνωρίζουμε πώς εξελίχθηκε η ιστορία: ο Λουκιανός και οι σύντροφοί του πήραν τα όπλα, κυνήγησαν με τη σειρά τους τους Βουκέφαλους, σκότωσαν πολλούς και αιχμαλώτισαν ζωντανούς δύο. Στη συνέχεια οι Βουκέφαλοι έστειλαν αντιπροσώπους ζητώντας πίσω τους δικούς τους και προσφέροντας για λύτρα πολλά τυριά, ξερά ψάρια, κρεμμύδια και τέσσερα ελάφια που είχαν τρία πόδια το καθένα. Ανακαλείτε στη μνήμη σας περιπτώσεις από τα ομηρικά έπη, όπου αντίστοιχα δίνει κάποιος λύτρα, για να πάρει πίσω ένα δικό του πρόσωπο.

Πολλές φορές στα ομηρικά έπη κάποιος από τους πρωταγωνιστές δίνει λύτρα, για να πάρει πίσω ένα δικό του πρόσωπο, συνήθως συγγενικό. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Πριάμου. Στον Πρίαμο πηγαίνει η Ίριδα φέρνοντας τη θεϊκή εντολή να πάει στο στρατόπεδο των Αχαιών με ένα μόνο κήρυκα και να εξαγοράσει το σώμα του Έκτορα με λύτρα. Παρά τις αντιρρήσεις της γυναίκας του Εκάβης, φορτώνει σε ένα αμάξι τα λύτρα και ξεκινά με έναν κήρυκα για τη σκηνή του Αχιλλέα. Στο δρόμο συναντούν τον Ερμή, που τους οδηγεί στον Αχιλλέα, χωρίς να τους πάρει είδηση κανένας από τους Αχαιούς. Ο Αχιλλέας τον υποδέχεται με θαυμασμό και καλοσύνη. Τρώνε και πίνουν μαζί και συμφωνούν να γίνει δωδεκαήμερη ανακωχή για την ταφή του νεκρού. Ο Πρίαμος κοιμάται στη σκηνή του Αχιλλέα και το άλλο πρωί φέρνει τον νεκρό Έκτορα στην Τροία. Επίσης, ο Χρύσης, ιερέας του Απόλλωνα, αφού πληροφορήθηκε για τη σύλληψη της θυγατέρας του, ήρθε από το νησί όπου κατοικούσε στο στρατόπεδο των Αχαιών ντυμένος με τα ιερά του ενδύματα, για να εξαγοράσει την κόρη του Χρυσηίδα, την οποία είχε πιάσει αιχμάλωτη ο Αχιλλέας κατά την άλωση της Θήβας και είχε κρατήσει ο Έλληνας αρχιστράτηγος Αγαμέμνονας. Σύσσωμος ο στρατός των Αχαιών φαίνεται να συμφωνεί, μόνο ο Αγαμέμνονας αρνείται κατηγορηματικά, φέρεται με ασέβεια στον ιερέα και τον διώχνει με απειλές. Έτσι, παρά τα λύτρα που είχε φέρει, τα δάκρυά του και τις παρακλήσεις του, ο Χρύσης φεύγει άπραγος και προσβεβλημένος.

Για να μεταβείτε σε άλλες ενότητες του σχολικού εγχειριδίου της Α’  Γυμνασίου επιλέξτε την αντίστοιχη ενότητα από τον παρακάτω πίνακα:

Η Ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν τα Φιλολογικά μαθήματα ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.