ΔΕΠΥράζει – Ενδυναμώνει

Η ΔΕΠΥ είναι μία συχνά νευροαναπτυξιακή διαταραχή και επηρεάζει την προσοχή, το συναίσθημα και τη συμπεριφορά του παιδιού. Αποτελεί μια δια βίου διαταραχή και επηρεάζει όλες τις πτυχές της ζωής του. Η διάγνωση της ΔΕΠΥ αποτελεί βασικό άξονα για την υποστήριξη και την ενίσχυση του μαθητή για την ομαλή ένταξή του στη σχολική κοινωνική ζωή και όχι δείκτη για την ετικετοποίηση του.

Ειδικοί υποστηρίζουν ότι η παραμονή των παιδιών αυτών στις κανονικές τάξεις είναι ένας τρόπος, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα παρά τις επιθυμίες πολλών εκπαιδευτικών οι οποίοι θεωρούν ότι η παρουσία τους παρεμποδίζει το μάθημα. Μέσω των πρακτικών ένταξης που μπορεί να εφαρμόσει ο εκπαιδευτικός της γενικής τάξης εδραιώνεται ουσιαστικά το ενταξιακό πνεύμα και η πραγματική αλλαγή στάσεων, που δε γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη αλλά μόνο η επαφή και η συνεργασία με άτομα με ειδικές ανάγκες είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος αλλαγής της στάσης και καλλιέργειας της αλληλοκατανόησης και αλληλοαποδοχής.  Οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να εντοπίζουμε τις ακαδημαϊκές και ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες, που ανακύπτουν ως απόρροια της ΔΕΠΥ και να τις αντιμετωπίζουμε με κατανόηση και ευαισθησία. Το σχολείο και εμείς ως παιδαγωγοί είμαστε οι πρώτοι που μπορούμε να ανιχνεύσουμε δυσκολίες και δυσλειτουργικές συμπεριφορές και όσο πιο έγκαιρα εντοπιστούν τόσο πιο εύκολα και ανώδυνα θα αντιμετωπιστούν και λιγότερο θα πληγεί η αυτοεικόνα του μαθητή με ΔΕΠΥ από τις αρνητικές αντιδράσεις της οικογένειας και του σχολικού πλαισίου.

Διάβασε ακόμη: Συμπεριφορική Αναπηρία ή Κοινωνία Συμπεριφορικά Ανάπηρη;

Αν και οι μαθητές με ΔΕΠΥ μοιάζουν να αδιαφορούν για τη μαθητική διαδικασία παρόλα αυτά αντιμετωπίζουν τις δικές τους προκλήσεις. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα παρακάτω: Συχνές σκέψεις και στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα άτομα με ΔΕΠΥ από την παιδική έως την ενήλικη ζωή είναι τα εξής:

«Έχω ΔΕΠΥ»

• Ξεκινάω πολλά πράγματα αλλά συχνά τα αφήνω στην μέση
• Μπορώ να διασπαστώ εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα
• Χάνω ή δεν θυμάμαι που έβαλα προσωπικά αντικείμενα
• Κάνω ριψοκίνδυνα πράγματα και μου αρέσει το ρίσκο
• Διακόπτω τους άλλους όταν μιλάνε
• Έχω αισθητηριακές υπερευαισθησίες
• Αποφεύγω δραστηριότητες με υψηλές απαιτήσεις
• Δυσκολεύομαι με καταστάσεις που απαιτούν αναμονή
• Δυσκολίες στο να παραμείνω οργανωμένος
• Σκέφτομαι άλλα πράγματα όταν άλλοι μου μιλάνε
• Παίρνω παρορμητικές αποφάσεις
• Βαριέμαι εύκολα
• Σκέφτομαι ταυτόχρονα πολλά πράγματα
• Ξέχασα τι πρέπει να κάνω για να ολοκληρώσω την εργασία μου
• Δεν ξέρω πως να ξεκινήσω
• Βοήθησέ με να οργανώσω τις σκέψεις μου
• Είμαι τόσο φορτισμένος από τον όγκο πληροφοριών που δεν αντέχω άλλο!
• Η προσοχή μου αποσπάται από πολλά και διάφορα πράγματα!
• Τα παρατάω.
• Δεν είμαι συνεπής.
• Πώς θα ξεχωρίσω τις σημαντικές από ασήμαντες αποφάσεις;
• Δεν έχω κίνητρο να συνεχίσω.

Διαβάστε ακόμη: 9+1 Αποτελεσματικές Τεχνικές Μελέτης για Εμπέδωση και Απομνημόνευση!

Προσεγγίζοντας την σύγχρονη εκπαιδευτική και κοινωνική πολιτική της συμπερίληψης των ατόμων με ειδικές ανάγκες εμείς οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να παρέχουμε ειδικά προγράμματα στα παιδιά εδώ στις τάξεις. Δεν υπάρχει ένας μοναδικός ή άριστος τρόπος για να διδάξουμε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, αλλά χρειάζεται μια ευρεία ποικιλία προσαρμογών του σχολικού προγράμματος προκειμένου να επιτύχει ο μαθητής τους επιδιωκόμενους διδακτικούς στόχους.  Είναι γεγονός ότι ό,τι έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό για έναν μαθητή δεν είναι απαραίτητα αποτελεσματικό για κάποιον άλλον. Μερικές απλές αλλά ιδιαίτερα αποτελεσματικές ενέργειες οι οποίες μπορούν να κάνουν τη διαφορά στην καθημερινότητα τόσο των παιδιών με ΔΕΠΥ αλλά και όλης της τάξης συνιστούν οι εξής:

• Η διακριτική και εξατομικευμένη βοήθεια που μπορεί να προσφέρει ο εκπαιδευτικός στον μαθητή.
• Η διόρθωση του γραπτού λόγου με άξονα μόνο τα πιο βασικά λάθη.
• Η δημιουργία ευκαιριών που ανταποκρίνονται στις δυνατότητες και στα προσόντα των μαθητών.
• Η καθαρή και ήρεμη ομιλία του εκπαιδευτικού, που παρέχει συναισθηματική ασφάλεια στον μαθητή.
• Η θέση του μαθητή με ΔΕΠΥ εξαρτάται από τον τρόπο διδασκαλίας του εκπαιδευτικού κι αυτό σημαίνει ότι ο μαθητής δεν είναι απαραίτητο να κάθεται πάντα στο πρώτο θρανίο, αλλά είναι σημαντικό να κάθεται σε ένα σημείο όπου ο καθηγητής θα μπορεί να τον επαναφέρει διακριτικά. Ακόμα είναι αξιοσημείωτο να βρίσκεται μακριά από οπτικοακουστικά ερεθίσματα, όπως παράθυρα, αφίσες, ανακοινώσεις και να προσαρμόζεται σε ένα λιτό και όσο πιο ήσυχο γίνεται περιβάλλον.
• Ο εκπαιδευτικός οφείλει να έχει πάντα υπ΄όψιν του ότι η κίνηση στη ΔΕΠΥ έχει νόημα και είναι απαραίτητη! Οι εκπαιδευτικοί στο μεγαλύτερο ποσοστό επιδιώκουν τη μείωση της κινητικότητας με ενίοτε ποινές και εξαντλητική αυστηρότητα και αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Παρόλα αυτά η κίνηση του παιδιού είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών του και πρέπει να εκτονωθεί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα του επιτραπεί να κινείται ελεύθερα μέσα στον χώρο. Προτείνεται να του δίνεται ελευθερία κινήσεων με σαφή όρια. Για παράδειγμα ο μαθητής θα μπορούσε να κινείται στην καρέκλα του, να τακτοποιεί την τσάντα του ή να προτείνεται από τον εκπαιδευτικό να μοιράζει φυλλάδια, ώστε να «εκτονώνεται» η ανάγκη για κίνηση.

Διάβασε ακόμη: 5 «Μυστικές» Τεχνικές Απομνημόνευσης για Μαθητές!

• Ο μαθητής να κάθεται δίπλα σε έναν καλό μαθητή, που θα αποτελεί πρότυπο μίμησης για θετική ενίσχυση.
• Στρατηγικές οργάνωσης, όπως τα οργανογράμματα, τα σχεδιαγράμματα και οι χαρτογραφήσεις βοηθούν το παιδί να εντοπίζει ιδέες και έννοιες ενός κειμένου και να τις κατηγοριοποιεί και να τις συνδέει μεταξύ τους.
• Σαφή ορισμό της επιδιωκόμενης συμπεριφοράς και του διδακτικού στόχου.

• Εντοπισμός των θετικών στοιχείων της συμπεριφοράς του παιδιού και αναγνώριση των ικανοτήτων του, ώστε να ενισχυθεί η αυτοεικόνα του. Είναι σημαντική η συναισθηματική θωράκιση του παιδιού, καθώς συχνά η ΔΕΠΥ συνοδεύεται από χαμηλή ακαδημαϊκή επίδοση, με απότοκο τη χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• Καθορισμός σαφών κανόνων και ορίων, που παρέχουν ασφάλεια.
• Συμβόλαιο διαχείρισης της συμπεριφοράς που υπογράφεται μεταξύ εκπαιδευτικού και παιδιού και συμφωνείται τι θα κάνει ο καθένας, τα καθήκοντα του και τη θετική ή αρνητική έκβαση από την υλοποίησή του. Το συμβόλαιο αφορά τη συμπεριφορά του μαθητή, τα κριτήρια αξιολόγησης και επιτυχίας σχετικά με τον στόχο και τον έπαινο που έχουν συμφωνήσει.
• Άμεση ή κατευθυνὀμενη ή σαφής διδασκαλία, που θέτει σαφείς, μεθοδικές και συστηματικές διδακτικές διαδικασίες, μαθησιακούς στόχους, παρέχει άμεση και ταχύτατη ανατροφοδότηση στον μαθητή και στοχεύει στην αυτονομία του. Η συγκεκριμένη μέθοδος έχει εφαρμοστεί με ιδιαίτερη επιτυχία στη διδασκαλία της ανάγνωσης, της γραφής και της αριθμητικής, του προφορικού λόγου και της αναλυτικής σκέψης. Οι εκπαιδευτικοί παρουσιάζουν, επιδεικνύουν, εξηγούν και αναλαμβάνουν την κύρια ευθύνη για την πρόοδο του  μαθήματος, ενώ προσαρμόζουν τη διδασκαλία τους ανάλογα με τις ικανότητες των μαθητών τους.
• Δημιουργία θετικού και ενθαρρυντικού περιβάλλοντος με θετική ενίσχυση και επιβράβευση του μαθητή με ΔΕΠΥ.
• Μοντέλο τροποποίησης της δυσλειτουργικής συμπεριφοράς, που αποσκοπεί στο να βελτιώσει ορισμένες συμπεριφορές της ΔΕΠΥ για την απόκτηση λειτουργικών σχέσεων στην κοινωνική συναναστροφή. Στο πλαίσιο της γνωσιακής συμπεριφορικής παρέμβασης ο μαθητής αυτοκαθοδηγείται λεκτικά με προκαθορισμένα και μικρά βήματα, ώστε να εδραιώσει μια αποδεκτή συμπεριφορά στο κοινωνικό πλαίσιο. Με αυτό τον τρόπο ενισχύεται η αποδεκτή συμπεριφορά.
• Συστήματα αυτοαξιολόγησης. Ο μαθητής μπορεί να καταγράφει την πρόοδο της ημέρας ή της εβδομάδας, ώστε να δει και να κατανοήσει την πρόοδό του. Πρόκειται για μια μέθοδο προσωπικής ανατροφοδότησης, που ενισχύει την ωριμότητα και την υπευθυνότητα.
• Τιμωρία, με στόχο όχι να στιγματιστεί ο μαθητής αλλά για να περιοριστεί η εμφάνιση της μη επιθυμητής συμπεριφοράς.

 

Μπορεί οι προαναφερθείσες πρακτικές για την ομαλή ένταξη των παιδιών με ΔΕΠΥ στη σχολική διαδικασία να φαίνονται εξαντλητικές για έναν καθηγητή που έχει να διαχειριστεί 28 παιδιά στην τάξη χωρίς βοήθεια αλλά αν αφιερώσουμε λίγο χρόνο στην υλοποίησή τους μακροπρόθεσμα το μάθημα θα είναι πιο εύκολο και ευχάριστο για όλους μας. Οι συγκεκριμένες πρακτικές που παρουσιάστηκαν με σκοπό να εφαρμοστούν στην τάξη στο πλαίσιο της ενταξιακής κουλτούρας προϋποθέτουν ένα σχολείο όπου όλοι αισθάνονται ευπρόσδεκτοι, οι μαθητές είναι ίσοι αλλά όχι ίδιοι, υιοθετείται θετική στάση υπέρ της διαφορετικότητας, αλληλοκατανόηση μεταξύ των εκπαιδευτικών, συνεργασία σχολείου και οικογένειας και εξάλειψη κάθε παράγοντα που εμποδίζει την ενσωμάτωση. Ο κίνδυνος των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες είναι η περιθωριοποίηση και η μεγάλη πρόκληση είναι η ένταξη και το σχολείο είναι ένα παράθυρο στην κοινωνία, καθώς όλες οι προαναφερθείσες πρακτικές επιτρέπουν στα άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες να αλληλεπιδράσουν, να ενισχύσουν την έννοια του εαυτού τους, να συνεργαστούν, να κοινωνικοποιηθούν και να ενταχθούν.

 

 

Ευτυχία Μαρία Κουτσιούμπα

Ειδική Παιδαγωγός -Υπ. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών

Instagram Profile

• Γυμνάσιο
• ΔΕΠΥ
• λύκειο