Απομνημόνευση στην Μάθηση και Μνημονικές Τεχνικές.

Ο ρόλος της απομνημόνευσης στην μάθηση και οι μνημονικές τεχνικές.

Μια από τις σημαντικότερες γνωστικές λειτουργίες που αφορούν την μάθηση, είναι η μνήμη. Η μνήμη επιτρέπει στο άτομο να θυμάται και να ενσωματώνει πληροφορίες μέσω της αποκωδικοποίησης, της αποθήκευσης και της ανάσυρσης πληροφοριών. Ιδιαίτερη έμφαση, δίνεται στην διαδικασία της αποκωδικοποίησης, η οποία είναι υπεύθυνη για την εισαγωγή και την οργάνωση νέων πληροφοριών και γνώσεων.  Όσο καλύτερα είναι σχετιζόμενες μεταξύ τους, οι καινούριες γνώσεις με τις ήδη προϋπάρχουσες, ο μαθητής μπορεί να τις ανασύρει και να τις ανακαλέσει πιο εύκολα, όταν τις χρειαστεί.

Αναφορικά με το συμβατικό πλαίσιο της εκπαίδευσης, είναι κατ’ αρχάς σημαντικό να προκαλείται η προσοχή των μαθητών στις αισθητηριακές πληροφορίες ώστε να τους ενεργοποιηθεί η αισθητηριακή μνήμη και έπειτα, να τους παρουσιάζονται οι γνώσεις οργανωμένες και κατηγοριοποιημένες. Επομένως, οι διάφορες μνημονικές τεχνικές, βοηθούν σημαντικά τον μαθητή στην καλύτερη διατήρηση και επεξεργασία των γνώσεων του. Οι μνημονικές τεχνικές δεν έρχονται να επεκτείνουν την χωρητικότητα της μνήμης, αλλά την διατηρούν ως έχει. Συνδέουν τις νέες πληροφορίες και γνώσεις με ό,τι γνωρίζουμε (προϋπάρχουσες γνώσεις).

Μια πολύ καλή τεχνική για να θυμούνται οι μαθητές ονόματα, φράσεις, και βήματα πιο εύκολα και για αρκετό χρονικό διάστημα, είναι το ακρωνύμιο και η ακροστιχίδα. Με την στρατηγική των αρχικών γραμμάτων του ακρωνυμίου, έχουμε την δυνατότητα να σχηματίσουμε καινούριες λέξεις από τα αρχικά γράμματα των πληροφοριών που είναι προς απομνημόνευση, μια λέξη ή φράση που συγκρατείται ευκολότερα στο μυαλό των μαθητών, π.χ. τα είδη της γενικής κατηγορηματικής είναι: ΚΥΔΙΑ (κτητική/καταγωγής, ύλης, διαιρετική, ιδιότητας, αξίας). Αντίστοιχα, με την δημιουργία μιας ακροστιχίδας, μπορούμε να σχηματίσουμε από αρχικά γράμματα ή από συλλαβές μιας λέξης, φράσεις ή στίχους που θα μας βοηθήσουν στην καλύτερη απομνημόνευση των πληροφοριών, π.χ. Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις: Παιδί Είδε Άσπρο Ελέφαντα (Πλάγιες ερωτηματικές, Ειδικές, Αναφορικές, Ενδοιαστικές).

Επίσης, μια επιπρόσθετη και ενδιαφέρουσα τεχνική, είναι η μέθοδος της αλυσίδας. Αυτή βοηθάει τους μαθητές στην καλύτερη απομνημόνευση των πληροφοριών, συνδέοντας το πρώτο στοιχείο μιας σειράς με το δεύτερο, το δεύτερο με το τρίτο κ.λπ.,  μέσω ενός συνειρμού, μιας ιστορίας ή ενός τραγουδιού, π.χ. τα είδη του άναρθρου απαρεμφάτου και τα αντίστοιχα ρήματα και επίθετα που συνοδεύουν το καθένα από αυτά, μπορούν να απομνημονευτούν πιο εύκολα στην μνήμη των μαθητών με την δημιουργία ενός τραγουδιού, συνδέοντας τις πληροφορίες μεταξύ τους, όπως στο ακόλουθο βίντεο: https://youtu.be/T-a18keKkWo?t=726.

Μια ακόμη τεχνική απομνημόνευσης, είναι η μέθοδος της λέξης-κλειδί. Με αυτό τον τρόπο, βοηθάμε τους μαθητές να επανακωδικοποιήσουν την σημασία της λέξης που θέλουν να μάθουν και να θυμούνται, χρησιμοποιώντας μια οικεία λέξη-κλειδί. Έτσι, δημιουργώντας μια πρόταση και σχηματίζοντας μια νοερή εικόνα, συσχετίζουμε την λέξη-κλειδί, με τον ορισμό της λέξης που θέλουμε να μάθουν. Έτσι, γίνεται πιο εύκολα η ανάκληση του ορισμού της λέξης που μας ενδιαφέρει. Αυτή η τεχνική είναι αρκετά βοηθητική και για την εκμάθηση μιας νέας ξένης γλώσσας. Για παράδειγμα, η λέξη ορρωδία, που σημαίνει δισταγμός, μπορούμε να την επανακωδικοποιήσουμε με μια πιο οικεία λέξη, δηλαδή, την χορωδία. Στην συνέχεια, σχηματίζουμε μια πρόταση, όπως ‘’Η χορωδία έχει δισταγμούς ως προς το τραγούδι του τράπερ’’. Έτσι, σχηματίζουμε μια νοερή εικόνα στο μυαλό του μαθητή. Όταν οι μαθητές ερωτηθούν για την σημασία της  λέξης ‘’ορρωδία’’, θα φέρουν στο μυαλό τους αυτή την νοερή εικόνα, δηλαδή την λέξη ‘’δισταγμός’’, επειδή η χορωδία με τον τράπερ δεν σχετίζονται μεταξύ τους, γι’ αυτό υπάρχει δισταγμός.

Όλες αυτές οι μνημονικές τεχνικές, υπογραμμίζουν στην ουσία  ότι, κατά την πρόσληψη και την επεξεργασία των πληροφοριών στο νου (όπως, με ανάλογο τρόπο, συμβαίνει και κατά την επεξεργασία των τροφών στο σώμα) ο οργανισμός του ανθρώπου φαίνεται να  διαθέτει εγγενείς ικανότητες, χάρη στις οποίες έχει τη δυνατότητα να επιλέγει, να συγκρατεί και να αφομοιώνει/ενσωματώνει  τα ουσιώδη στοιχεία, ώστε να μπορεί να λειτουργεί και να αναπτύσσεται. Το κύριο θέμα για τους περισσότερους μαθητές και μη, είναι η λεγόμενη διαδικασία της αποθήκευσης και της ανάκτησης. Πολύ συχνά, ενώ υπάρχει κάτι ενσωματωμένο στο κουτάκι της μνήμης, αυτό δεν μπορεί να ανακτηθεί, δηλαδή, να ξαναέρθει στην επιφάνεια. Η διαδεδομένη έκφραση αυτού του φαινομένου ονομάζεται στην καθημερινή ζωή ‘’το έχω στην άκρη της γλώσσας μου’’. Σημαντικοί, στο στάδιο αυτό, θεωρούνται οι παράγοντες εσωτερικής και εξωτερικής κατανάλωσης όπως, η ανησυχία, το άγχος, η κούραση ακόμα και το κομμάτι της προσοχής. Συνεπώς, εάν ένας μαθητής στην προσπάθεια του να θυμηθεί ένα ιστορικό γεγονός, εν όψει του διαγωνίσματος και αισθανθεί έντονο άγχος, είναι πιθανόν να έχει δυσκολία στην ανάκτηση αυτών των πληροφοριών.

Η διαδικασία της εκμάθησης/απομνημόνευσης δεν αφορά μόνο τους «θεωρητικούς», αλλά στοχεύει στο σύνολο των μαθητών,   εφόσον η αποστήθιση είναι ένα αλληλένδετο στοιχείο με τη διαδικασία της μάθησης. Παρακάτω, παρατίθενται μερικές συμβουλές, κωδικοποιημένες και απλές, με σκοπό την  διευκόλυνση, ως προς τον τρόπο και απομνημόνευσης και εκμάθησης σε τελικό στάδιο, ενός κειμένου:

1. Υπογράμμιση: Εξάσκηση στην τεχνική της υπογράμμισης. Ο μαθητής υπογραμμίζει με διάφορα χρώματα τις λέξεις-κλειδιά και τις φράσεις που θα τον βοηθήσουν στις επαναλήψεις να ξαναφέρει στη μνήμη του, τα κύρια σημεία αλλά και να ξεκλειδώσει πιο εύκολα το κείμενο. Στο στάδιο αυτό, είναι σκόπιμο να γίνει και ταύτιση διάφορων χρωμάτων με αντίστοιχα γεγονότα. Για παράδειγμα: κίτρινο-γεγονότα, πράσινο-ημερομηνίες, κόκκινο-αίτια, ροζ/μωβ- αποτελέσματα.

2. Αναδιατύπωση: Αφού ο μαθητής υπογραμμίσει τα σημαντικότερα σημεία του κειμένου, μπορεί να τα γράψει με δικά του λόγια σε μια κόλλα χαρτί. Στο στάδιο αυτό, ο σκοπός είναι η κατανόηση και για τον λόγο αυτό θεωρείται σκόπιμο να απέχουν οι αυτούσιες αντιγραφές.

3. Γίνε δάσκαλος του εαυτού σου: Μόλις ολοκληρωθεί η καταγραφή των σημαντικότερων σημείων στο χαρτί, ο μαθητής προσπαθεί να τα εξηγήσει με απλό τρόπο στον εαυτό του και ταυτόχρονα να τον διορθώνει. Στόχος είναι η διόρθωση μέχρι να φτάσει ο μαθητής, στο επιθυμητό σημείο.

4. Ηχογράφηση: Στην διαδικασία της ηχογράφησης, στην ουσία, ο μαθητής ηχογραφεί όσα λέει και προσπαθεί να τα εξηγήσει. Ύστερα τα αξιολογεί και τα ακούει ξανά και ξανά. Αυτή η διαδικασία, είναι πολύ χρήσιμη ώστε να μάθουν πιο εύκολα και δημιουργικά την ύλη, κυρίως για μαθήματα ιστορίας ή και άλλα φιλολογικά μαθήματα που χρειάζονται αποστήθιση. Έτσι, ο μαθητής, μπορεί να ακούει ξανά και ξανά την ηχογράφηση, απομνημονεύοντας πολύ πιο σύντομα τις πληροφορίες. Το βασικό κλειδί της μάθησης είναι η επανάληψη. Όσο περισσότερες φορές διαβάζει κανείς μια πληροφορία, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να την απομνημονεύσει.

5. Διάλειμμα: Ένας μαθητής οφείλει να μην παραλείψει το διάλειμμα. ‘’Άφησε το μυαλό σου να αναπνεύσει, γιατί όταν είναι αναγκασμένο να μάθει τόσες πληροφορίες, το χρειάζεται’’. Ο Hermann Ebbinghaus ανέφερε τον όρο «η καμπύλη της λήθης» που περιγράφει το φαινόμενο κατά το οποίο, ο εγκέφαλός μας ξεχνάει κάποιες πληροφορίες με την πάροδο του χρόνου εκτός αν επαναληφθούν σε συγκεκριμένα διαστήματα. Όσο μεγαλύτερα, δηλαδή, είναι τα διαστήματα που μεσολαβούν μέχρι την επανάληψη της πληροφορίας, τόσο συγκρατεί κανείς στη μνήμη του την πληροφορία αυτή.

Όλες οι παραπάνω μέθοδοι, μπορούν να βοηθήσουν , εκτός από τους μαθητές τυπικής ανάπτυξης, τους μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες και με Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ), οι οποίοι αποτυγχάνουν στο να προσέξουν βασικές λεπτομέρειες, δυσκολεύονται να οργανώσουν το διάβασμα των μαθημάτων τους και δεν μπορούν να ακολουθήσουν βασικές οδηγίες για μια δραστηριότητα ή μια άσκηση που πρέπει να διεκπεραιώσουν. Επομένως, ο ρόλος του σημερινού εκπαιδευτικού θεωρείται ότι είναι πολύ σημαντικός στην δημιουργία αφενός ενός θετικού κλίματος μέσα στην τάξη και αφετέρου ενός διαδραστικού και ενδιαφέροντος μαθήματος που θα παρακινήσει όλους τους μαθητές στο να προσέξουν και να παρακολουθήσουν με προσοχή το εκάστοτε μάθημα.

Εν κατακλείδι, η  απομνημόνευση αδόμητων και νέων  πληροφοριών αποτελεί σχεδόν καθημερινή πρακτική της σχολικής ζωής, κυρίως στις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Η βελτίωση της ικανότητας της απομνημόνευσης εξοικονομεί αναμφίβολα χρόνο μελέτης και διευκολύνει την αποθήκευση και ‘’τακτοποίηση’’ της πληροφορίας στο μυαλό των μαθητών. Επομένως, η σωστή αξιοποίηση και καλλιέργεια της μνημονικής λειτουργίας των μαθητών στα σχολεία αλλά και στο προσωπικό χώρο μελέτης τους, είναι αναμφίβολα συνδεδεμένη με τις ποιοτικές προτεραιότητες ενός εκπαιδευτικού συστήματος  και στη δημιουργία υπεύθυνων πολιτών.

Συγγραφή-Επιμέλεια Άρθρου

-Μαρίνα Γρηγοριάδη: Εκπαιδευτικός, Φιλόλογος.

-Όλγα Γούργαρη: Εκπαιδευτικός, Φιλόλογος, MSc στην Ειδική Αγωγή.

‘’Δημιουργοί της εκπαιδευτικής σελίδας, στον ιστότοπο του Ιnstagram @learning_by_a_phil’’.

Τα ενδιαφέροντα  μας εστιάζουν σε ζητήματα της εκπαιδευτικής διαδικασίας και πράξης που αφορούν κυρίως άτομα με ειδικές ανάγκες καθώς και μαθητές που ανήκουν στην κατηγορία των δίγλωσσων ατόμων.

Βιβλιογραφία

1. Elliot,St. N. &Kratochwill ,Th. R.& Littlefield, J.C.& Travers ,F. J & Λεοντάρη, Α.& Συγκολίττου, Ε. (Επιμ.). (2008). EDUCATIONAL PSYCHOLOGY: Effective Teaching, Effective Learning. Αθήνα: εκδόσεις Gutenberg.

2. Πόρποδας, Κ. (2021).Η απομνημόνευση και η μνήμη στην εκπαίδευση. ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ. Ανακτήθηκε από: www.pelop.gr 

3. Γεωργίου, Ν., Κωνσταντίνου, Μ., Παπαγεώργη, Ι., Στυλιανού-Γεωργίου, Α. (2022): Εκπαιδευτική Ψυχολογία: πυξίδα στη διδασκαλία και στη μάθηση. Εκδόσεις Πεδίο.

4. Bransford, J., Brown, A., Cocking, R., Donovan, S., Pellegrino, J. (2000): How People Learn: Brain, Mind, Experience, and School: Expanded Edition. Commission on Behavioral and Social Sciences and Education National Research Council. National Academy Press Washington, D.C.

 

Η Ομάδα του filologika.gr

---

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook, και διαβάστε παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω!

• απομνημόνευση
• μνήμη
• τεχνικές απομνημόνευσης