19 + 1 Συμβουλές Επιτυχίας για την Έκθεση

19 + 1 Συμβουλές Επιτυχίας για την Έκθεση

Η Έκθεση είναι ένα παγιωμένο πανελλαδικά εξεταζόμενο μάθημα. Σε αντίθεση με τα τελευταία χρόνια όπου πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα αντικαθίστανται από άλλα μαθήματα με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα εκείνο της Κοινωνιολογίας και των Λατινικών, το μάθημα της Έκθεσης έχει παγιωθεί στη συνείδηση των μαθητών και των μαθητριών ως ένα παγιωμένο πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα. Έτσι και αλλιώς, από την αρχή της   εξεταστικής διαδικασίας ή καλύτερα της θεσμοποίησης της εξεταστικής διαδικασίας για την είσοδο στα δημόσια ελληνικά πανεπιστήμια το μάθημα της Ελληνικής Γλώσσας ήταν απαραίτητο.  

Παρακάτω παρατίθενται 20 βασικές συμβουλές και αρχές στο μάθημα της Έκθεσης ώστε οι μαθητές να μπορούν να ανταποκριθούν με επιτυχία. Οι προτροπές των καθηγητών που είχα κατά την εφηβική μου ηλικία να γράψω ένα καλό γραπτό κείμενο, η εκπαιδευτική μου εμπειρία και κυρίως η αγάπη μου προς τους μαθητές και στο μάθημα της Έκθεσης με έκαναν να γράψω αυτό το κείμενο με τη μορφή συμβουλών. Οι συμμβουλές αυτοί είναι κωδικοποιημένοι. Μέσα από αυτό το σύντομο κείμενο, προσπαθώ να κάνω σαφές στους μαθητές και στις μαθήτριες και στην εκπαιδευτική κοινότητα τι πρέπει να προσέξουν ώστε να πάρουν το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα στο μάθημα της Έκθεσης αλλά και να υπάρξει μια κοινή πυξίδα των εκπαιδευτικών στο συγκεκριμένο μάθημα. Οι συμβουλές είναι: 

1. Σωστή Κατανόηση του Θέματος: Είναι αρκετά διαδεδομένο πολλοί εκπαιδευτικοί να στερούν μια καλή βαθμολογία από ένα γραπτό μαθητή ή μαθήτριας εξαιτίας της αδυναμίας κατανόησης του θέματος. Μπορεί το γραπτό  κείμενο να μην περιέχει ορθογραφικά, συντακτικά ή γραμματικά λάθη, αλλά τα επιχειρήματα του γράφοντος να μην είναι επαρκή ως προς το ζητούμενο του θέματος. Το θέμα της Έκθεσης πρέπει να κατανοείται αρκετά καλά. Όπως στα Μαθηματικά και στη Γεωμετρία όπου η μισή απάντηση βρίσκει στη ανάγνωση του ζητουμένου, έτσι ακριβώς συμβαίνει και στην Έκθεση. Ο μαθητής πρέπει να διαβάσει ξανά και ξανά το θέμα. 
2. Όχι άγχος: Το μάθημα της Έκθεσης έχει αυξημένα επίπεδα άγχους καθώς είναι συνήθως το πρώτο πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα. Η διαδικασία των εξετάσεων είναι μια διαδικασία που θα ακολουθεί τον κάθε άνθρωπο σε όλη τη ζωή του είτε εντός είτε εκτός σχολικής μονάδας. Όσο περισσότερο ο εξεταζόμενος αποφύγει ή περιορίσει το άγχος, τόσο καλύτερο αποτέλεσμα θα έχει.  
3. Διαχωρισμός Δεδομένων- Ζητουμένων: Σ΄ ένα θέμα Έκθεσης, ο συγγραφέας έχει κάποια δεδομένα τα οποία πρέπει να τα λάβουμε υπόψιν. Για παράδειγμα, ο συγγραφέας μας ζητάει να γράψουμε ένα δοκίμιο. Από τη στιγμή που ο μαθητής ακούει τη λέξη δοκίμιο, θα πρέπει να έχει στο μυαλό του πως οφείλει να γράψει έναν τίτλο με κεφαλαία γράμματα. Ο τίτλος πρέπει να είναι ευσύνοπτος και εάν είναι εφικτό, χωρίς ρήματα. Εάν ο εξεταστής ζητάει επιστολή, τότε απαγορεύεται να ξεκινήσουμε χωρίς προσφώνηση. Τα ζητούμενα, από την άλλη, είναι εκείνα τα στοιχεία που καλείται ο εξεταζόμενος να απαντήσει. Συνήθως στις Εκθέσεις μέχρι και τη Β Λυκείου, εξαιτίας του περιορισμένου χρόνου, το θέμα που θα ζητήσει ο εξεταστής θα είναι ένα και μοναδικό. Δε συμβαίνει το ίδιο στις Πανελλαδικές Εξετάσεις όπου τα ζητούμενα είναι δύο.  
   Διαβάστε Επίσης: Οδηγός Πανελλαδικών: Πώς Γράφουμε Καλή Έκθεση;
4. Προσχέδιο: Είναι θεμιτό ο μαθητής και η μαθήτρια στο τέλος του τετραδίου των Πανελλαδικών Εξετάσεων να κάνει ένα προσχέδιο  και πιο συγκεκριμένα να γράψουν με μολύβι: τα δεδομένα και τα ζητούμενα. Είναι κάκιστη τοποθέτηση εκπαιδευτικών που ενθαρρύνουν τους μαθητές να γράφουν απευθείας στο καθαρό μέρος του τετραδίου. Μόλις ξεκινήσει ο μαθητής να γράφει στο καθαρό  μέρος του τετραδίου, να ετοιμάσει ένα αρκετά καλό γραπτό. Ένα καλό γραπτό προσφέρει στον εξεταστή θετική αύρα.  
5. Αποφυγή Ορισμών: Ένα άλλο αρκετά διαδεδομένο λάθος των μαθητών και των μαθητριών είναι οι ορισμοί όπως τους παραθέτουν στην αρχή του κειμένου. Ο πρόλογος είτε σ΄ ένα δημοσιογραφικό κείμενο είτε σ΄ ένα κείμενο Έκθεσης είτε σ΄ ένα πολιτικό δοκίμιο έχει τη μορφή εισαγωγής σ΄ ένα θέμα. Είναι διαδεδομένο λάθος, όπως μπορώ να συμπεράνω από την εκπαιδευτική μου εμπειρία, πως πολλοί μαθητές ξεκινούν με τη διατύπωση του ορισμού. Η διατύπωση του ορισμού ασφαλώς δεν είναι λανθασμένη. Αλλά, ένας ορισμός έχει πολλά παρακλάδια τα οποία είναι συνετό για το μαθητή και τη μαθήτρια που επιδιώκει έναν καλό βαθμό να μην αναφερθεί εκτενώς. Είναι ορθό να μην υπάρχει διατύπωση των ορισμών. 
6. Μικρές προτάσεις: Οι μεγάλες προτάσεις προκαλούν  σύγχυση. Δεν είναι ένα φαινόμενο που αφορά τους μαθητές του Γυμνασίου και Λυκείου. Αφορά φοιτητές και ακαδημαϊκούς. Οι μεγάλες προτάσεις προκαλούν σύγχυση. Είναι άξιο αναφοράς πως μια μεγάλη πρόταση δείχνει με τον πλέον εμφατικό τρόπο πως ο μαθητής δε μπορεί να συλλέξει τη σκέψη του. Σκέφτεται πολύ και θέλει να πει πολλά. Όσο πιο μεγάλη πρόταση είναι, τόσο πιο μεγάλες πιθανότητες είναι να αλλοιωθεί το κείμενο των γραφομένων του.  
7. Σύνταξη: Κοιτάζουμε πάντοτε σε μια πρόταση να υπάρχει: Υποκείμενο- Ρήμα- Αντικείμενο (ή Κατηγορούμενο). Ποτέ δε ξεχνάμε τη σύνταξη σε κάθε πρόταση. Είναι βασικός κανόνας. Όπως επίσης ένας άλλος βασικός κανόνας είναι να χρησιμοποιούνται τα χρήματα στο χρόνο που πρέπει. Οι ρηματικοί χρόνοι «εκπροσωπούν» διαφορετικές χρονικές καταστάσεις. 
   Διαβάστε Επίσης: Οδηγός Απαντήσεων στην Ιστορία Προσανατολισμού Γ’ Λυκείου
8. Αποφυγή αντιγραφής: Έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο ο μαθητής και η μαθήτρια να αντιγράφει αυτούσιο μέρος του κειμένου ή των κειμένων που παρατίθενται με σκοπό την περίληψη ή το σχολιασμό τους. Ενδέχεται βέβαια αντί για αντιγραφή, ο μαθητής ή η μαθήτρια να προβεί σε αναθεώρηση ή τροποποίηση. Πολλές φορές, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ιδιαιτέρως άσχημο εάν ο μαθητής δε γνωρίζει το εννοιολογικό περιεχόμενο των λέξεων.  Ο εξεταστής γνωρίζει πότε ο μαθητής κάνει αντιγραφή ή τροποποίηση των κειμένων που παρατίθενται. Η αντιγραφή είναι ακριβώς η άλλη όψη εκείνου που επιθυμεί να δει ο εξεταστής. Ο εξεταστής επιθυμεί να δει ένα δομημένο λόγο με επιχειρήματα και όσο γίνεται πρωτότυπη σκέψη. Η αντιγραφή δημιουργεί μια άσχημη εικόνα στη διαδικασία βαθμολόγησής του. Αντιγραφή σημαίνει απουσία πρωτότυπης σκέψης. Είναι άξιο αναφοράς πως είναι κουραστικό για τον εξεταστή να βλέπει ένα γραπτό όπου χρησιμοποιούνται όμοιες λέξεις.  
9. Ύφος: Το κείμενο που θα ζητηθεί είτε σε επίπεδο ενδοσχολικών εξετάσεων είτε σε επίπεδο Πανελλαδικών Εξετάσεων πρέπει να είναι σοβαρό. Όπως κατά καιρούς έχω διδάξει, το ύφος κάθε γραπτού κειμένου διαφέρει. Ενδέχεται να είναι αυστηρό. Μπορεί να είναι όμως και χιουμοριστικό ή ειρωνικό. Το κείμενο που θα σας ζητηθεί θα πρέπει να είναι γραμμένο με σοβαρό ύφος. Αυτό σημαίνει πως το λεξιλόγιο ή τα εκφραστικά μέσα θα πρέπει να είναι αντίστοιχα.  
10. Όχι αγγλικά: Έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια η χρήση αγγλικών λέξεων από τους μαθητές. Απαγορεύεται ρητώς. 
11. Περιορισμός Ορθογραφικών Λαθών: Ο μαθητής θα πρέπει να περιορίσει τα ορθογραφικά του λάθη. Τα ορθογραφικά λάθη στερούν με τρόπο άδικα κάποια μόρια τα οποία θα αποκτούσε ο μαθητής εφόσον γνώριζε πως γράφονται. Είτε στο μάθημα της Έκθεσης είτε σε οποιοδήποτε άλλο μάθημα που απαιτείται γραπτός λόγος, τα ορθογραφικά λάθη είναι λάθη. Στερούν μόρια. 
    Διαβάστε Επίσης: Έτσι θα Γράψετε Άριστη Περίληψη στις Πανελλήνιες
12. Ελευθερία σκέψης: Η Έκθεση δεν είναι όπως το μάθημα της Ιστορίας. Είναι μια φράση που τη λέω αρκετά συχνά στους μαθητές και μαθήτριες μου. Στην Ιστορία, η γνώση που λαμβάνει ο μαθητής είναι κωδικοποιημένη και η κριτική ικανότητα εξαντλείται στο ποιο κεφάλαιο θα πρέπει να ανατρέξω με τη διάνοια μου για να κάνω μια ιστορική πηγή. Εάν δεν έχεις διαβάσει στην Ιστορία, δυστυχώς δε θα πάρεις καλό αποτέλεσμα. Η Έκθεση απαιτεί ελευθερία σκέψης. Υπάρχουν δύο ζητούμενο και εγώ πρέπει να καταθέσω την προσωπική μου άποψη ως εξεταζόμενος. Η προσωπική άποψη πρέπει να είναι ενδεδυμένη με επιχειρήματα και σαφή λόγο. Ο μαθητής πρέπει να καταθέσει την άποψή του ελεύθερα με μικροπερίοδο λόγο. 
13. Σαφήνεια: Το γραπτό πρέπει να είναι όσο γίνεται πιο σαφές. Ο μαθητής πρέπει να κατανοήσει πως το κείμενο πρέπει να είναι γραμμένο  με τέτοιο τρόπο όπου ο εξεταστής θα μπορεί να κατανοήσει. Ο εξεταστής δε θα πρέπει να αισθάνεται ούτε ότι μιλάει γραπτώς  μ΄ έναν ανερχόμενο λογοτέχνη που από μικρή ηλικία (ο εξεταζόμενος) ασχολείται με τη συγγραφή κειμένων δοκιμιακού ύφους ούτε ότι μιλάει μ ΄ έναν άνθρωπο που δε γνωρίζει τα στοιχειώδη στο γραπτό λόγο με το λόγο του να είναι ασαφής και τα επιχειρήματα σε μη στέρεες βάσεις.  
14. Όχι σχολιασμός του θέματος: Ο εξεταστής προσέχει τη στάση που παίρνει ο εξεταζόμενος κατά τη διαδικασία συγγραφής του θέματος. Ο εξεταζόμενος οφείλει να μη σχολιάσει. Δε θα επιρρίψει επιτιμητικά σχόλια ούτε θα επικροτήσει με διθυραμβικά σχόλια μέσω του γραπτού λόγου του το ζητούμενο. Ο εξεταζόμενος κρατάει την προσωπική του αντίληψη για το συγκεκριμένο θέμα.  Είναι εντελώς ουδέτερος.  
15. Όχι φλυαρίες: Ο λόγος, όπως ανέφερα παραπάνω, πρέπει να είναι σαφής. Ο λόγος όμως δεν πρέπει να χαρακτηρίζεται από βερμπαλισμό. Θα πρέπει να αποφεύγονται επικοινωνιακά πυροτεχνήματα ή ο αδιάκοπτος βερμπαλισμός. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί πως θέματα που είναι εντελώς αστήρικτα με αυτά που ζητάει το θέμα της Έκθεσης, δημιουργούν κάκιστες εντυπώσεις. 
16. Σωστή σύνδεση παραγράφων: Ένα άλλο συχνό φαινόμενο είναι ο μαθητής να μην έχει συνδέσει σωστά τις παραγράφους. Οι παράγραφοι συνολικά δίνουν έναν ζωντανό γραπτό οργανισμό. «Οι συνδετικοί ιστοί» των παραγράφων που δίνουν στο κείμενο συνοχή είναι οι διαρθρωτικές λέξεις όπως χρησιμοποιούνται. Επίσης, είναι σωστό ο μαθητής να διαφοροποιεί στο μυαλό του ποια είναι η αιτία, ποια είναι η συνέπεια και που θέλει να καταλήξει. 
17. Αποφυγή του Εγώ: Στα δημοσιογραφικά κείμενα, είναι έντονο και ορατό φαινόμενο σε άρθρα να παρατηρείται η χρήση του Εγώ. Ένας εκπρόσωπος της πολιτικής σκηνής γράφει σε μια αθηναϊκή εφημερίδα κάνοντας χρήση πρώτου προσώπου ενικού. Το κάνω για να δώσω έμφαση στον εαυτό του και στην προσπάθεια που κατέβαλλε ή καταβάλλει για την επίλυση ενός συγκεκριμένου δημόσιου- πολιτικού ζητήματος. Είναι αρκετά διαφορετική η κατάσταση στο μάθημα της Έκθεσης. Υπάρχουν γραπτά κείμενα όπως το δοκίμιο που ο εξεταζόμενος πρέπει να κάνει ρητή χρήση του τρίτου ενικού προσώπου. Ωστόσο, σε μια ενδεχόμενη επιστολή που πρέπει να στείλει στο διευθυντή του σχολείου ή στο δήμαρχο της πόλης, το ύφος πρέπει να είναι όσο γίνεται πιο απομακρυσμένο από το πρώτο πρόσωπο ενικού. Προσωπικά, λέω στους μαθητές μου πως δεν πρέπει να γράψετε πάνω από δυο φορές στο πρώτο ενικό σε μια επιστολή που ενδεχομένως σας ζητηθεί είτε στο σχολείο είτε στις Πανελλαδικές Εξετάσεις.  
    Διαβάστε Επίσης: Οδηγίες για το Γνωστό στα Αρχαία: Έτσι θα Κερδίσεις Όλες τις Μονάδες!
18. Μάθετε συνώνυμα: Τα συνώνυμα δείχνουν πως ο εξεταζόμενος δεν επαναλαμβάνει τα γραφόμενά  και είναι ένα σημαντικό όπλο στη φαρέτρα του μαθητή. Ο εξεταστής αναγνωρίζει πως ο εξεταζόμενος έχει ένα διανοητικό πλούτο στο θησαυροφυλάκιο του.  
19. Επίλογος: Φρόντισε ο επίλογος σου να μην επαναλαμβάνει ρητά όσα ανέπτυξες στις παραγράφους. Ο επίλογος πρέπει δίνει τροφή για σκέψη και να προκαλεί τον προβληματισμό στον εξεταστή. Ο επίλογος πρέπει να είναι αποφασιστικός και να καταλήγει σε μια αρχή/ θέση. 
20. Ξαναδιαβάζουμε την Έκθεση: Δεν αποχωρείς από τη σχολική αίθουσα εάν δεν έχεις ξαναδιαβάσει την Έκθεση. Θα υπάρξουν σίγουρα λάθη. Όχι ενδεχομένως ή πιθανότατα, αλλά σίγουρα θα υπάρξουν λάθη.  

 

Νίκος Κοσμαδάκης: Εκπαιδευτικός, Δημοσιογράφος και Υποψήφιος Διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης

 

 

Η Ομάδα του filologika.gr

---

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook, και διαβάστε παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω!

• Α Λυκείου
• Β Λυκείου
• γ λυκειου