Αντιγόνη 561-581

Β’ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 

Στίχοι 561-581

Ο Κρέων με κατάπληξη, που διαρκώς επιτείνεται, παρακολουθεί τις δυο αδερφές να αμιλλώνται μπροστά στην ιδέα του θανάτου. Η σκληρή καρδιά του δεν μπορεί να εννοήσει την περιπάθεια των λόγων των δύο αδερφών και η υψηλοφροσύνη τους φαίνεται σ΄ αυτόν αφροσύνη. Ο στίχος μάλιστα 562, σε συνδυασμό με όσα λέει η Αντιγόνη στους στίχους 500 – 501, φανερώνει πως η αντίθεση Κρέοντα – Αντιγόνης είναι παλιότερη. Η Ισμήνη, στη συνέχεια, προσπαθεί με δειλή διπλωματικότητα να παρουσιάσει το θάνατο της Αντιγόνης ως οικογενειακή συμφορά, και ασυνείδητα, αποβλέποντας στη δική της αθωότητα, μιλάει για θάνατο μόνο της αδερφής της, ενώ με προσοχή αγγίζει το πατρικό φίλτρο, θυμίζοντας τη μνηστεία του Αίμωνα με την Αντιγόνη.

Στην υπόμνηση της Ισμήνης ο Κρέων αντιδρά με σκαιότητα, χαρακτηρίζοντας τους παλμούς της καρδιάς του Αίμωνα ως ελατήριο κτηνώδους παιδοποιίας. Η μεταφορά είναι από τα χωράφια. Τους κόλπους της μητέρας παρομοιάζουν με αγρό, το γέννημα με τα σπαρτά. Για τους αρχαίους βέβαια, οι φυσικές εκφράσεις δεν ήταν αισχρές. Εδώ όμως η έκφραση είναι δείγμα χοντροκομμένης αναισθησίας, γιατί μ’ αυτή θεωρείται ως μοναδικός σκοπός του γάμου η απόκτηση παιδιών.

Η Αντιγόνη δεν υπερασπίζεται τον εαυτό της θεωρεί ότι η βρισιά του Κρέοντα ανακλάται στον Αίμωνα, ότι αυτός κυρίως υβρίζεται, και γι’ αυτό επικαλείται τον αγαπημένο της. Αυτή η αναφορά στον έρωτά της είναι από τις πιο ευαίσθητες αντιδράσεις της Αντιγόνης και μεγαλώνει το θαυμασμό μας για την ανιδιοτελή αφοσίωση της Αντιγόνης και μεγαλώνει το θαυμασμό μας για την ανιδιοτελή αφοσίωση της νέας στο ιερό της καθήκον. Με την αναφορά του μνηστήρα οι θεατές περιμένουν με αγωνία να αναλάβει αυτός κάποια ενέργεια για τη σωτηρία της Αντιγόνης. Έτσι προοικονομείται ο ερχομός του στο επεισόδιο.

Άλλοι μελετητές αποδίδουν το στίχο 572 όχι στην Αντιγόνη αλλά στην Ισμήνη, η οποία καλεί τον Αίμωνα φίλτατον γιατί είναι ξάδερφος της, που ανατράφηκε μαζί του στην ίδια στέγη, και γαμπρός της. Η μετάπτωση όμως του λόγου στον Αίμωνα είναι πολύ οδυνηρή για τον πατέρα, ο οποίος βιάζεται να τερματίσει το δυσάρεστο διάλογο, δείχνοντας την ενόχλησή του. Ο χορός παρεμβαίνει δειλά μόνο με την ελπίδα ότι θα συγκινήσει τον Κρέοντα, αλλά παραιτείται από κάθε παραπέρα προσπάθεια, όταν, σ’ έναν εμπαθή παροξυσμό, ο Κρέων τού υπενθυμίζει ότι, αφού αυτός έχει αναγνωρίσει το δικαίωμά του προς έκδοση του διατάγματος, πρέπει τώρα να φανεί συνεπής, επιδοκιμάζοντας την τιμωρία που επιβάλλεται.

Κατόπιν ο Κρέων διατάζει τους δορυφόρους να οδηγήσουν τις δυο νέες στο γυναικωνίτη των ανακτόρων, ενώ ο ίδιος παραμένει μόνος στη σκηνή, βυθισμένος σε βαθιές σκέψεις. Γνωρίζει από το διάλογο ότι η Ισμήνη είναι αθώα, αλλά είναι σκληρή θυσία γι’ αυτόν να ομολογήσει το λάθος του και να ανακαλέσει την απόφασή του. Γι’ αυτό αναβάλλει εν τω μεταξύ την εκτέλεση της. Αλλά και για λόγους δραματικής άρθρωσης αναβάλλεται η εκτέλεση της διαταγής του Κρέοντα, ώστε να παρεμβληθεί η σκηνή με τον Αίμωνα και, από τα αποτελέσματα της παρέμβασής του, να κριθεί οριστικά η τύχη των δύο αδερφών.

Με το τέλος της σκηνής τα δύο κύρια πρόσωπα παίρνουν το δρόμο της μοίρας. Το μέταλλο της ψυχής είναι ίδιο, μόνο που η Αντιγόνη πήρε το δρόμο που μέσω της αγάπης την οδήγησε στην εκτέλεση του καθήκοντος, ενώ ο Κρέων το δρόμο της νομιμότητας μέσω του μίσους. Στο βάθρο το ψηλό του μεγαλείου τους, όπου ο καθένας εννοεί να παραμένει, η ίδια ψυχική ακαμψία τονίζει τις ζωηρές γωνίες τους. Κεφάλι αγύριστο, χαρακτήρας μονοκόμματος, λέει ο Κρέων για την Αντιγόνη, αγνοώντας ότι με αυτό το χαρακτηρισμό έδινε συγχρόνως και το δικό του χαρακτήρα. Μιλώντας για τον κίνδυνο που παραμονεύει την Αντιγόνη, να σπάσει σαν το σίδηρο, περιγράφει και τη δική του περιπέτεια. Η δική του θέληση, τεταμένη στο έπακρο, θα σπάσει μονομιάς, μόλις ο Τειρεσίας θα προφέρει τις απειλές του.

Η φύση της Αντιγόνης δεν είναι λιγότερο τυραννική από τη φύση του Κρέοντα. Ένα και μόνο πράγμα, διαφορετικό βέβαια για τον καθένα από τους δύο, ασκεί επάνω τους μια μοναδική γοητεία και τους κάνει να μην έχουν μάτια για τίποτε άλλο. Για την Αντιγόνη είναι το άταφο πτώμα του Πολυνείκη, για τον Κρέοντα ο απειλούμενος θρόνος του. Μόνο σ’ αυτό το χαρτί, που η κατοχή του είναι γι’ αυτούς το υπέρτατο αγαθό, τα παίζουν όλα για όλα. Η σκηνή θα αφήσει την καταθλιπτική εντύπωση ενός ουρανού που είναι βαρύς από σύννεφα. Κλείνοντας, πρέπει να πούμε ότι αναπτύχθηκε τώρα πλήρως ο πρώτος στίχος τις προηγούμενης ωδής. Ο άνθρωπος είναι δεινότερος πάντων και για το καλό [Αντιγόνη] και για το κακό [Κρέων].

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.