Ηθικά Νικομάχεια Ενότητα 2

Ηθικά Νικομάχεια Ενότητα 2

Μετάφραση σε αντιστοίχιση

παραγίνεται < παρὰ + γίνομαι: αγενής, γενεά, γενέθλια, γένεση, γενέτειρα, γηγενής, γονιός, γόνος, γυνή, εγγονός, ενδογενής, ευγενής, νεογνό, πρωτογενής, πρωτόγονος.

κομιζόμεθα < κομίζομαι: ανακομιδή, αποκομιδή, αποκόμιση, διακομιδή, διακομιστής, διαμετακομιστικός, κομιστής, κόμιστρο, μετακόμιση, προσκόμιση, συγκομιδή.

ἐνεργείας < ἐν + ἔργον < ἐργάζομαι: άεργος, ανενεργός, ανεργία, άνεργος, απεργία, απεργός, δημιούργημα, δημιουργός, διεργασία, ενέργεια, επεξεργασία, εργαλείο, εργασία, εργασιοθεραπεία, εργασιομανής, εργαστήριο, εργάτης, εργατικός, εργατικότητα, εργατοπατέρας, εργατοϋπάλληλος, εργατοώρα, έργο, εργοδηγός, εργοδότης, εργόχειρο, κακούργημα, κακούργος, καλλιέργεια, κωλυσιεργία, μεταλλουργία, μεταξουργία, μουσουργός, ξυλουργός, όργανο, όργιο, πανούργος, πάρεργο, περιέργεια, περίεργος, προεργασία, ραδιενεργός, ραδιούργος, στιχουργός, συνεργός, υφαντουργία, χειρουργός.

ἀποδίδομεν < ἀπὸ + δίδωμι: αιμοδότης, ανέκδοτος, ανένδοτος, απόδοση, αποδοτικός, δόσιμο, δώρο, δωσιδικία, εκδοτήριο, μεταδοτικός, ξέδομα, παραδοτέος, πληροφοριοδότης, προδότης, τροφοδότης, φωτοδότης.

ἰδεῖν < εἶδον του ρ. ὁράω-ῶ: ανύποπτος, αόμματος, αυτόπτης, διορατικός, είδος, ειδύλλιο, είδωλο, επόπτης, ιδέα, κάτοπτρο, οπή, οπτήρας, οπτικός, όραμα, όραση, ορατός, οφθαλμίατρος, οφθαλμός, όψη, πρόσοψη, ύποπτος.

ἀκοῦσαι < ἀκούω: ακοή, άκουσμα, ακουστικό, ακουστός, αυτήκοος, βαρήκοος, ευήκοος, ξακουστός, ωτακουστής.

ἐλάβομεν < λαμβάνω: ακατάληπτος, αμεροληψία, αμφιλαφής, ανεπανάληπτος, αντιλαβή, αντίληψη, αντισυλληπτικό, αντισύλληψη, απολαβή, ασύλληπτος, δικολάβος, εικονολήπτης, επανάληψη, επιληψία, εργολάβος, ευυπόληπτος, ηχολήπτης, ηχοληψία, θρησκόληπτος, θρησκοληψία, καταληπτός, κατάληψη, καταληψίας, λαβή, λαβίδα, λάφυρο, λήμμα, λήψη, μεροληψία, μετάληψη, παραλαβή, παραλήπτης, περίληψη, προκατάληψη, πρόσληψη, συλλαβή, σύλληψη, υπόληψη, χειρολαβή.

ἔχοντες < ἔχω: απροσχημάτιστος, αργόσχολος, ένοχος, έξη, εξής, κατεχόμενα, καχεξία, μέθεξη, παροχή, πάροχος, πολιούχος, προσοχή, πρόσχημα, προσχηματικά, ραβδούχος, σχεδόν, σχέση, σχήμα, σχηματισμένος, σχολείο, σχολή.

ἐχρησάμεθα < χρήομαι –ῶμαι: αχρησιμοποίητος, άχρηστος, δύσχρηστος, εύχρηστος, ιδιοχρησία, καταχραστής, κατάχρηση, χρεία, χρέος, χρήμα, χρηματικός, χρήση, χρησιμοθήρας, χρησιμοποίηση, χρήσιμος, χρησιμότητα, χρησμός, χρήστης, χρηστικός, χρηστός, χρηστότητα.

ἐνεργήσαντες < ἐνεργέω-ῶ: ανενεργός, ενέργεια, ενεργειακός, ενεργειοκρατία, ενέργημα, ενεργητικός, ενεργητικότητα, ενεργητισμός, ενεργοποίηση, ενεργός.

τεχνῶν < τίκτω: απότοκος, αρχιτέκτονας, άτεκνος, άτεχνος, έντεχνος, επιτόκιο, επίτοκος, περίτεχνος, τεκνοποίηση, τέκτονας, τεχνική, τεχνολογία, τεχνοκράτης, τοκετός, τόκος.

δεῖ: αδέητος, δέηση, ενδεής, ένδεια.

μαθόντας < μανθάνω: αμαθής, άμαθος, καλομαθημένος, μάθημα, μαθηματικός, μαθημένος, μάθηση, μαθησιακός, μαθητής, μαθητικός, μαθητολόγιο, μαθητούδι, οψιμαθής.

ποιεῖν < ποιέω-ῶ: αντιποιητικός, αχειροποίητος, δημοσιοποίηση, θεοποίητος, περιποιητικός, ποίημα, ποίηση, ποιητής, προσποιητός.

οἰκοδόμοι < οἶκος + δόμος: αποικία, αποικισμός, αποικιστικός, διοίκηση,ένοικος, ιδιοκατοίκηση, κάτοικος, μετοίκηση, μέτοικος, μονοκατοικία, οίκημα, οίκηση, οικία, κατοικία, οικισμός, οικιστικός, οικογένεια, οικοδεσπότης, οικολογία, οικονομία, οικόπεδο, οικόσημο, οικόσιτος, οικοσκευή, οικότροφος, οικουμένη, παροικία, περίοικος, πολυκατοικία, συγκατοίκηση, συγκάτοικος, συνοικία.

κιθαρίζοντες < κιθαρίζω: κιθάρα, κιθάρισμα, κιθαρισμός, κιθαρίστας, κιθαρωδός.

πράττοντες < πράττω: απράγμων, άπρακτος, δυσπραγία, εισπράκτορας, είσπραξη, μεταπράτης, μεταπρατικός, πράγμα, πραγματικός, πραγματογνώμων, πρακτέο, πρακτικό, πράκτορας, πρακτορείο, πράξη, σύμπραξη.

σώφρονες < σῶος + φρὴν (γεν. φρενός): εθνικόφρων, ευφροσύνη, εχέφρων, μετριοφροσύνη, μετριόφρων, νομιμοφροσύνη, παραφροσύνη, παράφρων, σωφροσύνη, φρενίτιδα, φρενοβλαβής, φρενοκομείο, φρόνιμος.

ἀνδρεία < ἀνὴρ (γεν. ἀνδρός): άνανδρος, ανδραγαθία, ανδράποδο, ανδρείκελο, ανδριάντας, ανδρικός, ανδρισμός, ανδρόγυνο, ανδροκρατία, ανδροπρεπής, ανδροπρεπής, εξανδραποδισμός, εύανδρος.

Πηγή

τὰς δυνάμεις: Στα Μετὰ τὰ Φυσικά του ο Αριστοτέλης μιλάει για τριών ειδών δυνάμεις: γι’ αυτές που υπάρχουν μέσα μας με τη γέννηση μας (συγγενεῖς), γι’ αυτές που τις αποκτούμε με το ἔθος, δηλαδή με την άσκηση, και γι’ αυτές που τις αποκτούμε με τη μάθηση· στην πρώτη κατηγορία μνημονεύει ως παράδειγμα τις αισθήσεις, τις διάφορες δηλαδή επιμέρους αντιληπτικές μας ικανότητες (όραση, ακοή κ.τ.λ.)· για τη δεύτερη κατηγορία δίνει ως παράδειγμα το αὐλεῖν, την ικανότητά μας δηλαδή να παίζουμε αυλό· στην τρίτη, τέλος, κατηγορία κατατάσσει τις τέχνες, δηλαδή τις επιστημονικές γνώσεις. Μάλιστα ο Αριστοτέλης κάνει φανερό ότι συνδέει τις δύο δεύτερες κατηγορίες με το λογικό στοιχείο του ανθρώπου και την πρώτη με το άλογο στοιχείο του (αντιπαραθέτοντας έτσι, στην ουσία, τις δύο δεύτερες κατηγορίες στην πρώτη) – κάτι που κάνει, βέβαια, φανερό ότι στο ἔθος εμπεριέχεται κάποιο στοιχείο λόγου, λογικής. Αν συσχετίσουμε αυτό το τελευταίο με τη διδασκαλία του Αριστοτέλη ότι η ηθική αρετή προϋποθέτει το ἔθος, θα καταλάβουμε αμέσως καλύτερα την πίστη του ότι οι ηθικές αρετές σχετίζονται με το ἐπιθυμητικὸν μέρος της ψυχής μας, όπου συνδυάζεται το λογικό με το άλογο στοιχείο μας.

ὥσπερ καὶ ἐπί τῶν ἄλλων τεχνῶν: Είναι ενδιαφέρον να προσέξει κανείς ότι η παραβολική αυτή πρόταση περιέχει όρους που είναι στην πραγματικότητα περιττοί: α) Η παρουσία του επιθετικού προσδιορισμού ἄλλων θα ήταν δικαιολογημένη, μόνο αν η ἀρετή ήταν και αυτή μια τέχνη· β) ο προσθετικός σύνδεσμος καὶ οφείλει, μάλλον, την παρουσία του στην παρουσία της λέξης ἄλλων. Όλα αυτά σημαίνουν ότι κανονικότερα η παραβολική αυτή πρόταση θα είχε τη μορφή ὥσπερ ἐπὶ τῶν τεχνῶν. Μια εξήγηση για την «περιττολογία» αυτή του Αριστοτέλη θα μπορούσε να ήταν η ακόλουθη: Η διαδικασία με την οποία ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι γινόμαστε τελικά κάτοχοι των ηθικών αρετών, ίδια με εκείνη που μας κάνει κατόχους των τεχνών, κάνει στην πραγματικότητα τα ρήματα λαμβάνομεν (για τις αρετές) και μανθάνομεν (για τις τέχνες) συνώνυμα· η συνωνυμία όμως αυτή των ρημάτων εύκολα πια οδηγεί –μέσα στην ψυχή του λέγοντος– στην ταύτιση, από κάποια άποψη, και των αντικειμένων τους: το αντικείμενο του πρώτου ρήματος είναι απλώς ένα μέρος από το αντικείμενο του δεύτερου ρήματος. Είναι φανερό πως η «ψυχολογική» αυτή εξήγηση υπολογίζει πολύ στην παρουσία στοιχείων προφορικού λόγου στα «κείμενα» του Αριστοτέλη, κάτι όμως που μπορεί να θεωρηθεί «δεδομένο», αφού τα έργα του Αριστοτέλη που μας σώθηκαν δεν ήταν, στην πραγματικότητα, παρά οι προσωπικές σημειώσεις του, αυτές που έπαιρνε μαζί του –άρα για απολύτως προσωπική χρήση– στην αίθουσα διδασκαλίας ως υποβοήθηση της μνήμης του κατά την ώρα του μαθήματος· τέτοια «κείμενα» διατηρούν, φυσικά, σε πολύ μεγάλο βαθμό τα χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου και, πάντως, δεν έχουν τα χαρακτηριστικά του τεχνικού, προσεγμένου και αυστηρού γραπτού λόγου.

τὰ δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα: Λίγο πιο κάτω (1105 a 17 εξ.) ο Αριστοτέλης αισθάνθηκε πως με τη διαβεβαίωσή του αυτή θα έφερνε τους α­ναγνώστες του σε αμηχανία: «Μπορεί, βέβαια, να παραξενευτεί κανείς και να ρωτήσει τι εννοούμε ό­ταν λέμε ότι -υποχρεωτικά- δίκαιοι γινόμαστε πράττοντας δίκαιες πράξεις, σώφρονες πράττοντας σώφρονες πράξεις, αφού οι άνθρωποι που πράττουν δίκαιες και σώφρονες πράξεις είναι ήδη δίκαιοι και σώφρονες, ακριβώς όπως είναι ήδη γραμματικοί και μουσικοί όσοι πράττουν τα γραμματικά και τα μουσικά. Ή μήπως δεν είναι έτσι τα πράγματα ούτε στις «τέχνες»; Γιατί μπορεί κανείς να κάνει κάτι το γραμματικό και στην τύχη ή με την υπό­δειξη ενός άλλου. Τότε μόνο λοιπόν θα είναι κανείς γραμματικός, όταν: α) θα έχει κάνει κάτι γραμματικό και β) θα το έχει κάνει με γραμματικό τρόπο, που πάει να πει: σύμφωνα με τη γραμματική που έχει μέσα του. Έπειτα η περίπτωση των τεχνών και η περίπτωση των αρετών δεν είναι ίδιες· γιατί τα προϊόντα των τεχνών την αξία τους την έχουν μέσα τους· είναι αρκετό, επομένως, να παραχθούν έχοντας κάποια ποιότητα· όσα όμως γίνονται σύμφωνα με την τάδε ή την τάδε αρετή, δεν είναι πράξεις δικαιοσύνης ή σωφροσύνης απλώς αν έχουν αυτά ή αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά και αν αυτός που τα πράττει τα πράττει έχοντας κάποια συγκεκριμένα χαρακτη­ριστικά· πρώτα πρώτα αν ενεργεί έχοντας ακριβή γνώση· έπειτα αν οι πρά­ξεις του είναι αποτέλεσμα επιλογής και προτίμησης, επιλογής μάλιστα και προτίμησης γι’ αυτές καθεαυτές τις πράξεις· τρίτον, αν στον τρόπο με τον οποίο ενεργεί εμμένει σταθερά και αμετάβλητα. Για την κατοχή, βέβαια, των άλλων τεχνών όλα αυτά δε λογαριάζονται ως όροι και προϋποθέσεις (μόνος όρος είναι εκεί η γνώση), για των αρετών όμως την κατοχή η γνώ­ση δεν έχει καμία ή, έστω, έχει μικρή μόνο σημασία, ενώ τα υπόλοιπα έ­χουν όχι μικρή, αλλά τη μέγιστη σημασία: και τα δύο τους είναι το αποτέ­λεσμα που προκύπτει από το ότι το άτομο πράττει επανειλημμένα δίκαιες και σώφρονες πράξεις. Οι πράξεις λοιπόν λέγονται δίκαιες και σώφρονες, ό­ταν είναι σαν αυτές που θα έκανε ο δίκαιος ή ο σώφρων άνθρωπος· δίκαιος όμως και σώφρων άνθρωπος δεν είναι αυτός που κάνει τις πράξεις αυτές, αλλά αυτός που τις κάνει και με τον τρόπο που τις κάνουν οι δίκαιοι και οι σώφρονες άνθρωποι. Σωστά λοιπόν λέμε ότι ο άνθρωπος γίνεται δίκαιος από τις επανειλημμένες πράξεις δικαιοσύνης ή ότι ο άνθρωπος γίνεται σώφρων από τις επανειλημμένες πράξεις σωφροσύνης· άνθρωπος που δεν κάνει επα­νειλημμένα τις πράξεις αυτές, δεν πρόκειται ποτέ να αποκτήσει αυτές τις αρετές». Όπως λοιπόν γραμματικός είναι κανείς όχι μόνο «αν έχει κάνει κάτι γραμματικό», αν έχει, π.χ., διατυπώσει ένα γραμματικό κανόνα (πράγμα που μπορεί να συμβεί και στην τύχη ή με την καθοδήγηση κάποιου άλλου), αλλά -κυρίως- αν αυτό το γραμματικό το «έχει κάνει με γραμματικό τρό­πο», δουλεύοντας δηλαδή με τη μέθοδο που είναι η ορισμένη της γραμματι­κής επιστήμης, δηλαδή σύμφωνα με τις ειδικές γνώσεις γραμματικής που έχει φροντίσει να αποκτήσει και να αποθηκεύσει μέσα του, έτσι και δίκαιος, σώφρων ή ἀνδρεῖος είναι κανείς όχι μόνο όταν πράττει πράξεις δικαιοσύνης, σωφροσύνης ή ανδρείας, αλλά όταν πράττει τις πράξεις αυτές:: α) έχοντας συνείδηση του τι πράττει, β) έχοντας επιλέξει ενσυνείδητα τις πράξεις αυτές και έχοντας δηλώσει καθαρά την προτίμηση του γι’ αυτού του είδους τις πράξεις, γ) έχοντας κάνει τις πράξεις αυτές μόνιμο, σταθερό και αμετά­βλητο τρόπο συμπεριφοράς του. Είναι φανερό ότι με τις προϋποθέσεις αυτές λύνεται, πράγματι, η αμηχανία του αναγνώστη, η απορία του.»

1. Όσα λέγονται στην Ενότητα αυτή αποτελούν ένα δεύτερο αποδεικτικό επιχείρημα του Αριστοτέλη για την άποψή του ότι «οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ὑμῖν ἐγγίγνεται». Πες με δικά σου λόγια το επιχείρημα αυτό.

Ας σημειώσουμε πρώτα ότι με τη λέξη ἔτι ο Αριστοτέλης δηλώνει ότι προχωρεί σε μια βαθύτερη εξέταση του θέματός του. Το καινούριο επιχείρημά του λοιπόν είναι σε αυτό το σημείο το ακόλουθο: «Ορισμένα πράγματα ο άνθρωπος τα έχει εκ φύσεως (π.χ. την όραση ή την ακοή)· στην περίπτωση λοιπόν αυτών των πραγμάτων κάνουμε τη διαπίστωση ότι αυτά στην αρχή υπάρχουν μέσα μας ως δυνατότητες· στις σχετικές ενέργειες προχωρούμε αργότερα (επειδή γεννιέμαι με την ικανότητα να βλέπω, «αρχίζω κάποια στιγμή» να βλέπω ή επειδή γεννιέμαι με την ικανότητα να ακούω, «αρχίζω κάποια στιγμή» να ακούω). Δε συμβαίνει το ίδιο με τις αρετές· στη δική τους περίπτωση πρέπει να προηγηθούν οι ενέργειες, αν είναι να βρεθώ κάποια στιγμή να κατέχω πια την κάθε επιμέρους συγκεκριμένη ιδιότητα = δύναμη = ικανότητα να συμπεριφέρομαι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, οι αρετές δεν ανήκουν σ’ αυτά που ο άνθρωπος τα έχει εκ φύσεως».

Οι παρακάτω ερωτήσεις προέρχονται από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας (ΚΕΕ) και καλύπτουν το σύνολο της ερμηνευτικής προσέγγισης του συγκεκριμένου αποσπάσματος.

1. Να επισημάνετε τη λέξη με την οποία εισάγεται η νέα Ενότητα και να εξηγήσετε το ρόλο της στη δομή της επιχειρηματολογίας του φιλοσόφου.

2. Χρησιμοποιώντας την επαγωγική μέθοδο να συνθέσετε μια παράγραφο στην οποία θα υποστηρίξετε τη βασική θέση του Αριστοτέλη (οὐδεμία των ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίγνεται) με το επιχείρημα που προβάλλεται εδώ διατυπωμένο με δικά σας λόγια.

3. Ο λόγος του φιλοσόφου εδώ είναι δομημένος με τη βοήθεια των μεθό­δων της αντίθεσης και της αναλογίας. Αφού επισημάνετε σε ποια ση­μεία χρησιμοποιείται η κάθε μέθοδος, να δείξετε ποια στοιχεία της επι­χειρηματολογίας αντιτίθενται και ποια παρουσιάζονται αναλογικά. Ε­πίσης να βρείτε ποιοι εκφραστικοί τρόποι (λεξιλόγιο, σύνταξη κ.λπ.) ε­ξυπηρετούν καθεμιά από τις δύο μεθόδους ανάπτυξης.

4. Να βρείτε τα χρονικά επιρρήματα της Ενότητας και να δείξετε τη λειτουργικότητά τους σε σχέση με την επιχειρηματολογία.

5. Ποιος είναι ο ρόλος του επιρρήματος «πολλάκις» στην επιχειρηματολο­γία του Αριστοτέλη για τον τρόπο απόκτησης της ηθικής αρετής;

6. τὰς δυνάμεις κομιζόμεθα, τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν: α) Ποιο είναι το περιεχόμενο των εννοιών δύναμις και ἐνέργεια στην αριστοτελική φιλο­σοφία; β) Ποια από τις δύο έννοιες θεωρεί ο φιλόσοφος πιο αξιόλογη;

7. Ποια είναι η σχέση της πράξεως-ἐνεργείας με τις ιδιότητες που έχουμε φύσει και με την ηθική αρετή σύμφωνα με τον Αριστοτέλη;

8. Ο Περικλής στον Ἐπιτάφιο κλείνοντας την κύρια πρόθεση του λόγου του χρησιμοποιεί την έννοια ἀρετὴ όχι με την ευρύτητα του αριστοτε­λικού όρου, αλλά με το ηθικό περιεχόμενο της ευεργετικής δύναμης που φανερώνεται στις σχέσεις των ανθρώπων. Συγκεκριμένα λέει τα εξής: «Καὶ τὰ ἐς ἀρετὴν ἐνηντιώμεθα τοῖς πολλοῖς· οὐ γὰρ πάσχοντες εὖ, ἀλλὰ δρῶντες κτώμεθα τοὺς φίλους. Βεβαιότερος δὲ ὁ δράσας τὴν χάριν ὥστε ὀφειλομένην δι’ εὐνοίας ᾧ δέδωκε σῴζειν· ὁ δὲ ἀντοφείλων ἀμβλύτερος, εἰδὼς οὐκ ἐς χάριν, ἀλλ’ ἐς ὀφείλημα τὴν ἀρετὴν ἀποδώσων.» Σε άλλο χωρίο του ίδιου λόγου με τον όρο «ἀρεταὶ» δηλώνονται τα ανδραγαθήματα των νεκρών: «ἃ γὰρ τὴν πόλιν ὕμνησα, αἱ τῶνδε καὶ τῶν τοιῶνδε ἀρεταὶ ἐκόσμησαν…». Νομίζετε ότι υπάρχουν κοινά σημεία ανάμεσα στους λόγους του Περι­κλή και στην άποψη του Αριστοτέλη, όσον αφορά στη σχέση ηθικής πράξης και ηθικής αρετής;

9. «οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι»: Ο W. D. Ross επισημαίνει στο χωρίο αυτό ένα παράδοξο. Ποιο είναι αυτό κατά τη γνώμη σας; Να εξηγήσετε τη σκέψη σας.

1. δυνάμεις, ἐνεργείας: Με τη δοτική ενικού κάθε λέξης να γράψετε μία πρόταση στη νέα ελληνική και να εξηγήσετε τη σημασία της.
2. Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: κομιστής, θυρωρός, λήμμα, χρήμα, παρόραμα, λάφυρο, εύχρηστος, ευήκοος, τοκετός.
3. σώφρων: α) Να δώσετε την ετυμολογία του επιθέτου και να σχηματίσε­τε το αντίστοιχο παράγωγο αφηρημένο ουσιαστικό. β) Χρησιμοποιώ­ντας το δεύτερο συνθετικό του επιθέτου και ως πρώτο συνθετικό τις λέξεις εὖ, παρὰ, ὁμοῦ να σχηματίσετε αφηρημένα ουσιαστικά και τα αντίστοιχα επίθετα.
4. κομίζομαι: Να συμπληρώσετε καθένα από τα κενά των φράσεων με μία από τις λέξεις της παρένθεσης. Μία λέξη δε θα χρησιμοποιηθεί.

……………….. οστών                                        ……………….. σκουπιδιών

……………….. καρπών                                     …………………. του ταξί

……………….. αποδεικτικών στοιχείων

(κόμιστρο, ανακομιδή, συγκομιδή, μετακόμιση, προσκόμιση, αποκομιδή)

5. α) Να δώσετε στην αρχαία ελληνική δύο συνώνυμα για καθένα από τα παρακάτω ρήματα: ἀποδίδομαι, δεῖ, πράττω, κομίζω. β) Να γράψετε ένα ομόηχο για καθεμιά από τις λέξεις: ἔτι, ἀκοῦσαι, ἰδεῖν, δεῖ.
6. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω φράσεις με ένα ομόρριζο του ρήματος «κομίζω».

α) Στα μεγάλα αστικά κέντρα η ………………………. των σκουπιδιών γίνεται σε καθημερινή βάση.

β) Για να στηρίξεις τη θέση σου είναι απαραίτητη η ……………………….. αποδεικτικών στοιχείων.

γ) Το ταξί αποτελεί πια ένα ακριβό μεταφορικό μέσο, καθώς το …………………… έχει αυξηθεί σημαντικά.

δ) Η …………………… και επεξεργασία των καρπών της ελιάς αποτελεί μια κοπιαστική και χρονοβόρα διαδικασία.

ε) Οι τραυματίες …………………… στο πλησιέστερο κέντρο υγείας.

7. «Σώφρονες»: ποια είναι τα συνθετικά του επιθέτου; Να σχηματίσετε άλλα πέντε επίθετα από το δεύτερο συνθετικό και να δώσετε και τα αντίστοιχα ουσιαστικά τους.
8. Να δώσετε στα αρχαία ελληνικά τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: πρότερον, δῆλον, ἀρετάς, δίκαιοι, σώφρονες, ἀνδρεῖοι.
9. Να δώσετε στα αρχαία ελληνικά συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: ὕστερον, δῆλον, δεῖ, ποιεῖν, ἀνδρεῖοι.
10. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: οικόσημο, μετακόμιση, λάφυρο, δεοντολογία, εύχρηστος.
11. Με την ποιητική ή αναφορική λειτουργία των λέξεων που ακολουθούν (συγγενών ετυμολογικά με όρους του διδαγμένου κειμένου) να σχηματίσετε ισάριθμες περιόδους λόγου στη νεοελληνική γλώσσα: 1. οικοδόμημα, 2. δόση, 3. παρθενογένεση, 4. χρεοκοπία, 5. μετοχή, 6. εργαστήριο, 7. βεληνεκές.

Οι παραπάνω λεξιλογικές ασκήσεις έχουν αντληθεί από τις ιστοσελίδες ΚΕΕ και study4exams.gr 

Για να μεταφερθείτε στην Ενότητα που επιθυμείτε απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα. Εναλλακτικά για την πλοήγηση σας μπορείτε να επιλέξετε και το βοηθητικό menu στην αριστερή στήλη της σελίδας.

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.